Morgunblaðið - 24.12.2003, Qupperneq 8

FRÉTTIR
8 MIÐVIKUDAGUR 24. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Ármúla 21 • Reykjavík
Sími 533 4040 • Fax 533 4041
TRAUST OG ÖRUGG ÞJÓNUSTA
Netfang: kjoreign@kjoreign.is
Heimasíða: www.kjoreign.is
Gleðileg jól og farsælt komandi ár
Þökkum viðskiptin
á liðnum árum
Þið verðið að sýna mér smá þolinmæði, lömbin mín. Maður er nú ekki lengur með konuna á
bak við eldavélina.
Vetrartalning fuglaáhugamanna
Fjörutíu fastir
vetrarfuglar
Árleg vetrartalningfuglaáhugamannafer fram nk.
sunnudag, 28. desember.
Hér er um talsvert um-
fangsmikla rannsóknarað-
gerð að ræða sem byggist
á starfi sjálfboðaliða. Hef-
ur vetrartalningin farið
fram á hverjum vetri, um
þetta leyti, í rúmlega hálfa
öld. Utan um vetrartaln-
inguna hefur Ævar Peter-
sen haldið en hann er for-
stöðumaður Reykja-
víkurseturs
Náttúrufræðistofnunar.
– Hvenær hófust þessar
talningar og af hvaða til-
efni, Ævar?
„Fyrsta talningin var
fyrir 52 árum. Formúlan
er frá Bandaríkjunum og
það var starfsmaður bandaríska
hersins á Keflavíkurflugvelli sem
kynnti hana fyrstur hér á landi.
Þessi Bandaríkjamaður var vinur
Finns Guðmundssonar fuglafræð-
ings og kom hann þessu á fót hér
á landi. Þetta var auðvitað smátt í
sniðum í byrjun, en hefur vaxið
fiskur um hrygg í gegnum árin.“
– Hvert er umfangið í dag?
„Í dag eru talningarsvæðin
nærri eitt hundrað talsins. Þau
eru mjög misstór og þau eru um
land allt. Langalgengast er að
talningarsvæði séu með sjávar-
strönd, en þónokkur eru einnig
inn til landsins. Eðli málsins sam-
kvæmt er net talningarsvæða
þéttara á suðvesturhorninu en
annars staðar og má vissulega
kalla það ójafnvægi, en stað-
reyndin er sú að á þessu svæði
búa flestir landsmanna. Að sama
skapi eru nokkuð þétt net í kring-
um helstu þéttbýliskjarnana, s.s.
Akureyri, Húsavík, Akranes,
Höfn í Hornafirði og Vestmanna-
eyjar. Suðvesturhluti landsins er
svo vel afgreiddur, að heita má að
hver metri frá Þjórsárósum og
upp í Melasveit sé yfirfarinn. Það
eru smágöt, en talningarsvæði
eru að jafnaði 3 til 5 kílómetrar og
segir það nokkuð um þann fjölda
talningarmanna sem kemur við
sögu.“
– En þetta er nú tæplega mikill
hluti strandlengjunnar?
„Nei, það er alveg rétt, þetta
eru aðeins 4% strandlengjunnar
og það má alveg láta þau boð út
ganga að við tökum vel á móti öll-
um þeim sem vilja koma að þessu
starfi og vinna með okkur.“
– Það halda margir að það sé
hér ekkert nema snjótittlingar og
hrafnar á veturna, hvaða fugla er-
uð þið að telja?
„Það er löngu afsannað að það
hverfi allir fuglar héðan á haustin.
Það hafa sést talsvert á annað
hundrað tegundir í talningum
okkar og um fjörutíu tegundir
mynda þennan fasta grunn sem
við getum kallað íslenska vetrar-
fugla. Sumir þeirra eru sárasjald-
fgæfir, t.d. hrossagaukur, en það
er alltaf einn og einn. Mest er hins
vegar jafnan af æðarfugli og máf-
ar eru auðvitað geysi-
lega áberandi. Svo
mega menn ekki
gleyma því, að það geta
fleiri fuglar talist til ís-
lenskra fugla heldur en
þeir sem verpa hér og dvelja í
stuttan tíma. Hingað koma t.d.
fuglar til vetrardvalar og eru hér
áberandi og algengir eftir atvik-
um. Dvelja samkvæmt því lengur
í landinu heldur en hefðbundnir
farfuglar. Dæmi um slíka fugla
eru bjartmáfur og gráhegri.“
– Eftir hverju eruð þið að
slægjast með þessum talningum?
„Það má segja að tilgangurinn
sé tvíþættur. Í fyrsta lagi átti að
finna út hvaða fuglategundir hér
væri að finna að vetrarlagi. Það
má vera að mólendi til landsins
tæmist af fuglalífi, en það sama á
ekki við um strendur landsins. Í
öðru lagi var af stað farið til að
kanna tíðni tegundanna og fjölda
fugla. Í framhaldi af því sáu menn
sér leik á borði að nota slíkar töl-
ur til að fylgjast með fjölgun eða
fækkun í einstökum stofnum. Við
getum kallað það vissa tegund af
vöktun og þá ekki endilega ein-
göngu á íslenskum varptegundum
eins og ég gat um áðan“
– Geturðu nefnt dæmi um
hvernig talningar hafa nýst í
vöktunarskyni?
„Gott dæmi um það er mikil
fækkun í svartbaksstofninum á
Íslandi. Hann er staðfugl og
fækkun hans sést mjög vel í taln-
ingunum. Honum hefur fækkað
svo mjög að hann var settur á vá-
lista árið 2001. Annað gott dæmi
varðar t.d. himbrimastofninn.
Himbriminn er einn af okkar
sjaldgæfustu fuglum. Það eru
kannski aðeins um 300 varppör og
stofn upp á hugsanlega eitt þús-
und fugla. Í talningum hefur kom-
ið í ljós að hugsanlega fjórðungur
stofnsins hefur vetursetu á hafinu
við strendur landsins. Á talning-
arsvæði mínu til fjölda ára, frá
Höfnum að Hafnabergi, hef ég
talið allt að 170 fugla. Hugsanlegt
er að eitthvað af þessum him-
brimum eigi heimkynni í Græn-
landi, en stofninn þar
er líka lítill. Þegar við
höfum þessar tölur og
staðsetningar, liggur
fyrir sú mikla hætta
sem steðjað getur að
stofninum ef eitthvert slys verður
á þessum slóðum, olíuslys eða því-
umlíkt. Það gæti valdið afhroði
stofnsins. Svona upplýsingar gef-
ur vetrartalningin.“
– Hverjir eru þessir talningar-
menn?
„Fuglafræðingar eru afar fá-
menn stétt. Mest eru þetta
áhugamenn um fuglaskoðun, líf-
ríki og náttúru.“
Ævar Petersen

Ævar Petersen er fæddur í
Reykjavík 15. janúar 1948. Hann
er með próf í dýrafræði frá Há-
skólanum í Aberdeen frá 1973 og
doktor í fuglafræði frá Háskól-
anum í Oxford 1981. Hóf störf við
Náttúrufræðistofnun 1962, fast-
ráðinn þar 1978. Var ýmist deild-
arstjóri eða forstöðumaður þar á
bæ um árabil, en eftir reglugerð-
arbreytingar 1992 hefur hann
verið forstöðumaður Reykjavík-
urseturs Náttúrufræðistofnunar.
Eiginkona Ævars er Sólveig
Bergs og eiga þau tvö uppkomin
börn, Önnu Björgu og Magnús
Helga, og tvö barnabörn.
Talningin
nýtist í vökt-
unarskyni