Morgunblaðið - 14.08.2003, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 14. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÁHUGI Á fiskeldi á Íslandihefur aukist á undanförn-um árum. Nokkur öflugsjávarútvegsfyrirtæki
hafa verið að fjárfesta í greininni og
greinilegt er að stjórnendur fyrir-
tækjanna hafa trú á þeim möguleik-
um sem liggja í fiskeldinu.
Sæsilfur á Mjóafirði hóf starfsemi
vorið 2001 og byrjaði að slátra eldis-
laxi í október á síðasta ári. Fyrir-
tækið áætlar að farga á þessu ári um
2.700 tonnum af laxi og áætlun fyrir
næsta ár gerir ráð fyrir um 6.000
tonna framleiðslu.
Guðmundur Valur Stefánsson,
framkvæmdastjóri Sæsilfurs, sagði
að reksturinn á Mjóafirði hefði
gengið vonum framar það sem af
væri. Það hefðu vissulega komið upp
erfiðleikar eins og við mætti búast,
en þegar á heildina væri litið hefði
þetta gengið mjög vel.
„Þörfin fyrir fiskmeti í heiminum
vex á hverju ári. Framboð frá veið-
um í hafinu vex hins vegar ekki. Í
besta falli skila veiðarnar óbreyttum
afla. Munurinn á framboði og eftir-
spurn, sem er gríðarlega mikill,
verður að koma frá fiskeldi. Þar að
auki gerir markaðurinn aukna kröfu
um vandaðri fiskmetisvöru, prótein-
ríka og holla.“
Enginn lax veiðist
í Mjóafirði
Guðmundur Valur sagðist ekki
hafa áhyggjur af mengun frá fiskeld-
inu. „Mjóifjörður varð m.a. fyrir val-
inu vegna þess að hann er gríðarlega
djúpur og straummikill. Við gerum
þetta þannig að við prófum okkur
áfram og pössum okkur á að ofbjóða
ekki umhverfinu. Það viljum við ekki
gera vegna þess að þá lendum við
sjálfir í vandræðum með okkar
framleiðslu. Við förum því ekki yfir
þau mörk sem umhverfið býður okk-
ur.“
Áhyggjur manna af fiskeldi eru
ekki síður þær að menn óttast að
fiskur sleppi og hafi áhrif á náttúru-
lega laxastofna. Ekki síst þess vegna
hefur fiskeldi í sjó verið bannað við
strendur þar sem stærstu laxveiði-
árnar renna í sjó fram. Guðmundur
Valur sagði að engar vísbendingar
væru um að lax hefði sloppið úr kví-
um Sæsilfurs. „Ég get nefnt til
gamans að það er búið að koma
mikið af ferðamönnum til Mjóa-
fjarðar í sumar og flestir hafa veiði-
stöngina með sér. Þeir veiða hins
vegar ekkert nema marhnút sem
þeir geta allt eins veitt á bryggju í
Reykjavík. Það virðist ekki vera
neinn lax að hafa í nágrenni við kví-
arnar.“
Guðmundur Valur sagðist hins
vegar gera sér vel grein fyrir því að
þessi hætta væri fyrir hendi, að lax
slyppi úr kvíum. „Það sem við get-
um gert er að vanda til búnaðarins
og eftirlits. Menn þurfa að vera
flinkir við þetta en á það hefur
skort víða um heim. Við höfum tek-
ið mjög fast á þessu og ætlum okk-
ur að gera það áfram.“
Sæsilfur er með leyfi til þorsk-
eldis. Guðmundur Valur sagði að
þorskeldi væri mjög áhugavert, en
hann sagðist ekki eiga von á að fyr-
irtækið færi út í það fyrr en upp-
bygging á laxeldinu væri komin vel
á veg og búið að ná góðum tökum á
öllum þáttum framleiðslunnar.
Þurfum að fara varlega
Gísli Jónsson fisksjúkdómalækn-
ir sagði að það væri engin spurning
að fiskeldi væri til frambúðar. Í
greininni væru miklir framtíðar-
möguleikar og það væri bara
spurning um hvort við næðum að
nýta þá. Það skipti líka miklu máli
að finna út hvað hentaði okkar að-
stæðum. Það væri ekki sjálfgefið að
það sem aðrar þjóðir væru að gera í
fiskeldi hentaði íslenskum aðstæð-
um.
„Það hefur lengi verið mín skoð-
un að menn þurfi að fara óskaplega
varlega í fiskeldinu. Það er eins
með þetta og allt annað, að það þarf
að stíga varlega til jarðar og gera
þetta af skynsemi,“ sagði Gísli og
bætti við að hann teldi að íslensk
fyrirtæki væru almennt að fara í
fiskeldi af skynsemi.
Gísli sagði að hætta á að sjúk-
dómar kæmu upp í fiskeldi á Ís-
landi vofði alltaf yfir. Hættan ykist
samhliða auknum umsvifum í
greininni. „Við höfum verið stál-
heppnir hingað til. Sjúk
eru í mjög góðum farveg
verðum á hverjum tíma
okkur og sérstaklega gag
sem er af villtum upprun
sjúkdómar eru alls staða
um okkur. Við hlúum bes
dómunum við eldisaðst
Þar sem við erum búnir
saman fiskum eiga b
veirur og sníkjudýr mest
að blómstra. Kveikjan að
er allt í kring um okku
stofnunum. Þarna þarf þv
jafnvægislist og gífurleg
vægt að halda rétt á spöðu
Fram að þessu hefur
hluti fiskeldis á Ísland
strandeldi. Notast hefur
hreinan borholusjó eða
vatn. Gísli sagði að í b
væri lítið um bakteríur.
umfang fiskeldis í sjó y
vegar sjúkdómahættan. „
ið hér hjálpar okkur hi
talsvert. Hér er kaldari sj
eru umhverfisskilyrðin e
takanlega hagstæð örve
eru að vinna skaða.
Við erum líka með mjö
eftirlit með öllum foreldra
ur fiskur sem er kreistur
aður af. Stefnan hjá okku
það komist aldrei á legg
er smitað.
Við tökum fisk til unda
einum 50 laxveiðiám
hausti og hann er tékkað
það er minnsti grunur
hrognin gætu borið einhv
dóm er þeim fargað. Þe
Aukinn áhugi er á fiskeldi á Íslandi og ver
Vaxtarmögulei
samlega er sta
Vöxtur er í fiskeldi á Íslandi og menn virðast
almennt vera sammála um að vaxtarmöguleikar
liggi í greininni. Gísli Jónsson fisksjúkdóma-
læknir leggur hins vegar áherslu á að menn
fari varlega og segir sjúkdómahættu aukast
í takt við aukin umsvif.
Sæsilfur á Mjóafirði hóf s
EF menn væru að uppgötva nútíma-landbúnað í dag yrði hann líklegabannaður. Hann spillir umhverf-inu með meindýraeitri, áburði og
næringarefnum sem kemur frá fæðu og úr-
gangi dýra. Landbúnaður raskar óspilltri
náttúru og dýralífi. Og búfénaður býr við
þröngar aðstæður og er fylltur af hormónum
og fúkkalyfjum sem leiðir til þess að afurð-
irnar eru oftar en ekki óeðlilega feitar í sam-
anburði við dýr sem lifa í náttúrunni. Nú er
fólk að segja það sama um fiskeldi. En það
yrði ógæfa ef ágreiningur um umhverfisleg
áhrif fiskeldis kæmu í veg fyrir þróun í nýrri
atvinnugrein sem á möguleika á að anna eft-
irspurn heimsins eftir fiski.“
Þannig hefst leiðari í The Economist þar
sem fjallað er um fiskeldi. Leiðarinn ber yfir-
skriftina „Ný leið til að brauðfæða heiminn.
Fiskeldi er gott og heillavænlegt þrátt fyrir
áhyggjur af umhverfislegum áhrifum grein-
arinnar.“
Í leiðaranum er bent á að allur landbúnaður
breyti og oft á tíðum spilli umhverfinu. Fisk-
eldi hafi komið til sögunnar á tímum þegar
áhyggjur manna af umhverfislegum áhrifum
greinarinnar hafi aldrei verið meiri og þekk-
ing manna á umhverfi sínu hafi aldrei verið
meiri. Greinin þurfi að keppa við ferðaþjón-
ustu og landeigendur sem og umhverfissinna
um aðgang að ströndum. Hefbundinn land-
búnaður hafi hins vegar notið þeirra „forrétt-
inda“ að spilla og breyta náttúrunni án þess að
þurfa að hugsa um afleiðingarnar fyrr en síð-
ar.
The Economist bendir á að það sé óeðlilegt
að gera kröfu um að fiskeldi komi til sögunnar
sem gallalaus atvinnugrein sem falli öllum í
geð, jafnt dýraverndunarsinnum og umhverf-
issinnum sem þeim sem standa fyrir fiskrækt.
Það sem þurfi að gera sé að setja skyn-
samlegar og skilvirkar reglur um fiskrækt,
ekki aðeins í ríku löndunum heldur einnig
þeim fátæku.
Í leiðaranum er ekki verið að draga úr því
að veruleg mengun hljótist af fiskeldi. Það sé
full ástæ
sem be
móti er
einhver
aldar. V
draga ú
laxeldi
köfnun
og það
dag hel
ar laxel
The E
ríkjunu
ar reglu
tjón sem
á umhv
Víetnam
eldi í þe
af fenja
slæm á
sé hins
kunn, a
10% af
Leiðari um fiskeldi í The Economist
Ný leið til að brauðfæð
ÞÁTTASKIL Í
VARNARVIÐRÆÐUM
Samtöl Davíðs Oddssonar forsætisráð-herra og Condoleezzu Rice, þjóðar-öryggisráðgjafa George W. Bush
Bandaríkjaforseta, hafa leitt til þáttaskila í
viðræðum íslenskra og bandarískra stjórn-
valda um framtíð varnarsamstarfsins.
Ekki eru lengur í gildi fyrirmæli um að
F-15-þoturnar fjórar á Keflavíkurflugvelli
verði fluttar á brott, að því er fram kom í
samtali forsætisráðherra og Rice í gær og
sagt er frá í Morgunblaðinu í dag. End-
anleg ákvörðun um framtíð þeirra hefur
ekki verið tekin en til stendur að meta mál-
ið í tengslum við heildarendurskoðun á
herafla Bandaríkjanna í Evrópu en ekki
sem einangrað mál.
Óvissa hefur ríkt um framtíð varnarsam-
starfs Íslands og Bandaríkjanna frá því að
sendiherra Bandaríkjanna á Íslandi gekk á
fund forsætisráðherra og utanríkisráð-
herra 2. maí síðastliðinn og tilkynnti að
ákveðið hefði verið í Washington að orr-
ustuþoturnar fjórar yrðu fluttar á brott að
mánuði liðnum. Á fundi með blaðamönnum
23. júlí síðastliðinn sagði Davíð Oddsson að
fyrstu viðbrögð sín hefðu verið þau að
menn yrðu að „halda ró sinni og vinna að
málinu með eðlilegum hætti og koma því í
eðlilegan farveg“. Greinilegt er að sú af-
staða hefur skilað mikilvægum árangri.
Á fundi 5. júní afhenti Elizabeth Jones,
ráðherra í bandaríska utanríkisráðuneyt-
inu, forsætisráðherra bréf frá Bandaríkja-
forseta þar sem greint var frá því að
Bandaríkjamenn óskuðu eftir að ræða um
nýjar leiðir í varnarsamstarfi ríkjanna.
Viku síðar afhenti sendiherra Íslands í
Washington svarbréf forsætisráðherra til
Bandaríkjaforseta þar sem sjónarmið ís-
lenskra stjórnvalda voru reifuð. Með þess-
um bréfaskriftum færðust samskipti vegna
framtíðar varnarsamstarfsins á æðsta stig
í stjórnkerfum ríkjanna tveggja. Þetta var
staðfest í samtali forsætisráðherra og þjóð-
aröryggisráðgjafa Bandaríkjanna 19. júlí.
Þetta er ekki síst mikilvægt vegna eðlis
bandaríska stjórnkerfisins. Varnarmála-
ráðuneytið bandaríska hefur tilhneigingu
til að meta mál út frá þröngum tæknilegum
hagsmunum bandaríska heraflans. Hvíta
húsið verður aftur á móti að meta mál út frá
heildarhagsmunum Bandaríkjanna á fjöl-
mörgum sviðum. Eftir að tryggt var að
fjallað yrði um framtíð varnarsamstarfsins
á æðstu stöðum breyttust forsendur við-
ræðnanna. Það sést best á því að sú nið-
urstaða sem nú liggur fyrir byggist á til-
lögu Bush Bandaríkjaforseta sjálfs. „Það
eru afskipti forsetans sjálfs, vinsemd í garð
okkar og góð samskipti sem við höfum átt á
undanförnum misserum sem gera að verk-
um að skipt hefur verið um stefnu,“ segir
Davíð Oddsson í Morgunblaðinu í dag.
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra
hefur átt náin samskipti við Colin Powell,
utanríkisráðherra Bandaríkjanna, vegna
varnarmálanna undanfarna mánuði og
misseri og síðast í gær þegar þeir ræddu
saman í síma. Í samtali við Morgunblaðið í
dag segir Halldór Ásgrímsson: „Nú virðist
málið vera komið í farveg sem við getum af-
skaplega vel við unað. Viðræður milli þjóð-
anna um framhaldið hafa ekki verið
ákveðnar. Það mun líða einhver tími þang-
að til það liggur fyrir. Málið er komið á ný í
eðlilegan farveg.“
Forystumenn íslensku ríkisstjórnarinn-
ar hafa náð meiri árangri í viðræðum sínum
við helstu ráðamenn í Washington en með
nokkru móti var hægt að gera ráð fyrir sl.
vor. Sú stefna ríkisstjórnarinnar að rækta
sambandið við Bandaríkin á sem flestum
sviðum hefur skilað árangri. Samstarf Ís-
lands og Bandaríkjanna hefur allt frá
stofnun lýðveldisins einkennst af náinni
vináttu og virðingu fyrir gagnkvæmum
hagsmunum. Varnarsamningur ríkjanna
er að mörgu leyti einstakur og greinilegt er
að vilji er fyrir hendi hjá ríkisstjórnum
ríkjanna beggja til að halda þessu farsæla
samstarfi áfram með fyrrnefnd gildi að
leiðarljósi. Þeir Davíð Oddsson og Halldór
Ásgrímsson hafa með hyggilegri málsmeð-
ferð náð miklum árangri í að tryggja fram-
tíðarhagsmuni íslensku þjóðarinnar á sviði
öryggismála.
SKYLDUR HÖFUÐBORGARINNAR
Samþykkt borgarráðs í fyrradag, þessefnis að gerðar verði nauðsynlegar
lagabreytingar til þess að Reykjavíkur-
borg geti hætt að taka þátt í kostnaði við
rekstur Sinfóníuhljómsveitar Íslands, hef-
ur vakið nokkra athygli. Enda snýst þessi
samþykkt ekki einvörðungu um það hvern-
ig fjármunum borgarinnar er varið, heldur
einnig um það hvernig menningarstefnu
Reykjavíkurborg vill móta.
Í blaðinu í gær kom fram að borgarráð
vísar í ályktun sinni í skýrslu á vegum
menntamálaráðherra þar sem það sjónar-
mið kemur fram að stjórn og ábyrgð á Sin-
fóníuhljómsveitinni skuli vera á einni
hendi. Er það notað sem röksemdafærsla
fyrir því að Reykjavíkurborg skuli draga
sig út út þátttöku í rekstri hljómsveitarinn-
ar. Staðreyndin er þó sú að ekkert er því til
fyrirstöðu að stjórn og ábyrgð á starfsemi
hljómsveitarinnar sé á einni hendi, þótt
fjármagn til starfseminnar komi úr fleiri
en einni átt. Í rauninni er það einungis í
samræmi við nútímalega stjórnunarhætti í
menningarmálum að hæfir og óháðir fag-
aðilar beri ábyrgð á stefnumótun og starf-
semi helstu stofnana menningarinnar í
landinu, þó ríki og/eða sveitarfélög sjái
þeim fyrir því fjármagni sem nauðsynlegt
er til að þær standi undir nafni. Það er því
full ástæða til að taka undir ummæli Tóm-
asar Inga Olrich, menntamálaráðherra,
hér í blaðinu í dag, þar sem hann segir um-
ræðu um stjórnunarleg markmið ekki
tengjast því hvort Reykjavíkurborg komi
að rekstrinum eða ekki.
Árni Þór Sigurðsson, forseti borgar-
stjórnar, segir í blaðinu í gær að ekki sé
„eðlilegt að það sé ákveðið í lögum að tvö
sveitarfélög af öllum sveitarfélögum lands-
ins taki að hluta til þátt í kostnaði við [Sin-
fóníuhljómsveitina]“, og er þá að vísa til
Seltjarnarness, auk Reykjavíkur. Í því
sambandi er vert að minna á þá staðreynd
– sem alltof oft er einungis vísað til á hátíð-
legum stundum – að Reykjavíkurborg er
höfuðborg allra landsmanna og hefur sem
slík öðrum og meiri skyldum að gegna en
önnur sveitarfélög í landinu. Burt séð frá
sérstöðu höfuðborgarinnar má auðvitað
einnig færa rök fyrir því að íbúar allra
sveitarfélaga í nánasta nágrenni við
Reykjavík njóti góðs af starfsemi hljóm-
sveitarinnar og þau ættu því að sjá sér hag
í því að leggja eitthvað af mörkum til starf-
semi hennar, líkt og Seltjarnarnes hefur
gert fram að þessu. Hvort þau eru tilbúin
til að taka á sig slíka skuldbindingu er þó
annað mál, enda skyldur þeirra gagnvart
menningarlífi þjóðarinnar aðrar en höfuð-
borgarinnar.
Reykjavíkurborg leggur sitt af mörkum
til leiklistarinnar í landinu, m.a. í gegnum
Borgarleikhúsið, og til myndlistar með
rekstri Listasafns Reykjavíkur. Það er því
undarleg ráðstöfun hvað menningarlega
stefnumótun varðar að hún skuli ekki telja
mikilvægt að leggja fjármuni í starfsemi
Sinfóníuhljómsveitarinnar. Því eins og
menntamálaráðherra bendir á er hún
„undirstöðustofnun í tónlist á Íslandi“ og
jafnframt það flaggskip íslensks tónlistar-
lífs sem lagt hefur grunninn að öflugu tón-
listarlífi hér á landi um áratugaskeið – tón-
listarlífi sem engin höfuðborg getur verið
án.