Morgunblaðið - 03.12.2003, Blaðsíða 26

UMRÆÐAN
26 MIÐVIKUDAGUR 3. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hjólastólarnir
vaða yfir borgina,
fylla strætisvagnana
og rúlla yfir fólkið sem er að hlaupa
af sér spikið um allan bæ,
svo niðurföllin
hafa ekki undan
lýsistaumunum!
HVERS vegna þeytast tómir stræð-
isvagnar um allan bæ, framhjá fólki
sem er að fara í aðra átt eða þarf svo
mikið að flýta sér að það gengur frek-
ar, en að bíða eftir strætó sem kemur
kanski eftir dúk og disk? Er það ef til
vill ekki velkomið sem er stirt, gamalt
með göngugrind eða í hjólastól?
Fyrir hvern er strætó? Eru þetta
bara skólabílar, fyrir ungt og hraust
fólk sem ekki hefur enn náð sér í bíl-
próf?
Á undanförnum árum hafa Stræt-
isvagnar Reykjavíkur tekið miklum
breytingum. Frá því að vera háir tor-
færufjallabílar í fleiri og fleiri ,,lággólf-
svagna“ og nú síðast vetnisvagna.
Með tilkomu vetnisvagnanna er
stigið skref í átt að umhverfisvænum
almenningssamgöngum. Tvennt hefur
skort á nýtingu strætisvagnanna. Ann-
ars vegar eru það óhagkvæmir vagnar
og hins vegar slæmt leiðakerfi. Það er
ekki umhverfisvænt að tómir vetn-
isvagnar keyri um allan bæ með fal-
legan gufustrók upp úr þakinu. Hvern-
ig má nýta þessa vagna betur? Með
því að skilja einkabílinn eftir og flykkj-
ast í strætó ungir sem gamlir, haltir og
stirðir, fólk með barnavagna og hjóla-
stólanotendur.
Til að þessi sýn verði að veruleika
þurfa vagnarnir að vera vetnisknúnir
lággólfsvagnar og biðstöðvarnar með
uppbyggðum gangstéttum svo slétt sé
inn í vagnana. Gott væri að hafa fest-
ingar fyrir hjólastóla í vögnunum.
Hvers konar rugl er þetta!? Á að
leggja niður ferðaþjónustu fatlaðra?
Ljóst er að ferðaþjónusta fatlaðra ann-
ar ekki hlutverki sínu með núverandi
bíla- og mannafla, að koma í stað
strætisvagna fyrir hreyfihamlað fólk.
Hver myndi líða það að þurfa að
hringja fyrir fjögur á föstudegi ef hann
ætlaði með strætó á mánudagskvöldi?
Það þurfa hreyfihamlaðir að gera ef
þeir ætla að notfæra sér almennings-
samgöngur á höfuðborgarsvæðinu.
Aðgengilegir vagnar finnast nú í
höfuðborgum og flestöllum stærri
bæjum á Norðurlöndunum og í
Bandaríkjum Norður-Ameríku. Hér
erum við eins og svo oft áður áratug-
um á eftir þeim þjóðum sem við berum
okkur saman við. Nú á Evrópuári fatl-
aðra væri það verðugt verkefni Strætó
b.s. að gera áætlun um hvernig og hve-
nær þessi sýn okkar verði að veruleika
og leggja hana fram eigi síðar en í árs-
lok 2004.
Til að byrja með væri hægt að hafa
ákveðnar leiðir sem eingöngu aðgengi-
legar vagnar gengju, til dæmis um
miðbæ Reykjavíkur, og kæmu við í
bílastæðahúsum miðborgarinnar. Ef
almenningsvagnar yrðu aðgengilegri
mundi það áreiðanlega létta á Ferða-
þjónustu fatlaðra sem yrði til þess að
hún gæti veitt betri þjónustu þeim
sem nauðsynlega þurfa á henni að
halda.
Hreyfihamlaðir þurfa að reiða sig á
einkabílinn til að komast leiðar sinnar,
með öllum þeim kostnaði sem það hef-
ur í för með sér, að ekki sé talað um
mengunina. Það er jafnréttismál að
geta nýtt sér almenningsamgöngur
eins og aðrir borgar.
Allir með strætó!
Eru strætisvagnarnir
fyrir alla?
Eftir Kolbrúnu Dögg Kristjánsdóttur og
Guðmund Magnússon
Kolbrún Dögg er félagsliði, Guð-
mundur er leikari.
Guðmundur
Magnússon
Kolbrún Dögg
Kristjánsdóttir
REYKJANESBRAUT hefur enn vakið athygli á mikil-
vægi umferðaröryggis og flutninga á brautinni um Suð-
urnes. Eins og fram kom í máli talsmanns áhugahóps um
bætt öryggi umferðar um brautina hefur
mannslíf glatast á u.þ.b. hverjum eitt
hundrað dögum á síðustu árum. Þrátt fyr-
ir átak í umferðarlöggæslu á brautinni,
sem mál manna segir að hafi haft mjög
góð áhrif á ökumenn og ökumynstur á
brautinni. Fleira hefur komið til sem
ítrekar enn og aftur að tvöföldun braut-
arinnar verði lokið án þeirra óhentugu
áfangaskipta sem ráðgerð hafa verið á vegáætlun. Á síð-
ustu árum og misserum og nú á síðustu vikum hafa komið
upp alvarleg álitaefni í atvinnuástandi á Suðurnesjum.
Þau þarfnast úrbóta, m.a. á sviði vegabóta.
Þær breytingar hafa orðið í sjávarútvegi á Suður-
nesjum, mest í Reykjanesbæ fyrir allnokkrum árum og á
síðustu árum með harkalegum hætti á skömmum tíma í
Sandgerði, að mjög mikil áhrif hafa haft á þrótt útgerðar
og fiskvinnslu á þessum tveimur stöðum. Aðrir staðir á
Suðurnesjum má segja að hafi náð að halda sínum hlut, í
krafti framsýni stjórnenda fyrirtækjanna. Er sérstök
ástæða til að nefna fyrirtæki í Grindavík og í Garði sem
hafa á sama tíma ekki aðeins staðist almennan samdrátt í
sjávarútvegi heldur náð að auka umsvif sín og treysta í
sessi. Við Suðurnesjamenn erum stoltir af þeim sem þann-
ig hafa náð árangri.
Þótt ekki liggi fyrir neinar ákvarðanir Varnarliðsins á
Keflavíkurflugvelli um að halda áfram fækkun starfs-
manna og samdrætti, er þó ljóst að innan fárra ára er að
vænta niðurstöðu endurskoðunar Bandaríkjanna á stað-
setningu herafla þeirra í Evrópu og víðar. Með þeim
ákvörðunum má vænta að breytingar verði enn á fyr-
irkomulagi varnarsamstarfsins og umsvifum Varnarliðs-
ins. Síðustu tíðindi af ákvörðunum Varnarliðsins á Kefla-
víkurflugvelli og áður fyrirtækja í flugstarfsemi og
ferðaþjónustu sögðu öll sömu sögu: umsvif hafa dregist
saman. Hvað Varnarliðið áhrærir má fastlega álykta að
það muni ekki ganga til baka.
Á þessu árabili hafa atvinnuþróunarverkefni sveitarfé-
laganna, einkum Reykjanesbæjar og Hitaveitu Suðurnesja
(HS) gengið nokkurn veginn eftir, en ekki hafði verið ráð-
gert að neitt þeirra mundi um þessar mundir skila sjáan-
legum árangri. Sökum þess hafa bæjarfulltrúar lagt fram
fleiri hugmyndir til úrbóta, m.a. að flytja höfuðstöðvar
Landhelgisgæslunnar til Helguvíkur og Keflavík-
urflugvallar. Það er hugmynd sem undirritaður hefur áð-
ur lagt fram á Alþingi og styður að sjálfsögðu af heilum
hug. Ég hef enda ávallt talið að frambúðarstaðsetning
hennar þar syðra ætti betur við en í höfuðborginni, ekki
síst með tilliti til samstarfs við Varnarliðið og flugbjörg-
unarsveit þess og með tilliti til þeirra fiskimiða þar sem við
stundum mest veiðar, undan Suðurnesjum og suðurströnd
landsins. Ánægjulegt er að stjórnvöld hafa tekið þessa
hugmynd til athugunar.
Undirbúningingur að stálpípugerð við Helguvík gengur
að vonum. Til viðbótar við undirbúning Reykjanesbæjar,
hafnarstjórnar og HS er nauðsyn að umferðaræðar, þ.m.t.
Reykjanesbraut verði lokið. Einn veigamesti þáttur í und-
irbúningi iðnþróunar á hverju atvinnusvæði er gerð af-
kastamikilla og öruggra umferðarmannvirkja til að
tryggja flutninga aðfanga, hráefna, afurða og fólks. Því
skora ég á stjórnvöld að taka til endurskoðunar þann þátt
vegáætlunar sem lýtur að endanlegri tvöföldun Reykja-
nesbrautar um Suðurnes til Reykjanesbæjar.
Mikilvægar úrbætur á Reykjanesbraut
Eftir Árna Ragnar Árnason
Höfundur er alþingismaður.
ÓSKASTUNDIN hennar Gerðar
G. Bjarklind hefur svo sannarlega
áunnið sér vinsældir meðal dyggra
hlustenda Ríkisútvarpsins og haldi
einhver að það sé til-
tölulega þröngur hóp-
ur gamalla karla og
kerlinga sem leggur
þar við eyru, þá er
það mikill misskiln-
ingur. Ég er alltaf að
hitta fólk á nær öllum
aldursstigum sem á hlýðir í mikilli
þökk til þess sem þar er kynnt og flutt.
Sannleikurinn er sá að mikill fjöldi
fólks á ýmsum aldri hlýðir á Óska-
stundina, kemur þar margt til og þetta
aðeins nefnt: Fjölbreytni er býsna
mikil miðað við að þarna er verið að
sinna óskum fólks um lagaval og lítt út
af því brugðið eða ekki, af nærfærinni
hlýju kemur Gerður óskunum á fram-
færi og menn skynja einlæga nálægð
hennar við sendendur óska í framsetn-
ingu allri og svo er þarna eingöngu um
fallega og hugljúfa tónlist að ræða,
eitthvað sem fólk endilega vill heyra
og njóta.
Það er nefnilega svo að afar margir
vilja einmitt hlýða á þess konar tónlist,
þó vissulega sé sótt að fólki úr öllum
áttum með æranda hávaðans eins og
oft með ljótleikann í för einnig.
Og svo er kominn nýr diskur út
Óskastundin II og hefur eins og segir
á umslagi disksins að innihaldi „lög
sem eiga það sameiginlegt að hafa sáð
góðum fræjum í huga telpuhnokka,
sem naut þeirra kornung og gerir enn.
Þökk sé öllum þessum góðu lista-
mönnum“.
Þetta segir Gerður en hún valdi
þessi lög af mikilli smekkvísi og um
leið næmi á það hvað fólk vill heyra,
enda hafa samskiptin við svo ótal-
marga hlustendur áranna án efa fært
henni dýrmætan sjóð sem hún svo
nær að miðla til okkar fyrir tilstuðlan
listafólksins sem flytur.
Og þarna koma þau í fang okkar eitt
af öðru, hugljúf og hjarta kær lögin frá
1950–1960, gleðja og vekja dýra
endurminning og þeir sem yngri eru
og eiga ekki gömul hughrif í farteski
sínu gleðjast með utan alls efa, því góð
list er öllu gulli dýrri.
Hér er á marga strengi slegið, róm-
antík og æskuást máske mest ein-
kennandi og hver hefur ekki þörf fyrir
slíkt í hversdagsins önn og amstri, víða
örlar á söknuði en svo tökum við líka
léttan gleðisprett með Bjössa á
mjólkurbílnum eða förum upp í sveit í
faðm dalsins í rökkurró, göngum þar
tvö upp á Ljúflingshól og horfum með
söknuði á eftir hvítum mávum á með-
an harpan ómar.
En umfram allt eru þetta hin falleg-
ustu lög með frábærum flytjendum og
mörgum tindrandi góðum textum, en
þar hefir máske afturförin orðið mest í
tónlistarflutningi dagsins í dag og ekki
orð um það meir.
Fjölbreytnin er ærin og ekki efa ég
að víða verði tekin dansspor heima á
stofugólfi í töfrandi tangó eða eitthvað
funandi fjörugt dansað, því nóg er úr-
valið.
Það er sannarlega þakkarvert af
henni Gerði og Íslenzkum tónum að
færa okkur þessar perlur sjötta ára-
tugarins og ekki efa ég að hún Gerður
fái öðru hvoru óskir um að leika þessi
ljúfu lög í Óskastundinni sinni hjá
RÚV.
Ég veit ég mæli fyrir munn margra
er ég færi fram þakkir og kærar
kveðjur fyrir að færa okkur þessa
fornvini okkar hinna eldri og kynna
hinum yngri þá tónlist sem töfraði
okkur og fær áreiðanlega einnig
hljómgrunn í hjarta þeirra.
Óskastund færir yndi í bæ
Eftir Helga Seljan
Höfundur er fv. alþingismaður.
UNDIRRITAÐUR varð þess heiðurs aðnjótandi að mega hlýða á nokkra
mæta menn tjá sig um laxeldi það sem nú er byrjað er í kringum landið á
fundi á Grand Hóteli hinn 5. nóv. síðastliðinn. Þar voru fulltrúar laxeld-
ismanna, laxveiðimenn og veiðiréttareigendur komnir sam-
an. Eins og alþjóð veit eru menn ekki á eitt sáttir um þessi
mál, veiðimenn hafa lítinn áhuga á að draga eldisslytti úr
ánni, veiðiréttareigendur hafa áhyggjur af erfðablöndun
og tekjumissi sem von er. Laxeldismenn fullyrða að engin
hætta sé á ferðum, engar áhyggjur þurfi að hafa af neinu.
Nú er ég ekki sérfræðingur í þessum málum, en hef þó
nokkra reynslu af laxveiði, er veiðiréttareigandi í Selá,
starfaði sem veiðivörður við Hofsá og hef aðeins komið að
veiðileiðsögu. Mér er því málið nokkuð skylt og hef kynnst viðhorfum
veiðimanna af mismunandi þjóðernum.
Vigfús Jóhannsson hjá Landssambandi fiskeldisstöðva fullyrti á fund-
inum að engar rannsóknir hefðu farið fram á áhrifum laxeldis á villta
stofna sem er beinlínis rangt.
Guðni Guðbergsson afsannaði þessa fullyrðingu með vísun í nokkrar
rannsóknir sem hafa farið fram á þessu og hníga flestar í þá átt að eldislax-
inn hafi umtalsverð neikvæð áhrif á afkomu villta laxins.
Þá fullyrti Vigfús blákalt að ekkert slys hefði átt sér stað við laxeldi síð-
ustu tvö árin á Íslandi. Bíddu nú við segi ég: Voru ekki einmitt 3.000 laxar
að sleppa út í haust í Norðfirði. Var þetta ekki eitthvað í tengslum við lax-
eldi eða hvað? Ég skil ekki hvernig maðurinn getur látið þetta út úr sér. En
þetta er „taktíkin“ í dag. Að halda haus hvað sem á dynur og ljúga bara
blákalt framan í liðið og vera nógu brattur með sig. Spila á fjölmiðlana.
Enn ein fullyrðing Vigfúsar er sú að engar áhyggjur þurfi að hafa af
erfðablöndun milli þessara stofna. Þetta er einnig beinlínis rangt. Rann-
sóknir hafa sýnt fram á að veiði hefur dottið niður í mörgum ám vegna
erfðablöndunar í Noregi og á Bretlandseyjum. Eldislaxinn rótar upp
hrognum villta laxins og hrygnir í staðinn, hann verður fyrr kynþroska og
er fljótvaxnari en er samt sem áður óduglegri að bjarga sér í villtri nátt-
úru. Af þessu höfum við stóráhyggjur. Fyrir nú utan það að erfðaefni úr
langræktuðum eldisstofni á ekkert erindi í villtan laxastofn sem hér hefur
þróast um þúsundir ára. Um það getur ekki verið hægt að deila. Annars
hefði laxinn ekki komist af í gegnum aldirnar hér við land.
Hafi villti laxinn í N-Atlantshafi verið í hættu, sem vitað er, þá átti hann
þó öruggasta skjólið hér við land. Nú fýkur óðum í skjólið það. Hryðju-
verkamenn í íslenskri náttúru bera ábyrgð á því.
Af málflutningi landbúnaðarráðherra, sem hafði framsögu á fundinum,
má ráða að veiðiréttareigendur mega ekki vænta stuðnings úr þeirri átt-
inni, hann fer í hlutverk skemmtikraftsins þegar veiðiréttareigendur
minnast á áhyggjur sínar við hann en mærir sjálfan sig sem manninn með
gullhjartað í hópi laxeldismanna og eru þetta hans eigin orð.
Það er eins og hann haldi að veiðiréttareigendur séu að grínast þegar
þeir minnast á þessar áhyggjur sínar við hann og þá fer hann að leika trúð-
inn, sem honum fer reyndar nokkuð vel.
Það má vera að ráðherra hafi lært að girða land á sínum tíma í sveitinni,
en reglugerðargirðingar hans halda ekki vatni hvað þá laxi þótt ótrúlegt
sé.
Ef íslenski hesturinn er eitthvert merkilegasta náttúruundur sem við
eigum hlýtur íslenski laxinn að vera það líka, hafandi verið hér á landi í
þúsundir ára. Ég er ansi hræddur um að fáir hestamenn íslenskir sættu sig
við að hingað yrðu fluttir inn enskir veðhlaupahestar og blandað við ís-
lenska hestinn vegna þess að þá hlypu þeir hraðar, væru stærri og mun
hærra verð fengist fyrir þá í útflutningi. Eða hver er munurinn á því að
flytja inn norskan lax eða framandi hestakyn? Hvaða rök mæla frekar með
því að í lagi sé að flytja inn norskan eldislax en ekki t.d. sauðfé frá Ástr-
alíu?
Í ljósi þessa hlýtur sú spurning að vakna hvort hingað sé hægt að flytja
inn hvaða skepnu sem er eða afkvæmi hennar í hvaða formi sem er, bara ef
hagnaðurinn er nægur af sölu afurðanna. Ef þessi er framtíðin verður Ís-
land ekki lengi Ísland.
Drullumall í
íslenskri náttúru
Eftir Þórð Mar Þorsteinsson
Höfundur er landeigandi við Selá í Vopnafirði.
ANNAÐ slagið hefur athygli verið
vakin á þeim vanda sem felst í einelti
meðal barna og unglinga. Að hætti
okkar Íslendinga hefur slík umræða
verið keyrð áfram með lúðrablæstri í
fjölmiðlum, ægilegum
staðhæfingum og
stórkarlalegum yfir-
lýsingum. Af umræðu
síðustu mánaða má
raunar draga þá
ályktun að einelti sé
einhver mesta mein-
semd þjóðarinnar og er þá ekki aðeins
rætt um einelti meðal barna á grunn-
skólaaldri. Þetta fjaðrafok kallast víst
vitundarvakning.
Vissulega er gott og blessað að
vekja fólk til vitundar um skelfilegar
afleiðingar eineltis og hvetja til að-
gerða gegn slíku. Hins vegar blöskrar
mér hvernig farið er með hugtakið
„einelti“ í kjölfar alls þessa. Af fyr-
irsögnum dagblaða má t.a.m. skilja að
fleiri séu í hættu en áður var talið.
Þannig mun vera töluvert um einelti á
Alþingi, friðuð landsvæði eru lögð í
einelti, einnig Landhelgisgæslan og
gott ef ég sá ekki einhvers staðar að
heilsugæslustöðvar á Reykjanesi ættu
við sama vanda að stríða. Þannig mun
nú eitthvað til sem nefnist „þjóðfélags-
legt einelti“ og að þurfa að borga háa
vexti kallast samkvæmt einni fyrir-
sögninni „Löglegt einelti lánastofn-
ana“. Og nú síðast kvarta einhverjir
bankastjórar yfir því að sjálfur for-
sætisráðherra leggi þá í einelti.
Ekki nema von að samtök á borð við
Regnbogabörn fái fimm milljónir á ári
á fjárlögum til að vekja athygli á og
berjast gegn þessum ósköpum.
Má ég samt sem áður biðja um að
gerður sé greinarmunur á einelti með-
al barna og unglinga og þessa annars
konar „tísku-eineltis“ áður en hugtakið
verður merkingarlaust með öllu. Bar-
áttan gegn einelti í skólum landsins
verður sannarlega ekki auðveldari
með því að búa til úr því einhvers kon-
ar tískubólu með það að leiðarljósi að
safna sem mestum peningum. Ekki er
langt síðan hvort tveggja börn og full-
orðnir skildu fullvel hvað átt var við
með hugtakinu einelti enda orðið og
merking þess gamalt og gróið í málinu.
Raunar er nokkuð alþjóðleg sátt um
hvernig beri að skilgreina einelti meðal
barna og unglinga. Nú verður hins
vegar æ algengara að heyra hlátra-
sköll í vinalegum leik jafningja og setn-
inguna „Hjálp, hann er að einelta
mig“. Stórkostlegur árangur vitund-
arvakningarinnar það.
„Það er verið
að einelta mig“
Eftir Arnar Þorsteinsson
Höfundur starfar í grunnskóla.