Morgunblaðið - 24.09.2003, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 24. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MANNRÉTTINDI voru brotin á SophiuHansen þegar tyrknesk stjórnvöld gripuekki til ráðstafana sem tryggðu að húnfengi að sjá dætur sínar eins og henni
bar samkvæmt úrskurði dómstóla í Tyrklandi. Þetta
er helsta niðurstaða Mannréttindadómstóls Evrópu
sem skilaði úrskurði sínum í gær, eftir að hafa ákveð-
ið fyrir tveimur árum að taka málið til umfjöllunar.
Dómstóllinn dæmdi tyrknesk stjórnvöld sömuleið-
is til að greiða Sophiu 75 þúsund evrur í bætur og
málskostnað innan þriggja mánaða, um 6,6 milljónir
króna, en bótakrafa hennar hljóðaði í byrjun upp á
um eina milljóndollara, sem í dag jafngildir um 77
milljónum króna. Inni í því var kostnaður vegna
ferða milli Tyrklands og Íslands, húsnæðis- og síma-
kostnaður í Tyrklandi, lögfræðikostnaður og ýmis
annar kostnaður í tengslum við baráttuna fyrir því
að Sophia fengi að umgangast dætur sínar.
Forræðisdeilu Sophiu Hansen og Halims Al um
dæturnar Dagbjörtu og Rúnu, sem hófst árið 1990,
var vísað til Mannréttindadómstólsins árið 1997.
Meginkæruefni Sophiu var að yfirvöld í Tyrklandi
hefðu ekki fullnægt 8. grein mannréttindasáttmálans
sem kveður á um verndaða friðhelgi einkalífs
ilis og fjölskyldu. Féllst dómstóllinn á þetta o
Tyrki hafa brotið 8. greinina. Hins vegar er ek
ist á það með Sophiu og lögmanni hennar,
Kaplan, að 14. grein sáttmálans hefði verið b
henni. Sú grein kveður á um að tryggja mannr
fólks óháð kynferði þess, uppruna, litarhætti
brögðum og skoðunum. Hélt Sophia því fram
gengnisréttur hennar hefði verið brotin vegn
Mannréttindi bro
Mannréttindadómstóll Evrópu tekur tillit til lítils
SOPHIA Hansen og Halim Al gengu í hjónaba
landi 13. apríl 1984. Dætur þeirra, Dagbjört og
Rúna, fæddust árin 1981 og 1982.
Halim Al varð íslenskur ríkisborgari í apríl
Árið 1990 fór hann með dæturnar í frí til Tyrk
Þær hafa ekki komið til Íslands síðan. Árið 199
féllst íslenskur dómstóll á kröfu Sophiu um sk
frá Halim Al og jafnframt ákvað dómstóllinn a
Sophia skyldi hafa forræði yfir dætrunum.
Málaferli hafa st
BUSH BIÐUR UM AÐSTOÐ
George W. Bush Bandaríkja-forseti hvatti ríki heims, íræðu sem hann flutti á alls-
herjarþingi Sameinuðu þjóðanna í
gær, til að standa saman að upp-
byggingu Íraks að stríðinu loknu.
Þrátt fyrir að hart hafi verið deilt á
sínum tíma um stríðið sjálft ættu
aðildarríki SÞ nú að taka höndum
saman varðandi endurreisn Íraks.
Það er óneitanlega verulegur
ósigur fyrir Bush að þurfa að biðla
til Sameinuðu þjóðanna með þess-
um hætti. Í aðdraganda stríðsins
jafnt sem að því loknu var það
stefna stjórnar hans að ekki væri
nauðsynlegt að taka tillit til sjón-
armiða annarra ríkja nema að tak-
mörkuðu leyti. Bandaríkin gætu í
sjálfu sér ein og óstudd ráðið ferð-
inni í Írak.
Á þeim mánuðum sem síðan eru
liðnir hefur komið sífellt betur í
ljós að jafnvel voldugasta ríki ver-
aldar þarf á vinum að halda.
Kostnaðurinn við endurbyggingu
Íraks verður mun meiri en Banda-
ríkjastjórn áætlaði í fyrstu og ljóst
að Bandaríkin verða að verja miklu
meiri fjármunum, tíma og herafla í
að sinna þessu verkefni en vonast
hafði verið til. Með hverjum mán-
uðinum sem líður frá stríðslokum,
án þess að tekist hafi að tryggja ör-
yggi almennra borgara jafnt sem
hermanna í Írak eða þá að veita
íbúum landsins nauðsynlega grunn-
þjónustu aukast líkurnar á því að
Írak verði ekki fyrirmynd annarra
ríkja í Mið-Austurlöndum í framtíð-
inni heldur víti til að varast.
Forsetakosningar verða í Banda-
ríkjunum í lok næsta árs og ef fram
heldur sem horfir gæti Írak reynst
forsetanum hættulegt veganesti í
kosningabaráttuna. Bush virtist á
sínum tíma vera nánast ósigrandi.
Nú benda skoðanakannanir hins
vegar til að úrslit forsetakosning-
anna á næsta ári séu langt í frá
ráðin.
Viðtökur við ræðu Bush í alls-
herjarþinginu í gær voru dræmar.
Þótt forsetinn sé reiðubúinn að
veita Sameinuðu þjóðunum aukið
hlutverk vill hann ekki ganga jafn-
langt og til dæmis Frakkar telja
æskilegt. Hann vill ekki fela SÞ
stjórn Íraks heldur hafa samtökin í
hlutverki aðstoðarmannsins við að
byggja upp hið íraska samfélag á
nýjan leik.
Vissulega hlýtur það að vera
freistandi fyrir þau ríki er stóðu
gegn stríðinu á sínum tíma að neita
að koma til móts við Bandaríkin
nema þau gangi að öllum kröfum
þeirra. Það væri hins vegar hættu-
spil.
Sameinuðu þjóðirnar mega sín
lítils án Bandaríkjanna. Nú þegar
risaveldið hefur brotið odd af oflæti
sínu og lýst sig reiðubúið til sam-
starfs við önnur ríki á vettvangi SÞ
ættu þau að taka við þeirri útréttu
sáttahönd.
Það eru ekki einungis Bandaríkin
er hafa hag af því að það takist að
koma á friði og stöðugleika í Írak.
Það er forsenda þess að hægt sé að
gera sér vonir um frið í Mið-Aust-
urlöndum. Það er ekki síður for-
senda þess að hægt verði að gera
atlögu gegn þeirri ógn sem heim-
inum stafar af alþjóðlegri hryðju-
verkastarfsemi.
Ræða Bush í gær sýnir að
Bandaríkin þurfa á heiminum að
halda. Ríki heims þurfa ekki síður
á Bandaríkjunum að halda.
GENGJAÁTÖK Í REYKJAVÍK?
Margt bendir til að undanfarnadaga hafi átt sér stað átök svo-
kallaðra „gengja“ eða klíkuhópa í
Breiðholtshverfi í Reykjavík. Í fyrra-
kvöld brauzt þannig hópur unglings-
pilta inn á einkaheimili í hverfinu,
braut þar allt og bramlaði og slasaði
unglingspilt með því að berja hann
með golfkylfu. Í Morgunblaðinu í dag
kemur fram að lögreglan telji að um
hafi verið að ræða „hefndaraðgerð“
vegna árásar á pilt við Select-verzlun
í hverfinu um síðustu helgi, en sá var
barinn með hafnaboltakylfu og flutt-
ur á slysadeild með skurðsár.
Það er mikið áhyggjuefni ef hér
stefnir í sömu átt og víða í nágranna-
ríkjum okkar, að gengjaátök verða
viðvarandi. Slík átök eru líklega
þekktust frá Bandaríkjunum, en hafa
einnig komið upp í vaxandi mæli á
undanförnum árum á Norðurlöndun-
um og víðar.
Í gengjunum eru oftast unglings-
piltar eða ungir menn, oft piltar sem
eiga erfitt í skóla eða hafa ekki vinnu.
Munurinn á gengi af þessu tagi og
venjulegri unglingaklíku eða vina-
hópi er að gengin leita uppi og sækj-
ast eftir átökum við önnur gengi.
Hollusta við gengið er sett ofar
hlýðni við lög og reglu og oft verður
til vítahringur ofbeldis, þar sem sér-
hverrar misgjörðar verður að hefna
til að gæta „sæmdar“ gengisins. Slíkt
endar stundum með manndrápum.
Oftar en ekki tengjast gengin annarri
glæpastarfsemi; fíkniefnasölu, þjófn-
uðum, ránum, fjárkúgun og skemmd-
arverkum þar sem veggjakrot er
sennilega saklausasta birtingar-
myndin. Þessi átök geta gengið svo
langt að íbúum heilu hverfanna sé
haldið í greipum ótta við ofbeldi og
yfirgang af hálfu gengjanna.
Þessi þróun má alls ekki ná fótfestu
hér. Það er ánægjulegt að sjá að lög-
reglan hyggst taka málið föstum tök-
um. Í blaðinu í dag er því m.a. lýst
hvernig lögreglan hefur markvisst
leitazt við að koma í veg fyrir hóp-
slagsmál, þar sem þau eru í uppsigl-
ingu.
Hins vegar þarf að fara dýpra til að
komast að rótum þess að „gengin“
verða til. Til þess liggja fyrst og
fremst félagslegar ástæður, og full
ástæða er til að lögreglan, félags-
málayfirvöld og skólayfirvöld starfi
saman að því að kæfa þessa þróun í
fæðingu. Síðast en ekki sízt verður að
leggja áherzlu á ábyrgð foreldra á að
fylgjast með því í hvers konar fé-
lagsskap börnin þeirra eru og út-
skýra fyrir þeim muninn á réttu og
röngu í þessum efnum.
SOPHIA Hansen vonast til þess aðúrskurður MannréttindadómstólsEvrópu, sem kveðinn var upp ígær vegna kæru hennar á hendur
tyrkneska ríkinu, verði til þess að hún geti
hitt dætur sínar tvær, þær
Dagbjörtu og Rúnu, um jólin.
„Ég er mjög ánægð með þann
hluta dómsins sem staðfestir
að tyrknesk stjórnvöld hafi
brotið gegn 8. gr. mannrétt-
indasáttmálans. Það þýðir að
þær konur sem á eftir koma,
og standa í þessu sama, þurfa
ekki að ganga í gegnum þær
hörmungar sem ég og dætur
mínar hafa gengið í gegnum,“
segir Sophia. „Mér finnst það
því sigur að hafa rutt brautina
fyrir aðrar konur.“ Hún sagði
í samtali við Morgunblaðið í
gær, að hún væri rétt að átta
sig á dómnum; mikið hefði
verið að gera í gær og síminn hefði hringt
nær látlaust. Mannréttindadómstóllinn
komst að þeirri niðurstöðu að tyrknesk
stjórnvöld hefðu brotið á mannréttindum
Sophiu með því að grípa ekki til ráðstafana
til að tryggja að hún fengi að sjá dætur sín-
ar eins og henni bar skv. úrskurði dómstóla
í Tyrklandi. Minna má í þessu sambandi á
úrskurð Hæstaréttar Tyrklands frá apríl
1997 þar sem Sophiu var fenginn umgengn-
isréttur við dætur sínar frá 1. júlí til 30.
ágúst ár hvert, þar til dæturnar næðu 18
ára aldri. Sophia gerði margítrekaðar til-
raunir til að láta reyna á þann umgengn-
isrétt en án árangurs. Faðir stúlknanna,
Halim Al, stóð ávallt í vegi fyrir því.
Allt frá því forræðismál Sophiu og Hal-
ims Al um dætur þeirra hófst árið 1991, hef-
ur Sophia lítið fengið að hitta þær og um-
gangast. Þá var Rúna sjö ára og Dagbjört
níu ára. Núna er Dagbjört orðin 22 ára frá
því í júní og Rúna verður 21 árs í október.
Síðast hitti Sophia dætur sínar í febrúar
árið 2002, en þá bjuggu þær hjá föður sínum
í Istanbúl. Fékk Sophia að vera með þeim í
samtals um sextíu klukku-
stundir. „Það var í senn ynd-
islegt og átakanlegt að hitta
þær þá,“ segir Sophia og tek-
ur fram að því miður geti hún
ekki greint nákvæmlega frá
þeim fundum, ella gætu þær
orðið fyrir aðkasti föður síns.
„Það er ótrúlegt hvað þær
muna frá því þær voru hér á
Íslandi; þær hafa ekki gleymt
neinu.“ Sophia segir að sér
hafi fundist þær ekki hafa
breyst mikið í útliti. „Þær
höfðu auðvitað stækkað en
voru samt nákvæmlega eins
og þær voru þegar þær voru
litlar. Þær vildu bara vera í
fanginu á mér og tala um gömlu dagana.
Það var yndislegt að hitta þær.“ Hún segir
að þær hafi munað eftir afmælinu sínu.
„Þær voru tilbúnar með óvæntan afmæl-
isglaðning handa mér.“ Sophia segir að það
litla sem þær hafi tjáð henni um sína hagi
hafi „verið hrikalegt“, eins og hún orðar
það. „Það var svo átakanlegt að þegar ég
kom upp á hótelherbergi grét ég og grét.“
Hún segir að þrátt fyrir það hafi verið gott
að hitta dæturnar; það hafi eflt hana í því að
gefast ekki upp.
Ekkert frétt í eitt og hálft ár
Þessi samverustund, sem Sophia rifjar
nú upp, var fyrir einu og hálfu ári. Síðan þá
hefur hún ekkert heyrt í dætrum sínum. Og
það þrátt fyrir að þær séu löngu orðnar lög-
ráða. „Ég hef ekkert frétt af þeim,“ ítrekar
Sophia. Síðast þegar hún vissi bjuggu þær í
íbúð fyrir ofa
hvor í sínu he
þó ekki út ve
verið læstar,
stiga úr íbúð
hæðinni. Ein
um íbúð Hali
Þá vissi So
ömsk fræði v
en sá skóli er
eru í raun og
segir Sophia
moskum þar
segir að skv.
Al í Rúnu og
en þá gisti þæ
hvergi út án
á heimili han
Ó
Sophia fór
mót í þeirri v
en allt kom fy
þeim bréf og
reynt að hrin
vegar skipt u
ítrekaðar tilr
komast að ný
þeim bréf og
reyndar að þ
hendur en ég
Sophia. Hún
hræðileg. „M
arlaust á hve
Bætir hún þv
unum eigi sé
anum heldur
er gjörsamle
Forræðism
Mannréttind
1997, en dóm
efnislegrar u
búin að bíða
Sophia Hansen segir að úrskurður Mannré
Berst svo
lengi sem
kraftar mín-
ir leyfa
Sophia Hansen hefur barist fyrir því í 12 ár að fá
að umgangast dætur sínar. Arna Schram ræddi
við hana í gær, en þá lá fyrir úrskurður Mannrétt-
indadómstóls Evrópu, sem kveður á um að mann-
réttindi hafi verið brotin á Sophiu. Sophia Hans
Halim Al