Morgunblaðið - 22.08.2003, Side 16

ERLENT
16 FÖSTUDAGUR 22. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
DAVID Kelly, efnavopnasérfræðing-
ur brezku stjórnarinnar sem fannst
látinn skammt frá heimili sínu, ótt-
aðist að hann myndi „enda dauður úti
í skógi“ ef bandamenn gerðu innrás í
Írak. Kom þetta fram í gær í vitni-
burði brezks stjórnarerindreka fyrir
hinni sérskipuðu nefnd sem rannsak-
ar tildrög dauða dr. Kellys.
Í byrjun júlí var gert opinbert af
hálfu brezka varnarmálaráðuneytis-
ins að sennilega væri Kelly aðalheim-
ildin fyrir frétt í brezka ríkisútvarp-
inu BBC þar sem ráðamenn voru
sakaðir um að hafa ýkt hættuna sem
stafaði af Íraksstjórn til að telja
brezkan almenning á stuðning við
innrás. Þann 18. júlí, í kjölfar þess að
hann var yfirheyrður af tveimur þing-
nefndum, fannst Kelly látinn í útjaðri
skógar í grennd við heimili sitt við Ox-
ford. Hann er talinn hafa svipt sig lífi.
Dómarinn sem stýrir vitnaleiðslun-
um, Hutton lávarður, tilkynnti í gær
að Tony Blair forsætisráðherra
myndi bera vitni fyrir rannsóknar-
nefndinni næstkomandi fimmtudag,
daginn eftir vitnisburð Geoffs Hoon
varnarmálaráðherra. Aðstandendur
Kellys koma fyrir nefndina 1. sept-
ember.
Óttaðist dr. Kelly
útsendara Saddams?
David Broucher, fulltrúi Bretlands
á ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna um
afvopnun í Genf, bar fyrir nefndinni í
gær að hann hefði hitt Kelly í Sviss 27.
febrúar sl. eftir að hafa beðið um nán-
ari upplýsingar um ástandið í Írak og
efna- og sýklavopn Íraka. Sagði Bro-
ucher Kelly hafa tjáð sér að hann
hefði hvatt tengiliði sína í Írak til að
reyna ekkert til að hamla vopnaeft-
irliti til að bægja frá hættunni á inn-
rás, en Írakarnir hefðu hins vegar
óttazt að með því að láta of mikið uppi
um vígbúnað sinn myndu þeir veikja
varnir landsins óhóflega.
„Mér virtist þetta valda honum ein-
hverjum persónulegum vanda eða
klípu vegna þess að hann hafði á til-
finningunni að gerð yrði innrás hvort
sem er og einhvern veginn setti þetta
hann í siðferðislega klemmu,“ sagði
Broucher.
„Þegar David Kelly var á förum,
sagði ég við hann: „Hvað heldurðu að
gerist ef ráðizt verður inn í Írak?“
Svar hans var, sem ég áleit þá vera
markleysu, þetta: „Ég mun sennilega
finnast dauður úti í skógi.“
Sagðist Broucher ekki hafa gefið
skýrslu um samtal þeirra Kellys til yf-
irboðara sinna í utanríkisráðuneytinu
þar sem hann hafði metið það létt-
vægt. „Ég hélt að hann kynni að hafa
átt við að hann væri að taka þá áhættu
að Írakarnir næðu sér einhvern veg-
inn niður á honum,“ tjáði hann nefnd-
inni.
Nick Rufford, blaðamaður hjá
Sunday Times, sem Kelly hitti að máli
skömmu eftir að bent hafði verið á
hann sem heimildarmann BBC-frétt-
arinnar, sagði í sínum vitnisburði fyr-
ir nefndinni í gær að Kelly hefði sagzt
hafa verið „algerlega undinn“ í yfir-
heyrslunum. Aðstandendur Kellys
hafa sagt að álagið sem hinn hlédrægi
vísindamaður varð að þola eftir að
bent var á hann hafi gert líf hans
óbærilegt.
Hoon bað um að Kelly yrði hlíft
við vissum spurningum
Donald Anderson, sem stýrði þing-
nefnd sem rannsakaði rökstuðning
ríkisstjórnarinnar fyrir innrásinni í
Írak, sagði að hann hefði ekki orðið
var við að Kelly sýndi nein merki þess
að vera undir óbærilegu álagi er hann
bar vitni fyrir nefndinni hinn 15. júlí.
Í sínum vitnisburði fyrir Hutton-
nefndinni í gær sagði Anderson ann-
ars að Geoff Hoon varnarmálaráð-
herra hefði ekki viljað að í hinum op-
inberu vitnaleiðslum þingnefndar-
innar yrði Kelly spurður út í
gereyðingarvopnaeign Íraka.
Anderson sagði að í bréfi frá Hoon
hefði verið farið fram á að Kelly yrði
ekki yfirheyrður um „gereyðingar-
vopnaeign Íraka né undirbúning
skýrslunnar,“ þ.e. hinnar umdeildu
skýrslu sem gefin var út á vegum
brezku stjórnarinnar í lok september
2002 og BBC-fréttin, sem fréttamað-
urinn Andrew Gilligan vann í lok maí
sl, snerist um. Í fréttinni var það haft
eftir ónafngreindum heimildarmanni
innan stjórnkerfisins – sem svo
reyndist vera Kelly – að stjórnendur
á skrifstofu forsætisráðherrans hefðu
átt við skýrsluna fyrir útgáfu hennar í
því skyni að ýkja hættuna sem stafaði
af Saddam Hussein og vopnabúri
hans.
Hoon kvað ennfremur hafa farið
þess á leit við Anderson, að Kelly yrði
ekki yfirheyrður í meira en 45 mín-
útur. Anderson, sem situr á þingi fyr-
ir Verkamannaflokkinn, sagðist hafa
verið sammála varnarmálaráðherran-
um um það hvers konar spurningum
Kelly skyldi hlíft við og æskilegan yf-
irheyrslutíma. Vitnisburður Kellys
varði í 50 mínútur.
Vitnaleiðslur halda áfram í Kelly-rannsókninni í Bretlandi
Óttaðist að
„enda dauður
úti í skógi“
Reuters
Lögreglumenn standa vörð nálægt staðnum þar sem Kelly fannst látinn.
Lundúnum. AP, AFP.
ÞÝSKALAND ætti að taka við af
Bandaríkjunum sem nánasti sam-
starfsaðili Noregs í hermálum. Kem-
ur þetta fram hjá Sverre Jervell, ein-
um af æðstu embættismönnum
norska utanríkisráðuneytisins, sem
nefnir um leið, að það, sem helst
standi í veginum, séu minningar
Norðmanna frá stríðsárunum.
Hrun Sovétríkjanna, endalok
Kalda stríðsins og ágreiningur milli
Bandaríkjanna annars vegar og sumr
Evrópulanda vegna Írakstríðsins hafi
haft veruleg áhrif á forsendur norskr-
ar utanríkisstefnu. Norðmenn eigi því
að taka hana til endurskoðunar. Segir
svo í áliti, sem Jervell lagði fram á
fundi í norska Atlantshafsráðinu í vik-
unni, og sagt var frá í Aftenposten.
Þykir óvenjulegt, að embættismenn
utanríkisráðuneytisins opinberi skoð-
anir á utanríkismálum, sem ganga
þvert á ríkjandi stefnu.
Jervell segir, að veruleikinn, sem
blasti við er Norðmenn mótuðu utan-
ríkisstefnu sína á árunum 1948/49,
hafi breyst mikið. Með hruni Sovét-
ríkjanna hafi leiðir skilið með Banda-
ríkjunum og Evrópu að ýmsu leyti og
Íraksstríðið sýni hve mikil gjá sé nú
milli Bandaríkjanna og Þýskalands
og Frakklands.
Tími NATO liðinn?
Jervell heldur því fram, að tími Atl-
antshafsbandalagsins, NATO, sem
varnarbandalags sé endanlega liðinn.
Bandalagið muni að vísu lifa áfram en
þá annaðhvort sem vopnaður armur
ÖSE, Öryggis- og samvinnustofnunar
Evrópu, eða sem eins konar verk-
færakassi fyrir Bandaríkjamenn. Í
hann muni þeir leita eftir hentugleik-
um. Bandaríkjamenn þurfi ekki leng-
ur bandamenn, aðeins aðstoðarmenn.
Að mati Jervells munu Bandaríkin
áfram verða mikilvæg Noregi sem
eina ofurveldið en samt muni fjar-
lægðin milli þeirra halda áfram að
aukast. Heimssýn þeirra afla, sem nú
ráða mestu í Bandaríkjunum, gangi
þvert á norskan hugsunarhátt.
Umræða um
varnarmál í Noregi
Þýskaland
komi í stað
Banda-
ríkjanna
BANDARÍKJASTJÓRN mun reyna
að fá öryggisráð Sameinuðu þjóð-
anna til að samþykkja ályktun þar
sem ríki heims verða hvött til að taka
þátt í aðgerðum í Írak. Þó hyggst hún
ekki gefa eftir stjórn mála í Írak að
neinu leyti og hinar erlendu hersveit-
ir myndu lúta stjórn Bandaríkjanna.
Vonast hún til að með slíkri álykt-
un verði þjóðir heims fúsar að senda
her til Írak. Frakkland, Þýskaland og
Indland neituðu beiðni Bandaríkja-
manna um liðsafla í Írak í júní og
sögðu það ekki koma til greina nema í
umboði SÞ.
Colin Powell, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, sagði eftir fund með
Kofi Annan, framkvæmdastjóra SÞ, í
gær að embættismenn frá SÞ og
Bandaríkjastjórn ynnu nú að nýrri
ályktun þar sem „ef til vill verður
skorað á aðrar aðildarþjóðir að gera
meira“. Þrátt fyrir að Bandaríkja-
stjórn leitist eftir meiri þátttöku SÞ í
Írak segir Powell ekki koma til
greina að Bandaríkin færi meira vald
á hendur stofnunarinnar. Sumir telja
hins vegar að ólíklegt að stuðningur
verði við að senda alþjóðlegar her-
sveitir til Írak nema SÞ fái meiri
ábyrgð.
Donald H. Rumsfeld, varnarmála-
ráðherra Bandaríkjanna, sagði í við-
tali við New York Times gær að þrátt
fyrir sprengjuárásir í Írak sæi hann
ekki ástæðu til að fjölga hermönnum
þar, a.m.k. ekki í bili. Aðrir embætt-
ismenn í stjórninni, telja að meiri
herafla sé þörf, en nú eru um 139.000
bandarískir hermenn í Írak.
James F. Dobbins, sérfræðingur í
friðargæsluaðgerðum, sagði í gær að
300–500 þúsund manna herliðs væri
þörf til að koma á stöðugu ástandi í
landinu.
Bandaríkin vilja
nýja ályktun SÞ
Reuters
Annan og Powell, eftir fund í gær.
Vilja að SÞ hvetji
þjóðir til þátttöku
í aðgerðum í Írak
Sameinuðu þjóðunum. AP, AFP.
BRÁÐABIRGÐASTJÓRN Líberíu og leiðtogar
uppreisnarmanna tilnefndu í gær lítt þekktan
kaupsýslumann til að leiða stjórn landsins. Kom
mörgum í opna skjöldu að kaupsýslumaðurinn
Gyude Bryant skyldi valinn í embættið, en flest-
ir höfðu búist við að annað hvort Ellen Johnson-
Sirleaf, fyrrverandi hermaður og embætt-
ismaður Sameinuðu þjóðanna, eða Rudolph
Sherman, sem tilheyrir flokki sem stjórnaði
landinu í meira en hundrað ár, yrði fyrir valinu.
Líklegast hafði verið talið að Johnson-Sirleaf
yrði ofan á vegna tengsla hennar við SÞ, en
stofnunin skoðar nú hvort senda skuli frið-
argæslusveitir til landsins. Bryant mun taka við
embætti í október og halda um stjórnartaum-
ana til ársins 2006. Hann sagði skipun sína ekki
hafa komið sér á óvart þar sem hann væri hlut-
laus í stjórnmálum. Hann samsinnti því á blaða-
mannafundi að vandamálin framundan væru yf-
irþyrmandi. 450 þúsund manns hafast við án
heimilis í höfuðborginni Monróvíu; matur, vatn
og lyf eru af skornum skammti; atvinnuleysi er
á að giska 85% og afvopna þarf þúsundir ungra
manna sem hafa barist í borgarastríðinu.
Óþekktur kaupsýslumaður verður leiðtogi Líberíu
OPIÐ
11-20
ALLA DAGA
14900-
REIÐHJÓL
2 LITIR: SILFUR & SVART,
26“ hjól - 2 demparar, fullkominn
fjöðrunarbúnaður aftan og framan.
Bretti aftan og framan.
Shimano - gírar 21. V - bremsukerfi.
Ódýrt fyrir alla!Ódýrt fyrir alla!
Ódýrt fyrir alla! LYNGHÁLSI 4 - SKÚTUVOGI 2
LÁGT OG
STÖÐUGT
VÖRUVERÐ!
Ný sending komin í verslanir okkar