Morgunblaðið - 17.01.2004, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 17. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
E
imskipafélag Íslands var stofnað
17. janúar árið 1914 og er því 90
ára í dag. Félagið stendur á
tímamótum í rekstri sínum í
fleiri en einum skiliningi því um
þessar mundir er verið að gera umfangsmiklar
skipulagsbreytingar í rekstrinum. Í vikunni
hafa borist fréttir af sölu sjávarútvegsfyrir-
tækjanna Haraldar Böðvarssonar, Útgerð-
arfélags Akureyringa og Skagstrendings. Bú-
ast má við frekari breytingum áðður en ný
stjórn tekur við á aðalfundi félagsins í mars
næstkomandi.
„Það eru ekki mörg fyrirtæki á Íslandi sem
hafa náð 90 ára aldri. Eimskipafélagið hefur að
sjálfsögðu marga hildi háð á þessum 90 árum
og reksturinn hefur ávallt verið breytingum
undirorpinn. Það hefur verið lán Eimskipa-
félagsins að því hefur ávallt tekist að umbreyta
sér og laga sig að nýjum tímum, þannig að það
hefur eflst við hverja raun,“ segir Magnús.
Nýjar áherslur fylgja nýjum eigendum
Ákveðið var á síðasta ári að skipta Eim-
skipafélaginu upp í fjóra hluta, Eimskip ehf.,
flutningafélag, Burðarás ehf., sem er fjárfest-
ingararmur félagsins, og Brim ehf., sem er
sjávarútvegsarmur þess. Hf. Eimskipafélag Ís-
lands er móðurfélag þessara þriggja félaga. Nú
hefur stjórn félagsins hins vegar markað þá
stefnu að hverfa frá þessari skipan
„Það varð mikil breyting á eignarhaldi fé-
lagsins í september á síðasta ári og ljóst að ný-
ir eigendur vildu breyta skipulagi og áherslum
í rekstri félagsins. Núverandi stjórn markaði
þá stefnu að aðskilja bæri fjárfesting-
arstarfsemina, sem var orðin mjög umfangs-
mikil með miklum fjárfestingum í sjávarútvegi,
frá hinni hefðbundnu flutningastarfsemi. Mark-
miðið var að skapa skýrari áherslu á kjarna-
starfsemina sjálfa, flutningaþjónustuna og
tengda starfsemi. Í nóvember síðastliðnum
samþykkti stjórnin að stefnt yrði að því innan
ekki of langs tíma að þessum fjórum fyr-
irtækjum, móðurfyrirtækinu, Burðarási, Brimi
og Eimskip, yrði skipt upp í tvö sjálfstæð
hlutafélög. Annars vegar fyrirtæki í hefðbund-
inni flutningastarfsemi og hins vegar fjárfest-
ingarfyrirtæki,“ segir Magnús.
Magnús segir að í kjölfarið hafi verið unnið
að því að framkvæma þessar breytingar. „Þær
hafa farið heldur hægar en við hefðum viljað,
vegna þess að verkefnið hefur reynst flóknara
en menn gerðu ráð fyrir í upphafi. Jafnframt
kom í ljós, eftir að menn fóru að skoða rekst-
urinn, að skynsamlegt væri að selja sjáv-
arútvegsarm fyrirtækisins. Ástæða þessa er
aðallega sú að menn töldu að ef svo stór hluti
af eigin fé Burðaráss yrði bundinn í sjáv-
arútvegsfyrirtækjum myndi það hefta þróunar-
og vaxtarmöguleika þess fyrirtækis, að
minnsta kosti til styttri tíma litið. Eftir ræki-
lega skoðun ákvað stjórnin að kanna hvort
unnt væri að selja sjávarútvegsreksturinn, og
það er það sem við höfum verið að gera und-
anfarna daga,“ segir Magnús.
Traustur grunnur hjá
fyrirtækjunum tveimur
Magnús segist sannfærður um að þær
breytingar sem nú standa yfir muni skila sér í
bættum hag hluthafa. „Núverandi hluthafar
Eimskipafélagsins munu eignast hluti í tveimur
afar öflugum fyrirtækjum. Annars vegar flutn-
ingafyrirtækinu Eimskip og hins vegar fjár-
festingarfélaginu Burðarási. Því meira sem ég
kynnist innviðum þessa rekstrar, þeim mun
sannfærðari verð ég um að þessi fyrirtæki
standa á traustum grunni og að mikil tækifæri
muni gefast í framtíðinni til arðsamrar útrásar
fyrir þau bæði. Breytingarnar munu einnig
gera félögin tvö að skýrari fjárfesting-
arkostum. Þær munu gefa fjárfestum kost á
skýru vali um það hvort þeir fjárfesta í flutn-
ingastarfsemi eða fjárfestingarstarfsemi. Aðal-
atriðið er að þarna munu verða til tvö mjög
fjárhagslega öflug og óháð fyrirtæki sem hafa
nánast ótakmarkaða möguleika til vaxtar.
Vaxtarmöguleikar íslenskra fyrirtækja ligga
einkum á erlendri grund. Þótt fyrirtæki ráðist í
útrás er ekki þar með sagt að þau gleymi upp-
runa sínum og vanræki þjónustu við innlenda
aðila. En ef menn hugsa til lengri tíma þá hef-
ur orðið sú þjóðfélagsbreyting að nánast allir
innlendir markaðir eru mettaðir. Íslensk fyr-
irtæki geta ekki náð umtalsverðum vexti á inn-
lenda markaðnum og menn þurfa því að horfa
út fyrir landsteinana eftir nýjum tækifærum.“
Magnús segir að við upphaf síðustu aldar
hafi Íslendingar áttað sig á því að ef þeir ætl-
uðu að verða sinnar eigin gæfu smiðir yrðu
þeir að hafa flutningana, verslunina og við-
skiptin í eigin höndum. Þetta hafi reynst vera
undirstaða þeirra framfara og velmegunar sem
þjóðin býr við í dag. „Í upphafi þessarar aldar
erum við búin að ná svo miklum árangri að
þau fyrirtæki sem hafa metnað til að stækka,
og vilja að sjálfsögðu auka arðsemi sína og
starfsemi, gera sér grein fyrir því að þau verða
að vaxa út á við. Það er reyndar merkilegt til
þess að hugsa að við upphaf síðustu aldar
kepptum við að því að ná inn í landið allri
þeirri starfsemi sem ég taldi upp hér á undan,
en nú vilja menn sækja út,“ segir Magnús.
Ekki vaxtarmöguleikar
á innlendum markaði
Að sögn Magnúsar eru takmarkaðir mögu-
leikar íslenskra fyrirtækja til vaxtar innan-
lands mjög takmarkaðir. „Ef ég tek sem
dæmi flutningafyrirtækið Eimskip, sem er
bæði efnalega traust og með öfluga starf-
semi, þá hefur það mjög mikla möguleika á
því að auka umsvif sín. Hins vegar liggja
þeir möguleikar ekki hér á landi. Því verður
fyrirtækið í auknum mæli að beina sjónum
að þátttöku í rekstri erlendis. Ég tel að
flutningafyrirtækið hafi mjög mikla mögu-
leika á þessu sviði. Eimskip er mjög sterkt
vörumerki sem á sér 90 ára farsæla sögu.
Líklega er það eitt af sterkustu vörumerkj-
um sem við eigum.“
Magnús segir að útrás Eimskips þurfi ekki
endilega að felast í því að félagið fjölgi eigin
skipum. „Það má fullt eins hugsa sér að félagið
reki almenna flutningamiðlun með fjölbreyttu
fyrirkomulagi. Nýleg kaup Eimskips á meiri-
hluta hlutafjár í norska flutningafyrirtækinu
Coldstore & Transport Group (CTG AS), sem
sérhæfir sig í flutningum og geymslu á fryst-
um og kældum sjávarafurðum, eru til marks
um þetta. Þetta er ákveðið merki um það hvert
fyrirtækið stefnir,“ segir Magnús.
Flugreksturinn gott fordæmi
Magnús segir að þróunin í flugrekstri hér á
landi gefi öðrum greinum atvinnulífsins gott
fordæmi. „Það gera sér kannski ekki allir grein
fyrir því að árið 1990 voru innan við 15 þotur
skráðar á Íslandi. Í byrjun þessa árs voru hins
vegar 68 þotur í rekstri frá Íslandi. Þetta hefur
gerst vegna þess að menn hafa séð tækifærin
og gripið þau. Á undanförnum árum hefur ís-
lenskum flugfélögum tekist að skapa sér mjög
sterka stöðu og orðspor á alþjóðamarkaði. Nú
er svo komið að Íslendingar eru efstir á lista
yfir þá sem menn vilja ræða við þegar þeir
þurfa á flugþjónustu að halda, hvar sem er í
heiminum. Þessi þróun er í mótsögn við það
sem gerst hefur í skiparekstri hér á sama
tíma.“
Magnús segir að íslensk skipafélög eigi að
geta náð svipuðum árangri í útrás og flug-
félögin hafa verið að gera. „Þetta yrði best
gert í samstarfi við erlenda aðila. Ég er ekki
að segja að þetta gerist á einni nóttu heldur
verður að byggja samstarfið upp smátt og
smátt. Til dæmis má nefna að til eru fyrirtæki
sem sérhæfa sig á sviði frysti- og kæliflutn-
inga. Þetta er svið sem Íslendingar þekkja
mjög vel vegna fiskútflutnings okkar í áranna
rás. Það felast klárlega tækifæri í því fyrir
okkur að byggja upp samstarf við erlend fyr-
irtæki á þessu sviði.“
Breytilegur rekstur
Stefna núverandi eigenda Eimskipafélagsins
gefur tilefni til að spurt sé hvort þeir telji að
uppbygging og útþensla undanfarinna ára hafi
verið mistök. Magnús telur ekki að svo sé og
segir ekki hægt að segja að stefna sem ól af
sér mjög fjárhagslega sterkt fyrirtæki hafi ver-
ið röng. Hann segir að einnig megi líta svo á
málið að fyrirtækið sé nú að uppskera árang-
urinn af starfi undanfarinna ára.
„Rekstur Eimskipafélagsins hefur alla tíð
einkennst af breytingum. Félagið hefur ávallt
haft hæfa stjórnendur sem hafa skynjað breyt-
ingar á umhverfinu og lagað fyrirtækið að
þessum nýju aðstæðum. Það er ljóst að í þeirri
hörðu samkeppni sem er á öllum sviðum at-
vinnulífsins nú á dögum þurfa menn að vera
mjög einbeittir í því sem þeir eru að gera.
Hvert fyrirtæki þarf að læra að þekkja styrk-
leika sína og leggja áherslu á þá. Það er okkar
mat að með því að flutningafyrirtækið snúi sér
alfarið að flutningaþjónustu og einbeiti sér á
því sviði geti það orðið mun öflugra en sem eitt
þriggja fyrirtækja undir stjórn móðurfélags.
Þess vegna erum við að gera þessar breyt-
ingar,“ segir Magnús.
Magnús segir að hugmyndin um að fyr-
irtæki geti með fjárfestingum og ítökum í öðr-
um fyrirtækjum tryggt sér viðskipti sé gam-
aldags og eigi ekki lengur við í íslensku
viðskiptalífi. „Ég held að það sem einkennir
breytinguna frá gamla samfélaginu yfir í hið
nýja sé að samkeppnin er svo mikil á öllum
sviðum. Það getur enginn til lengri tíma átt
viðskipti við aðila sem ekki býður bestu kjör
miðað við það þjónustustig sem þörf er á. Ef
menn gera þetta verða menn einfaldlega undir
í samkeppninni.“
Stefnt að því að ljúka ferlinu í mars
Magnús segir að hann muni leiða fyrirtækið
þar til ný stjórn verður kjörin í mars, en þá er
stefnt á að uppskiptingu þess verði lokið. Að-
spurður hvort til greina komi að selja t.d. hlut
félagsins í Marel segir Magnús að munur sé á
því að selja sjávarútvegsfyrirtæki eins og ÚA
og HB og því að selja fyrirtæki eins og Marel.
„Burðarás var með mjög stóran hluta eig-
infjár síns bundinn í þessum sjávarútvegsfyr-
irtækjum. Til þess að hafa kraft og sveigj-
anleika til að taka virkan þátt í fjárfestingum á
markaðnum, bæði innanlands og erlendis, varð
að breyta þessu. Fjárfestingar Burðaráss í
framtíðinni munu ráðast af því hvernig kaupin
gerast á eyrinni, hvaða verð er á hlutabréf-
unum og hvaða möguleika menn sjá í því að
eiga ólík fyrirtæki. Málið er ekkert flóknara en
þetta,“ segir Magnús.
„Marel á að mínu mati mikla vaxtarmögu-
leika og ég held að það þyrfti að ræða það al-
veg sérstaklega ef Burðarás ætti að ganga út
úr því. Burðarás á einvörðungu um þriðjungs
hlut í Marel og er því þar í samstarfi við aðra
lykilhluthafa. En auðvitað eru fjárfestingar af
þessu tagi ekki eilífar. Menn geta átt gott sam-
starf og verið hluthafar í ákveðinn tíma, en svo
skilur leiðir. Það er eðli markaðarins. Það
sama gildir um önnur fyrirtæki sem Burðarás
á hlut í.“
Ný stjórn móti framtíðarsýnina
„Í raun og veru er ég hérna fyrst og fremst
í því hlutverki að leiða félagið í gegnum þessa
umbreytingu sem við stefnum að því að ljúka
fyrir næsta aðalfund.“ Aðspurður um persónu-
lega sýn fyrir fyrirtækin segir Magnús: „Ég er
afskaplega bjartsýnn á framtíð þessara fyr-
irtækja. Ég tel að fyrirtækin tvö sem munu
koma út úr breytingaferlinu verði fjárhagslega
mjög öflug. Það sem er sérstakt við þau er að
hvort á sinn hátt eru þau í raun að byrja sitt
vaxtarskeið. Þau hafa innviði og burði til að
vaxa mjög hratt á hagkvæman og arðbæran
hátt. Ég er því mjög bjartsýnn á það að þess-
um fyrirtækjum muni vegna vel í framtíðinni.“
Magnús verður formaður stjórnar og heldur
um stjórnartaumana í félögunum fram til aðal-
fundarins í mars. Það er heldur óvenjulegt að
stjórnarformaður taki að sér daglegan rekstur
fyrirtækis í svo langan tíma, en Magnús segir
það hafa verið nauðsynlegt í þessu tilviki. „Við
gerum okkur grein fyrir því að þetta er ekki
eðlilegur framgangsmáti. Það eru aftur á móti
framkvæmdastjórar innan fyrirtækjasamstæð-
unnar sem vinna mjög náið með mér og eru
ábyrgir hver á sínu sviði. Það hefur hjálpað
mér mikið. Við höfum rætt þetta við forsvars-
menn Kauphallarinnar og það er svo sem við-
urkennd vinnuregla að starfandi stjórn-
arformaður getur stjórnað í stuttan tíma á
meðan verið er að umbreyta fyrirtækjum eða
leita að nýjum forstjóra.
Mörg óskabörn þjóðarinnar í dag
Það má segja að saga Eimskipafélagsins sé
mjög samofin þeirri lífsbaráttu sem þjóðin hef-
ur háð. Það er ljóst að þegar fyrirtækið var
stofnað var mikil samstaða um það og hlut-
hafar voru frá upphafi margir. Lengi töluðu
menn um að Eimskip væri óskabarn íslensku
þjóðarinnar. Maður skilur að vissu leyti það
viðhorf við upphaf síðustu aldar. Skipafélagið
hélt tengslum landsins við umheiminn við erf-
iðar aðstæður í gegnum tvær heimsstyrjaldir.
Blessunarlega hefur þjóðin þróast og þrosk-
ast og í dag eigum við mörg óskabörn. Við eig-
um fyrirtæki sem framleiða hátæknibúnað fyr-
ir sjávarútveg, lyfjafyrirtæki,
stoðtækjafyrirtæki, framsækin sjávarútvegs-
fyrirtæki, flugfélög, ferðaþjónustufyrirtæki,
fjármálafyriræki og fleiri sem eru að sækja inn
á erlenda markaði á mörgum sviðum. Svo má
ekki gleyma öllum þeim sem eru í útrás á sviði
menningar og lista. Ég geri ráð fyrir því að
Eimskipafélagið og Burðarás verði í hópi for-
ystufyrirtækja í íslensku atvinnulífi um
ókomna tíð,“ segir Magnús.
Eimskipafélag Íslands fagnar 90 ára afmæli sínu í dag
Óskabarn íslensku
þjóðarinnar á krossgötum
Morgunblaðið/Þorkell
Magnús Gunnarsson stjórnarformaður Eimskipafélagsins við höfuðstöðvar félagsins.
Mikil uppstokkun stendur nú yfir á rekstri Eimskipafélags
Íslands. Verið er að skipta félaginu upp í tvö sjálfstæð félög
og selja sjávarútvegsfyrirtæki félagsins innan Brims.
Magnús Gunnarsson, stjórnarformaður Eimskipafélags Ís-
lands, ræddi stöðuna og framtíð félagsins.