Morgunblaðið - 16.09.2003, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 16. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
NÝTT og öflugt bandalagþróunarlanda kom framí viðræðum ráðherra146 aðildarríkja Heims-
viðskiptastofnunnarinnar (WTO) í
Cancun í Mexíkó og fulltrúar
bandalagsins voru allkampakátir
þótt andstaða þess við tillögur auð-
ugu ríkjanna hefði stuðlað að því að
ráðstefnan fór út um þúfur.
Utanríkisráðherra Mexíkó, Luis
Ernesto Derbez, sleit fimm daga
samningaviðræðum ráðherranna á
sunnudag og sagði að ógjörningur
hefði verið að ná samkomulagi.
„Ég tel ekki að við þurfum að
vera með vífilengjur, viðræðurnar í
Cancun fóru út um þúfur. Þetta er
ekki aðeins áfall fyrir Heimsvið-
skiptastofnunina, heldur töpum við
öll,“ sagði Pascal Lamy, aðalvið-
skiptafulltrúi Evrópusambandsins.
Hann kvaðst telja að aukið frelsi í
milliríkjaverslun væri nauðsynlegt í
baráttunni gegn fátækt í þróunar-
löndunum.
Óvissa um framhaldið
Stjórnarerindrekar eiga nú að
halda viðræðunum áfram í höfuð-
stöðvum WTO í Genf og mjög litlar
líkur eru taldar á að stofnunin nái
því markmiði sínu að ljúka samn-
ingaviðræðunum um aukið frelsi í
milliríkjaverslun, ekki síst með
landbúnaðarafurðir, fyrir lok næsta
árs.
Á ráðstefnunni í Cancun var
fjallað um fjölmörg mál, svo sem til-
lögur um að lækka landbúnaðar-
styrki og tolla í auðugu löndunum.
Ráðstefnan fór hins vegar út um
þúfur vegna þess að ekki náðist
samkomulag um að hefja samninga-
viðræður um mál eins og reglur um
erlendar fjárfestingar og sam-
keppni. Evrópusambandið vildi að
samið yrði um þessi mál, en nokkur
þróunarlönd höfnuðu því.
Nokkrir ráðherranna veltu því
fyrir sér hvort utanríkisráðherra
Mexíkó hefði slitið ráðstefnunni of
fljótt. Patricia Hewitt, viðskipta-
ráðherra Bretlands, kvaðst hafa
talið að samkomulag væri mögu-
legt. Derbez varði hins vegar
ákvörðun sína og sagði að samstaða
hefði ekki náðst.
Supachai Panitchpakdi, aðal-
framkvæmdastjóri Heimsvið-
skiptastofnunarinnar, sagði að
stjórnarerindrekar frá aðildarlönd-
unum ættu að koma saman í Genf í
desember og þá yrði tekin ákvörðun
um framhaldið. Næsti ráðherra-
fundurinn verður í Hong Kong en
ekki hefur verið ákveðið hvænær
hann verður haldinn.
Stífni kennt um
Á ráðstefnunni kom fram öflugt
bandalag þróunarlanda, sem kallað
hefur verið „20-plús-hópurinn“, en í
því eru meðal annars Kína, Indland,
Indónesía og Brasilía. Þessi ríki
stóðu saman á ráðstefnunni þótt
ágreiningur væri á meðal þeirra um
ýmis mál og þau kröfðust mikilla til-
slakana af hálfu auðugu ríkjanna,
meðal annars að landbúnaðarstyrk-
ir þeirra yrðu lækkaðir.
„Okkur tókst ekki aðeins að
halda einingunni, heldur vorum við
alltaf mikilvægt afl í viðræðunum,“
sagði utanríkisráðherra Brasilíu,
Celso Amorim.
Rafidah Aziz, utanríkisviðskipta-
ráðherra Malasíu, kvaðst hafa orðið
fyrir vonbrigðum með afstöðu auð-
ugu ríkjanna – ekki það að ráðstefn-
an skyldi fara út um þúfur. „Þetta
er það sem gerist þegar þeir hlusta
ekki og gefa engan gaum að því
hvers vegna við getum ekki orðið
við nokkrum af kröfum þróuðu iðn-
ríkjanna,“ sagði hún.
Ráðherrar auðugra ríkja sögðu
að stífni nokkurra sendinefnda –
bæði auðugra og fátækra landa –
hefði orðið til þess að ráðstefnan fór
út um þúfur. Robert Zoellick, við-
skiptafulltrúi Bandaríkjanna, sagði
að nokkur ríki hefðu strax í byrjun
ráðstefnunnar sýnt að þau vildu
ekki semja eða fallast á málamiðl-
un. „Of margir eyddu of miklum
tíma í að þenja sig og flytja harð-
orðar ræður í stað þess að semja,“
sagði hann.
Pierre Pettigrew, viðskiptaráð-
herra Kanada, var á sama máli og
sagði að á ráðstefnunni hefði komið
upp togstreita milli ólíkra menning-
arheima. „Mér fannst ég ekki vera á
fundi hjá Heimsviðskiptastofnun-
inni,“ bætti hann við. „Mér fannst
ég vera á einhverju þjóðþingi þar
sem menn höfðu meiri áhuga á
orðagjálfri en málefnunum.“
Í viðræðunum um landbúnaðar-
mál höfðu fulltrúar fátæku land-
anna vonast til þess að auðugu ríkin
féllust á að lækka styrki sem auð-
velda bændum þeirra að keppa á
heimsmarkaði. Nokkur ríki vildu
einnig að tollar, sem mörg lönd
leggja á innfluttar landbúnaðaraf-
urðir, yrðu lækkaðir.
Samkomulag um slíkt hefði leitt
til mikilla breytinga á landbúnaði út
um allan heim. Bændur í nokkrum
löndum hefðu getað fengið nýja
markaði fyrir afurðir sínar en án
styrkja og hárra tolla myndu bænd-
ur í öðrum löndum eiga erfitt með
standast samkeppnina frá innflutn-
ingnum. Neytendur hefðu fengið
ávexti, grænmeti og kjöt á lægra
verði frá fjarlægum löndum.
„Miðaldastofnun“
Viðskiptaráðherra Ástralíu,
Mark Vaile, sagði það mikið áfall
fyrir Heimsviðskiptastofnunina og
bændur að samkomulag skyldi ekki
hafa náðst. Hann spáði því að það
tæki langan tíma að jafna ágrein-
inginn en bætti við að þótt stofn-
unin hefði beðið hnekki væri samn-
ingalotunni ekki lokið.
Viðskiptaráðherra Suður-Afríku,
Alec Erwin, sagði að lan
fleiri ríki, sem tóku höndu
á ráðstefnunni og mynduðu
hópinn, hefðu einfaldleg
kænni en áður í því að verj
sína og hagsmuni. „Það er
út í hött að halda því fra
höfum aðeins þanið okkur
með langar og harðarorðar
ar yfirlýsingar,“ sagði ha
alsmerki þessa nýja hóps
hæfni hans. Ég tel að þe
marks um breytingar til ba
eðli samningaviðræðnanna
Fulltrúar nokkurra ríkja
hinn bóginn til umbót
Heimsviðskiptastofnunarin
aðalviðskiptafulltrúi Evr
bandsins lýsti henni sem „
stofnun“.
Alþjóðlega hjálparstofn
fam sagði að aðildarríki W
misst af tækifæri til að r
þróunarlanda í milliríkjave
fagnaði nýju bandalagi þeir
ræðurnar um heimsviðski
aldrei samar aftur,“ sagði
ur Oxfam, Phil Bloome
löndin ofmátu stöðu sína
þess vegna af sér og vanm
og einingu þróunarlanda
vilja að heimsviðskiptin ve
gjarnari.“
Strandaði á Singap
málunum
Fulltrúar auðugu ríkjan
að á ráðstefnunni yrðu
samningaviðræður um
Singapúr-mál, sem varð
frjálsræði á sviði fjárfest
landamæri, stefnumótun
keppnismálum, afnám v
hindrana og opinber útboð
ari ríki höfnuðu slíkum v
og sögðust ekki vilja veita
fjölþjóðafyrirtækjum enn
gang að mörkuðum sínum.
Fulltrúar fátæku landan
ennfremur að gífurlegir la
arstyrkir Bandaríkjanna
ópusambandsins hefðu
þess að bændur í þróunarl
væru fastir í fátæktargi
Starfsmenn hjálparstofnunar settu á sig grímur, sem líktust leið
ir eyrun nálægt fundarstaðnum í Cancun. Þeir segja leiðtogana d
Nýtt bandalag
ríku löndunum b
Segja má að nýtt
bandalag þróunarlanda
hafi farið tómhent heim
þegar samningaviðræð-
unum um aukið frelsi í
milliríkjaverslun lauk
en því fer þó fjarri
að fulltrúar þess hafi
verið óánægðir með
að ráðstefnan í Cancun
fór út um þúfur.
’ Ríku löndin omátu stöðu sína
og vanmátu sty
og einingu þróu
arlandanna sem
vilja að heimsvi
skiptin verði sa
gjarnari. ‘
MENNINGARLEG
SJÁLFSEYÐINGARHVÖT?
Samstaða virðist um það í borgar-stjórn Reykjavíkur milli Reykja-víkurlistans og Sjálfstæðisflokks-
ins að heimila niðurrif Austurbæjarbíós
við Snorrabraut og leyfa byggingu fjöl-
býlishúss á lóð þess. Í borgarstjórn hef-
ur eingöngu fulltrúi frjálslyndra og
óháðra, Ólafur F. Magnússon, barizt
gegn þessum hugmyndum.
Málið hefur ekki lokið göngu sinni í
borgarkerfinu og ekki hefur verið tekin
endanleg ákvörðun. Hins vegar hlýtur
ferill þess að vekja spurningar um það til
hvers sé verið að leita umsagna ýmissa
aðila innan borgarkerfisins um áformin
um niðurrif Austurbæjarbíós og blokk-
arbyggingu á lóðinni. Svo virðist nefni-
lega sem stjórnmálamennirnir, sem ráða
ferðinni, taki ekki nokkurt einasta mark
á umsögnunum.
Þannig er það skoðun Árbæjarsafns,
sem hefur m.a. það hlutverk að varðveita
merkar byggingar í Reykjavík, að Aust-
urbæjarbíó sé áberandi hluti funkis-
skipulags Norðurmýrarinnar og götu-
myndar Snorrabrautar, sem sé einkar
heildstæð á þessu svæði. Í umsögn
safnsins er jafnframt rifjuð upp merki-
leg saga hússins, þar sem áratugum
saman voru haldnir tónleikar og flutt
leikrit og jafnvel óperur, auk kvik-
myndasýninga. Byggingarlistadeild
Listasafns Reykjavíkur lagðist jafn-
framt eindregið gegn niðurrifi hússins
og sama er að segja um sviðsstjóra
skipulags- og byggingarsviðs borgarinn-
ar. Engu að síður vill skipulags- og
byggingarnefnd halda niðurrifi hússins
til streitu og sama er að segja um borg-
arráð.
Bandalag íslenzkra listamanna, Arki-
tektafélag Íslands og Húsafriðunar-
nefnd hafa andmælt harðlega áformum
um niðurrif Austurbæjarbíós. Í umsögn
Arkitektafélagsins segir m.a. að það
skjóti skökku við að mannvirkjum síðari
tíma – Austurbæjarbíó er byggt 1945 –
sé ekki sýnd tilhlýðileg virðing og þau
metin að verðleikum.
Ýmsir fleiri velunnarar hússins hafa
lagzt gegn niðurrifi þess, m.a. í greinum
hér í blaðinu á undanförnum vikum og
mánuðum. Jón Þórarinsson tónskáld
rakti í grein 31. júlí sl. hinn merkilega
þátt Austurbæjarbíós í tónlistarsögu Ís-
lands. Í grein Jóns koma fram nöfn fjöl-
margra heimsþekktra listamanna, sem
Íslendingar fengu að kynnast á sviði
Austurbæjarbíós, auk hins mikla fjölda
íslenzkra tónlistarmanna, sem margir
hverjir stigu þar sín fyrstu skref á lista-
brautinni.
Steinunn Birna Ragnarsdóttir, píanó-
leikari og varaformaður menningar-
málanefndar Reykjavíkurborgar, ritaði
grein í blaðið 6. september og benti á að
Austurbæjarbíó byggi ekki aðeins yfir
merkilegri menningarsögu, heldur væri
það einnig einn af fáum eftirlifandi
minnisvörðum um íslenzka funkisbygg-
ingarstílinn og ómissandi hlekkur í
borgarmynd Norðurmýrarinnar.
Ómar Ragnarsson, fréttamaður og
skemmtikraftur, skrifaði grein 3. sept-
ember og spurði hvort það jaðraði ekki
við „menningarlega sjálfseyðingarhvöt“
að rífa húsið.
Það er full ástæða til að taka undir þá
spurningu. Margir Reykvíkingar harma
í dag skammsýnar ákvarðanir fortíðar-
innar um að fórna miklum menningar-
verðmætum með niðurrifi. Þar má nefna
Amtmannshúsið við Þingholtsstræti og
Fjalaköttinn við Aðalstræti, hús sem í
dag væru ekki rifin, stæðu þau enn, held-
ur gerð upp og þeim sómi sýndur. Fjala-
kötturinn hefur oft verið nefndur til sög-
unnar í umræðunum um Austurbæjarbíó
og fram hefur komið að húsið var orðið
afar hrörlegt þegar það var rifið og hefði
þurft að kosta miklu til að koma því í
upprunalegt horf. Austurbæjarbíó er
hins vegar traust hús í góðu standi og að
miklu leyti í upprunalegri mynd.
Af hálfu borgaryfirvalda hefur komið
fram að bygging fjölbýlishúss við
Snorrabraut sé til þess fallin að „þétta
byggðina“. Þeir, sem vilja þétta byggð-
ina í miðborg Reykjavíkur hafa úr nóg-
um auðum lóðum og vindbörðum malar-
plönum að spila, áður en þeir hefjast
handa við að rífa hús, sem er mikilvægur
hluti af menningar- og byggingarsögu
borgarinnar.
Það er óskandi að borgaryfirvöld
hugsi sinn gang, áður en þau taka
ákvörðun sem komandi kynslóðir munu
óska að þær gætu snúið við.
ÍSLAND OG ÞRÓUNARAÐSTOÐ
Vesturlönd virðast eiga auðvelt meðað virða að vettugi neyð fátækustu
ríkja heims. Í Háskóla Íslands var í gær
haldin ráðstefna um málefni þróunar-
landa og þróunaraðstoð Íslands. Þar var
kynnt skýrslan „Ísland og þróunarlönd-
in“ eftir Hermann Örn Ingólfsson og
Jónas H. Haralz. Höfundarnir leggja til
að stefnt verði að því að ná meðaltali
iðnríkjanna 2006. Það myndi þýða tvö-
földun framlaga Íslands til þróunarað-
stoðar úr 1,3 milljörðum króna í 2,6
milljarða á þremur árum, eða úr 0,16%
af landsframleiðslu í 0,30%. Yrði það þó
mun lægra hlutfall en hin Norðurlöndin
leggja fram. Það er til skammar að
framlag Íslands skuli vera svo lágt og
rétt væri að hækka það hraðar og meira.
Hagfræðingurinn Jeffrey D. Sachs
kom fram á ráðstefnunni. Sachs gagn-
rýndi í samtali við Morgunblaðið í gær
ríku löndin fyrir að draga lappirnar í að
fjarlægja markaðshindranir fyrir vörur
úr þriðja heiminum. Hann bendir á að
ástæðan sé að oft skorti pólitískt hug-
rekki til að hætta að vernda landbúnað
heima fyrir, en bætir við: „Munurinn er
sá að í ríku löndunum er þetta spurning
um pólitíska erfiðleika en í þeim fátæku
er þetta í rauninni spurning upp á líf og
dauða í ákveðnum skilningi.“
Sachs gagnrýnir einnig misskiptingu
aðstoðar harkalega og beinir spjótum
sínum að Bandaríkjaforseta: „Bush ætl-
ar aðeins að leggja 200 milljónir Banda-
ríkjadala [16 milljarða króna] til barátt-
unnar gegn alnæmi og malaríu. Ég ber
það gjarnan saman við 87 milljarðana
[6.900 milljarða króna] sem hann vill fá
aukalega til að berjast í Írak. Hann bið-
ur um minna en einn fjögurhundraðasta
af Íraksfénu til að setja í alþjóðasjóð í
þágu baráttunnar gegn alnæmi og mal-
aríu. Það er hræðileg, fáránleg og
hættuleg misnotkun á fjármunum. Of
mikið í stríð og nánast ekkert í frið.“
Það er óverjandi að sitja aðgerðar-
laus í allsnægtum á meðan milljónir
lepja dauðann úr skel. Íslendingar eru
nú ein auðugasta þjóð heims. Vissulega
getum við ekki bjargað heiminum, en
við eigum að leggja fram okkar skerf.