Morgunblaðið - 05.12.2003, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 FÖSTUDAGUR 5. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
JÓN Kristjánsson heilbrigðisráð-
herra fullyrðir í samtali við Morg-
unblaðið að hann hafi ekki séð
kostnaðarmat Tryggingastofnunar
á samkomulagi stjórnvalda við Ör-
yrkjabandalag Íslands fyrr en síðla
sumars, en eins og kom fram í
blaðinu í gær mat stofnuninn kostn-
aðinn um 1,4 milljarða króna í byrj-
un apríl sl. Ítrekar Jón að hann hafi
efnt samkomulagið við öryrkja um
að leggja til milljarð til hækkunar
örorkubóta til yngri öryrkja.
Fram kom í fréttum Ríkisút-
varpsins í gær í máli fyrrum aðstoð-
armanns ráðherra, Elsu B. Frið-
finnsdóttur, sem var formaður
starfshóps um samninginn við ör-
yrkja, að matið hafi verið gert að
beiðni deildarstjóra í ráðuneytinu.
Kostnaðarmatið hafi legið í blaða-
bunka á skrifborði deildarstjórans
en verið afhent starfshópnum í
ágústmánuði ásamt fleiri útreikn-
ingum.
Jón segist hafa lagt samkomulag-
ið fyrir ríkisstjórnina í byrjun mars
á þessu ári. Þar standi að rúman
milljarð eigi að verja til málsins.
Hann hafi ekki vitað af kostnaðar-
matinu og eftir
að hafa handsal-
að samkomulagið
hafi hann skipað
starfshóp til að
útfæra það nán-
ar. Í samkomu-
laginu sé talað
um rúman millj-
arð og telur Jón
sig hafa efnt það.
Sú upphafi hafi
verið sett inn í gerð fjárlaga strax í
vor.
„Ég fæ svo upplýsingar í hend-
urnar seinni part sumars frá starfs-
hópnum um að ákveðnar útfærslur
kosta 500 milljónir til viðbótar. Ég
fór þá að kanna hvort hægt væri að
sækja það fé en ég varð að láta mér
lynda að það væri ekki hægt, eins
og svo margir aðrir sem fá ekki
vilja sínum framgengt við fjárlaga-
gerð. Frumvarpið um greiðslurnar
er á minni ábyrgð og byggist á því
sem mögulegt var að fá af pen-
ingum,“ segir Jón.
– Liggur það alveg klárt fyrir að
þú sérð ekki þetta kostnaðarmat
fyrr en í sumar?
„Já. Frómt frá sagt var ég í miðri
kosningabaráttu á þessum tíma og
með allan huga við það. Ég skipaði
starfshópinn en vissi á þessum tíma
ekki hvort ég yrði áfram ráðherra.“
– Var þetta kostnaðarmat gert að
frumkvæði Tryggingastofnunar eða
hvaðan kom það?
„Menn voru að velta þessu fyrir
sér. Tryggingastofnun sló á þetta í
samvinnu við okkar menn hér í
ráðuneytinu, til undirbúnings skip-
unar þessa starfshóps. Mér var ekk-
ert kynnt það á þeim tíma og ekki
fyrr en seinni part sumars. Þá fór
ég að leita eftir því að fá viðbót-
arfjármagn í þetta.“
Ganga þarf betur frá málum
– Hefði ekki verið eðlilegt að þú
hefðir fengið að sjá þetta kostn-
aðarmat áður en samkomulagið var
gert?
„Það var hægt að hafa á þessu
ýmsar útfærslur en ég hafði millj-
arð í hendi til að setja í þetta og um
það hljóðaði samkomulagið. Ég varð
að búa við það sem stóð í sam-
komulaginu. Ég vísa á bug öllum
svikum í þessu efni. Ég sótti eftir
fjármagni en fékk það ekki og við
því er ekkert að gera. Ég er ekki að
ásaka neinn fyrir það. Fleiri ráð-
herrar en ég urðu að víkja með sín-
ar kröfur.“
– Þú lítur svo á að með frumvarp-
inu sértu að efna samkomulagið?
„Já, það geri ég. Við munum svo
endurskoða málið á miðju næsta ári.
Það er niðurstaðan.“
– Hvaða áhrif mun þetta mál hafa
á samskipti ráðuneytisins við Ör-
yrkjabandalagið?
„Áhrifin eru fyrst og fremst þau
að við þurfum að ganga betur frá
málum þannig að enginn misskiln-
ingur sé okkar á milli. Ég hef sagt
að eftir á að hyggja hefðum við átt
að ganga betur frá því hvernig sam-
komulagið er túlkað. Ég hefði
gjarnan vilja gera það en ég auðvit-
að læri af því. Ég vona að þessi
stormur gangi yfir og menn fari að
tala saman aftur. Samtöl og sam-
skipti á venjulegum nótum skiluðu
öryrkjum þessum milljarði króna og
þýðingarmiklum breytingum. Það
var ekki gert með stóryrðum eða
auglýsingum. Ég vona að þau sam-
skipti geti haldið áfram.“
Heilbrigðisráðherra vísar á bug öllum ásökunum um svik við öryrkja
Sá ekki kostnaðarmatið
fyrr en síðla sumars
Jón
Kristjánsson
ÞRIÐJA og síðasta umræða um
frumvarp til fjárlaga næsta árs hófst
síðdegis á Alþingi í gær, eftir að
stjórnarandstæðingar höfðu farið
fram á að henni yrðu frestað þar
sem ekki væri ljóst hvort fyrirhug-
aðar breytingar á lagaákvæðum
vegna niðurskurðar á vaxtabótum
stæðust stjórnarskrá. Vísuðu þeir
þar til álits Skúla Magnússonar, dós-
ents við Háskóla Íslands, sem unnið
var fyrir fjármálaráðuneytið. Þar er
m.a. dregið í efa að skerðing vaxta-
bótanna afturvirkt standist eign-
arréttarákvæði stjórnarskrárinnar.
Frumvarp um skerðingu á vaxta-
bótunum er til umfjöllunar í efna-
hags- og viðskiptanefnd þingsins.
Fram kom á Alþingi í gær að nefnd-
in hefði óskað eftir öðru áliti um
þetta mál frá Eiríki Tómassyni, pró-
fessor við Háskóla Íslands. Er von á
því áliti á mánudag.
Stjórnarandstæðingar vildu fresta
umræðu og afgreiðslu fjárlaganna
fram yfir þann tíma, þar sem gert er
ráð fyrir skerðingu vaxtabótanna í
forsendum fjárlagafrumvarpsins.
Stjórnarliðar höfnuðu því. Sögðu
þeir hægt að afgreiða fjárlaga-
frumvarpið þótt álitið lægi ekki fyr-
ir.
Að lokum fór það svo að þriðja
umræðan um frumvarpið hófst.
Stjórnarliðar sögðu þar ítrekað að
ríkisstjórnin hefði svikið sam-
komulag hennar við öryrkja en Jón
Kristjánsson heilbrigðisráðherra
sagði á móti að staðið væri við sam-
komulagið. Það fæli í sér eitt mesta
framfaraskref til öryrkja sem stigið
hefði verið um árabil.
Vildu fresta
umræðu um
fjárlaga-
frumvarpið
JÓN Kristjánsson, heilbrigðis- og
tryggingaráðherra, hefur lagt fram á
Alþingi frumvarp um breytingu á lög-
um um almannatryggingar, þar sem
kveðið er á um hækkun á grunnlífeyri
öryrkja í framhaldi af samkomulagi
ráðherra og Öryrkjabandalagsins.
Með frumvarpinu er lagt til að frá
1. janúar 2004 greiðist mánaðarleg
aldurstengd örorkuuppbót, sem nemi
tilteknu hlutfalli af fullum örorkulíf-
eyri. Lagt er til að fjárhæð uppbótar
miðist við þann aldur þegar ein-
staklingur var í fyrsta sinn metinn
75% öryrki. Einstaklingar á aldrinum
18-19 ára fá uppbót er nemur fullum
grunnlífeyri og lækkar uppbótin í
þrepum eftir því sem nær dregur 67
ára aldri og fellur þá niður.
Kostnaður um einn milljarður
Í greinargerð segir að fjárhæð
uppbótar miðist við þann aldur sem
einstaklingur var í fyrsta sinn metinn
75% öryrki. „Gert er ráð fyrir að
mánaðarleg fjárhæð aldurstengdrar
örorkuuppbótar verði hlutfall af
óskertum mánaðarlegum örorkulíf-
eyri skv. 12. gr. laganna og miðist við
fæðingardag. Er hlutfallið 100% þeg-
ar öryrki er 18 og 19 ára en lækkar
hlutfallslega frá 20 ára aldri til og
með 66 ára. Þá er heimilt að setja
reglugerð um nánari framkvæmd
aldurstengdu örorkuuppbótarinnar.
Gert er ráð fyrir að lögin öðlist gildi 1.
janúar 2004 og gildi um umsóknir
sem berast Tryggingastofnun rík-
isins eftir þann tíma. Jafnframt er
gert ráð fyrir að þeir sem sótt hafa
um eða fá greiddan örorkulífeyri, full-
an slysaörorkulífeyri eða endurhæf-
ingarlífeyri frá Tryggingastofnun
ríkisins við gildistöku laganna fái ald-
urstengda örorkuuppbót án þess að
þurfa að sækja sérstaklega um upp-
bótina hjá Tryggingastofnun rík-
isins,“ segir í greinargerð.
Áætlað er að kostnaður ríkissjóðs
vegna breytinganna verði um 1 millj-
arður kr. í auknar lífeyrisgreiðslur á
ári.
18–19 ára fá
uppbót er
nemur fullum
grunnlífeyri
VALGERÐUR Sverrisdóttir við-
skiptaráðherra sagði á Alþingi í
gær að fákeppni á smásölumarkaði
lyfja og samþjöppun á öðrum stig-
um lyfsölu væri óheppileg. „Nú er
svo komið,“ sagði hún, „að fá-
keppni hefur myndast á smásölu-
markaði lyfja. Á sama tíma hefur
orðið samþjöppun á öðrum stigum
lyfsölu, bæði í framleiðslu og
heildsölu. Þetta er að mínu mati
mjög óheppilegt en aukin sam-
þjöppun hefur jú orðið á allmörg-
um sviðum viðskiptalífsins bæði
hér og erlendis á síðustu árum.“
Lét ráðherra þessi ummæli falla
í umræðu utan dagskrár um lyfja-
verð og fákeppni á lyfjamarkaði.
Ögmundur Jónasson, þingmaður
Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, var málshefjandi um-
ræðunnar. Hann spurði ráðherra
m.a. að því hvort uppi væru áform
um lagasetningu eða aðhaldsað-
gerðir af einhverju tagi á lyfja-
markaðnum. Ráðherra svaraði því
til að svo væri ekki. „Um þessa
starfsemi alla gilda samkeppnis-
lögin og þau banna markaðsráð-
andi aðilum að misbeita þeirri
stöðu. Lögin eru til þess fallin að
móta leikreglur og viðurlög. Það
er samkeppnisstofnunar að fylgja
þeim eftir.“
Valgerður sagði að sér væri
kunnugt um að Samkeppnisstofn-
un fylgdist allvel með verðþróun á
lyfsölumarkaði, einkum smásölu-
markaði. „Á sama hátt hafa sam-
keppnisyfirvöld komið í veg fyrir
að skapast hafi markaðsráðandi
staða eins aðila á smásölumark-
aðnum.“ Ráðherra sagði að hún
leggði mikla áherslu á sjálfstæði
eftirlitsstofnana sem undir við-
skiptaráðuneytið heyrðu. „Það er í
höndum Samkeppnisstofnunar og
samkeppnisráðs að forgangsraða
sínum verkefnum. Öllum er ljóst
að stofnunin vinnur nú að mjög
umfangsmiklum málum. Niður-
staða þeirra mála mun án nokkurs
vafa hafa áhrif á viðskiptahætti
hér á landi, hver svo sem nið-
urstaðan verður.“
Kalla eftir lagasetningu
Ögmundur sagði í framsögu-
ræðu sinni að markmið lyfjalaga
frá árinu 1994 hefðu ekki náð fram
að ganga. Í stað samkeppni, lægra
verðlags og fjölbreyttari þjónustu
blasti við fákeppni og hærra lyfja-
verð en tíðkaðis í nágrannalönd-
unum. „Þetta hefur gerst þrátt
fyrir meinta hagræðingu í grein-
inni, batnandi samgöngur, lækk-
andi flutningskostnað sem og hag-
stæða gengisþróun fyrir
innflutningsverslun. Forsvars-
menn smærri lyfjafyrirtækja,
Tryggingastofnunar ríkisins og
sjúkrastofnana lýsa óánægju og
áhyggjum yfir því hvert stefnir og
kalla jafnvel eftir lagasetningu,“
sagði Ögmundur. Hann sagði að
ríkisstjórninni bæri að taka á fá-
keppni í lyfjaverslun í stað þess að
hækka álögur á sjúklinga um 740
milljónir eins og boðað væri í fjár-
lagafrumvarpinu.
Ásta R. Jóhannesdóttir, þing-
maður Samfylkingarinnar, sagði
mikilvægt að fákeppni ríkti ekki á
lyfjamarkaði. Hún nefndi dæmi
um miklar lyfjahækkanir á und-
anförnum árum og sagði m.a. að
geðlyf b-merkt hefðu hækkað um
97% frá árinu 1998. Gunnar Ör-
lygsson, þingmaður Frjálslynda
flokksins, sagði eins og aðrir að
lyfjaverð hefði hækkað mikið á
undanförnum árum. Hann velti því
einnig fyrir sér hvort tilmælum til
lækna um að vísa á ódýrustu sam-
heitarlyfin væri fylgt eftir. Birgir
Ármannsson, þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins, sagði að sam-
keppni á lyfjamarkaðnum mætti
vissulega vera meiri. Hann benti
þó á hún væri þegar fyrir hendi.
„Um tíu fyrirtæki stunda innflutn-
ing lyfja og þrjú eru í framleiðslu.
Sum þessara fyrirtækja tengjast í
gegnum samsteypur en engin ein
hefur yfirgnæfandi markaðshlut-
deild. Þau hafa líka umboð fyrir
fjöldamörg erlend lyfjafyrirtæki
sem keppa innbyrðis. Þetta um-
hverfi veitir auðvitað ákveðið að-
hald.“ Að lokum sagði hann þó
mikilvægt að á mörkuðum sem
þessum beittu stærri aðilar ekki
afli sínu með óeðlilegum viðskipta-
háttum til að hrekja samkeppn-
isaðila út af markaðnum.
Þiggja dýrar veislur
Jón Kristjánsson heilbrigðisráð-
herra sagði brýnt að virk sam-
keppni ríkti í lyfjainnflutningi og
við sölu á lyfjum hér á landi. Sam-
keppnin væri nauðsynleg til að
halda lyfjakostnaði í skefjum, jafnt
fyrir neytendur sem ríkisvaldið.
Hann sagði að starfandi væri sér-
stakur starfshópur um lyfjamál í
heilbrigðisráðuneytinu. Sá hópur
væri að skoða með hvaða nýjum
hætti opinberir aðilar gætu haft
áhrif á lyfjaverð. Þá sagði Hjálmar
Árnason, þingmaður Framsóknar-
flokksins, að það væru til læknar
sem efndu til útgjalda í þessum
málaflokki. Hvatti hann Sam-
keppnisstofnun og Lyfjaeftirlitið
til að huga að þeim þætti. Hann
benti á að lyfjafyrirtæki settu háar
upphæðir í að kynna ný lyf fyrir
læknum og ennfremur að þeir
þæðu dýrar veislur og utanlands-
ferðir á kostnað lyfjafyrirtækja.
„Ég tel að þetta fyrirkomulag sé
siðferðilega rangt,“ sagði Hjálmar.
Viðskiptaráðherra um lyfjamarkaðinn í utandagskrárumræðu á Alþingi
Valgerður
Sverrisdóttir
Ögmundur
Jónasson
Morgunblaðið/Jim Smart
Fákeppni og samþjöppun á
smásölumarkaði óheppileg