Vísir - 06.12.1980, Blaðsíða 6

' Lkugardágilr 6.f deSéAiVér-1 '1080
6
ílréttaljósinu
óhætt er aö fullyrða/ að sjaldan hefur ein leiksýning á Islandi verið
jafn úthrópuð af gagnrýnendum, og síðasta uppsetning Þjóðleikhúss-
ins/ Nótt og dagur.
Ekki hafa allir gagnrýnendur látið þar við sitja/ heldur hafa sumir
lagt Þjóðleikhúsið sem slikt á kné sér og látið höggin ríða. Leikhúsinu
hefur verið fundið flest til foráttu — það geri litlar kröfur til sjálfs
sin, hafi á að skipa lélegum starfskröftum, sé illa stjórnað og þar
Sveinn Einarsson
fram eftir götunum. Jafnvel hefur verið gengið svo langt, að leggja
til að leikhúsið verði lagt niður.
Sveinn Einarsson, þjóðleikhússtjóri, er í Fréttaljósi Vísis i dag og
svarar nokkrum spurningum um málefni stofnunarinnar.
Ætlunin var að hafa jafnframt viðtal við Jón Viðar Jónsson, leik-
húsf ræðing, sem hvað þungorðastur hefur verið í garð leikhússins, en
hann léði ekki máls á slíku, — taldi sig ekki þurfa aó skýra frekar það
sem hann hafði sagt i útvarpsþætti fyrr i vikunni.
Þjóðleikhússtjóri:
,,ÞAÐ ER TISKA
SUMRA AÐ VILJA AÐ
STOFNANIR STAÐNI
Sveinn Einarsson: „Oldugangur er óhjákvæmilegur i leikhúsrekstri”.
Sagt hefur verið að list-
ræn stjórn Þjóðleikhús-
sins sé i molum, bæði
varðandi verkefnaval og
leikstjórn. Hverju
svararðu slíkri gagnrýni?
„Auðvitað er ekki hægt aö
draga slika ályktun af einni eða
tveimur leiksýningum. Ef litiö
er til dæmis til verkefnavals
undanfarinna þriggja ára, er
þar fjöldi mjög ólfkra sýninga,
sem bæði hafa hlotið nær ein-
róma lof gagnrýnenda sem og
áhuga áhorfenda, jafnt val sem
meðferð. Á þessu timabili er til
dæmis það nýtt islenskt leikrit,
sem hlotið hefur mest brautar-
gengi og sýningarfjölda i þrjátiu
ára sögu Þjóðleikhússins.
Einnig það barnaleikrit is-
lenskt, sem sömu sögu má segja
um. Inn á milli hafa auðvitað
komið sýningar., sem ekki hafa
tekist eins vel, en þær eru ekki
fleiri en við er búast”.
Gagnrýnisraddir hafa
verið háværari undan-
farna mánuði en oftast
áður. Hafa þær kröfur,
sem Þjóðleikhúsið gerir
til sjálfs sin , ef til vill
minnkað á einhvern hátt?
„Gagnrýnendur hafa i skrif-
um sinum ólika viðmiðun, eftir
þvi hvort verið er að fjalla um
sýningu i Þjóðleikhúsinu eða til
dæmis Nemendaleikhúsinu.
Þetta er ekki óeölilegt, en hins
vegar getur almenningur orðið
æði ráðvilltur við listrænt mat,
þegar svo virðist sem um sömu
viðmiðun sé aö ræða, og lýs-
ingarorð hafa ekki formerki.
Við erum auðvitað ekki að
beiðast undan málefnalegri
gagnrýni, og stundum tekst
sumum gagnrýnendum þaö
lika, en ég Vil minna á, að
þroskaöir listamenn þurfa ekki
siður á hvatningu og jákvæðum
skilningi að halda, en byrjendur
og áhugafólk. En fræösla um
þaö, að einhver leikari sé ólögu-
legur á sviöi, nær til dæmis
harla skammt.
Þeir gagnrýnendur eru já-
kvæðir, þegar af skrifum þeirra
skin ást á leiklistinni sem
slikri — löngun til þess að vel
takist, án þess að dómgreindin
blundi. Ég vildi mega kalla það
meðskapandi hrifnæmi. Lökust
er sú gagnrýni, ef menn kenna
þess tóns, sem hlakki i þeim ef
viðkomandi gagnrýnandi er
ekki ánægður.
Hvað kröfurnar snertir, hygg
ég að hvorki ég, né samstarfs-
menn mlnir um leikritaval, hafi
breytt sjónlinum sinum, og visa
ég i minu tilfelli til sautján ára
ferils mins sem leikhússmanns,
og ég vona að listafólkið I húsinu
geri ekki minni kröfur til sin en
áður. En að sjálfsögöu ber
okkur að gera úttekt á hlut-
unum, ef i ljós kemur að sýn-
ingar ná ekki tilgangi sinum.
Það hefur áður verið gert og þvi
verður haldið áfram, kannski
með breyttum aðferðum”.
Getur það form, sem er
á ráðningum leikara hjá
Þjóöleikhúsinu, átt þátt í
þeirri stöðnun, sem sumir
þykjast merkja á starf-
semi þess? Að spurningin
sé frekar orðin um at-
vinnumál leikara heldur
en list?
„Ég vil benda á fjölda sýn-
inga undanfarin ár, sem ekki
verða með neinni sanngirni
kallaðar stöðnunarmerki. Til
dæmis var fitjað upp á sýn-
ingum i skólum og annars
staðar utan leikhússins, sem
öörum er nú mest hampað fyrir.
Það er tiska sumra, að vilja að
stofnanir staðni, en ég held að
við höfum þvert á móti gert
okkur far um fitja upp á ýmsum
nýjum hugmyndum, annars-
konar hlutum en reyndir hafa
verið áður, einmitt til þess að
vinna á móti slikum tilhneiging-
um.
Hvað ráðningar snertir hef ég
oft áður lýst þeirri skoöun
minni, að leikhúsi sé nauðsyn-
legt að hafa ákveðið inn- ogút-
streymi, einnig til þess að vinna
gegn stöðnun, og mér virðist sú
skoðun min eiga stöðugt meira
fylgi að fagna”.
Þú ert sem sé ekki
ánægður með þetta form
eins og það er núna?
„Ég er ekki ánægður með
það, og núna liggur fyrir ósk
samstarfsnefndar milli leik-
hússins og Leikarafélagsins um
breytt form, sem gengur miklu
lengra i átt viö minar hug-
myndir um inn- og útstreymi en
gamla fyrirkomulagið”.
En gefur Þjóðleikhúsið
ungu fólki nægilega mörg
tækifæri;sumir kvarta
yf ir því, að sjá sömu and-
litin á sviðinu árum og
áratugum saman?
„1 vetur kemur fram i Þjóð-
leikhúsinu á annan tug leikara
af yngstu kynslóðinni. óskum
um sérstaka samninga fyrir
fólk, sem er að útskrifast úr
skóla, hefur hins vegar ekki
verið sinnt.
Hvað snertir gamalkunnu
andlitin: vilja menn varpa fyrir
róða ýmsum fremstu lista-
mönnum landsins, eins og Ró-
bert Arnfinnssyni, Rúrik
Haraldssyni, Herdisi Þorvalds-
dóttur, Gunnari Eyjólfssyni,
Kristbjörgu Kjeld, Helgu Bach-
mann, Bessa Bjarnasyni, Guð-
björgu Þorbjarnardóttur, Þóru
Friðriksdóttur, Margréti Guð-
mundsdóttur, Arna Tryggva-
syni, Briet Héðinsdóttur, Er-
lingi Gislasyni, Guðrúnu
Stephensen, Sigriði Þorvalds-
dóttur, Bryndisi Pétursdóttur,
Baldvin Halldórssyni og Helga
Skúlasyni, svo nokkur nöfn séu
nefnd af þessum árgöngum,
vegna þess að þau hafa oft sést
áður?
Ættum við ekki frekar að vera
stolt af sliku mannvali og láta
þau stöku sinnum finna til þakk-
lætis okkar”?
Hverju svararðu þeirri
nær samhljóma fordæm-
ingu, sem höfð er uppi um
siðustu sýningu Þjóðleik-
hússins, Nótt og dagur?
„Samkvæmt reglugerð ber
hver ieikstjóri listræna ábyrgð á
þeirri leiksýningu sem hann
tekur að sér. Ég svara þvi þess-
ari gagnrýni, sem reyndar
hefur öll ekki birst enn og er
heldur ekki allskostar sam-
hljóma, á nákvæmlega sama
hátt og með aðrar sýningar
hússins: Það er ekki i minum
verkahring að koma á framfæri
opinberlega einkunnagjöf til
samstarfsmanna minna”.
En ert þú persónulega
ánægður með þessa upp-
setningu?
„Auðvitað hef ég mitt mat á
öllum sýningum hússins, og það
fer ekki endilega saman við mat
allra gagnrýnenda, sem oft eru
lika innbyrðis ósammála.
Kannski fæ ég siðar tækifæri til
að lýsa minum viðhorfum, en vil
ekki gera það opinberlega nú”.
Þú hefur talað um of-
stæki einstakra gagnrýn-
enda, en er ekki stað-
reyndin samt sú, að
ykkur er sýnt meira um-
burðarlyndi, og það er
farið um ykkur mýkri
höndum, en tíðkast í leik-
húsum erlendis?
„Leikhúsmenn eiga erfiðara
en flestir listamenn með að bera
hönd fyrir höfuð sér og komið
hefur fyrir, ef þeir hafa borið
við að svara fyrir sig, að þeir
hafa bókstaflega verið lagðir i
einelti.
Ég hygg að leikhúsgagnrýni
hér sé á seinni árum orðin of
óvægin, þannig að hún verði
stundum beinlinis að atlögu að
þvi sambandi, sem getur mynd-
ast milli áhorfenda og flytjenda
i leikhúsi. En ég vil lika taka
það fram, að við erum ekki að
biðja um neitt stöðugt blið-
skaparveður, það má mikið á
milli vera. Svo tekið sé dæmi, þá
er mjög mikill munur á fram-
setningu einstakra gagnrýn-
enda á viðhorfum þeirra gagn-
vart Nótt og degi.
Nú, að þvi er ég þekki til
gagnrýni erlendis, þá er hún að
minnsta kosti viða sett fram af
meiri fagþekkingu en við eigum
að venjast hérna, og hafa leik-
húsmenn oft á þetta bent”.
Er hugsanlegt aö is-
lenskri leiklist væri betur
borgið ef Þjóðleikhúsið
sem slíkt væri lagt niður,
og f jármununum, sem til
þess renna varið á annan
hátt?
„Ég hygg að fáir Islendingar
muni i raun styðja þá tillögu,
og flestir telja hana skref aftur
á bak. öldugangur, sem óhjá-
kvæmilegur er i leikhúsrekstri,
breytir þar engu til eða frá. Að-
sókn almennings i þetta leikhús,
tii dæmis undanfarinn áratug,
tekur þar af öll tvimæli”.