Morgunblaðið - 17.01.2004, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. JANÚAR 2004 37
semi Alþingis, þingsköpum. Þau eru fáránlega
stíf og gefa þingmönnum ekkert svigrúm. Hef ég
fyrir löngu lagt fram hugmyndir í þingflokki
mínum um breytingar. En lög eru lög og þau
gilda hversu oft sem þau eru brotin eða orðin fá-
ránleg. Lög gilda líka fyrir þingmenn.
Þegar ég tek ákvörðun um að sækja fund og
stýra honum hlýt ég að fara að gildandi lögum en
ekki eftir breyttri skoðun Kristins Gunn-
arssonar, varaformanns nefndarinnar, á vanhæfi
þingmanna eða nýjum hugmyndum um vanhæfi
þingmanna frá Noregi sem ritstjóri Morg-
unblaðsins getur um í ritstjórnargrein sinni á
miðvikudag í tengslum við mína persónu.
Ritstjóri Morgunblaðsins segir: „Hins vegar
er það siðferðilega álitamál augljóslega fyrir
hendi, hvort þingmenn eigi að taka þátt í af-
greiðslu allra mála, jafnvel þótt þau varði þá
sjálfa með mjög persónulegum hætti. Það verða
þingmenn að eiga við sjálfa sig og samvizku sína
– en ekki er óeðlilegt að kjósendur þeirra ætlist
til þess af þeim að þeir segi sig frá málum, þar
sem þeir eiga augljósra persónulegra hagsmuna
að gæta. Undir slíkri ákvörðun geta menn raun-
ar í einhverjum tilfellum átt pólitískan trúverð-
ugleika sinn.
Hér er ritstjóri Morgunblaðsins að gefa í skyn
að ég eigi það við samvisku mína og undir því eigi
ég pólitískan trúverðugleika minn hvort ég taki
þátt í þessu máli sem þó var einungis til upplýs-
ingaöflunar. Eins og ég hafi gert eitthvað rangt.
Með þessum orðum er enn vegið að æru minni
eins og víða annars staðar síðustu daga. Veit rit-
stjórinn ekki hvílíkt verkfæri hann er með í
höndunum?
Því miður, herra ritstjóri. Gildandi lög um
störf Alþingis leyfa ekki slík sjónarmið. Það er
brýnt að breyta þeim lögum svo þau veiti meiri
sveigjanleika og leyfi þingmönnum að víkja af
fundi. En því miður. Ég get ekki farið að ósettum
lögum. Með þessu er ég ekki að segja að ég telji
mig vanhæfan. Alls ekki. Ég get ekki verið van-
hæfur að berjast fyrir hugsjónum mínum á Al-
þingi. Þeim hugsjónum að stofnfjáreigendur,
sem einir hafa lagt eitthvað til sparisjóðanna,
verði ekki hlunnfarnir eins og til stóð og allt rifið
af þeim. Sama á við um bændur og mjólk-
ursamlög og bændahöll svo eitthvað sé nefnt.
Þessi baráttumál mín lágu ljós fyrir þegar ég tók
þátt í prófkjöri og seinna í þingkosningum.
Einnig má benda á að í maí 1995 bað Jóhanna
Sigurðardóttir um úrskurð Forseta Alþingis í
sambærilegu máli. Þá komst forseti að þeirri nið-
urstöðu að vanhæfisreglum eins og hjá dóm-
stólum og stjórnsýsluhöfum væri ekki til að
dreifa hjá löggjafarvaldinu, Alþingi. Þingsköpum
hefur ekki verið breytt að þessu leyti síðan svo
maður spyr: Er Jóhanna búin að gleyma eða er
þetta loddaraskapur? Hvernig ætlar Ágúst Ein-
ar að bregðast við ef nefndin fjallaði um skatt-
lagningu kvóta? Eða Lúðvík? Hvernig geta þing-
menn almennt tekið á lögum um t.d. tekjuskatta.
Þingsköp
Lög um störf þingmanna, þingsköp, eru ein-
föld, skýr en því miður þverbrotin. T.d. 53. gr.:
„Skylt er þingmönnum að sækja alla þingfundi
nema nauðsyn banni. Hér vaknar spurning hvað
það þýði að „nauðsyn banni“. Í mínum huga er
það jarðarför eða dánarbeður ættingja eða vinar,
veikindi, maður er veðurtepptur eða erlendis.
Það er engin nauðsyn sem bannar þingmanni að
sækja þingfund þó að honum finnist eitt eða ann-
að, líði svona eða hinsegin. Honum ber að sækja
fund þó að honum sé illa við viðkomandi mál, sem
er til umræðu. Jafnvel þó að hann teldi sig van-
hæfan eða siðferðilega vanbúinn. Sama regla
gildir um nefndarfundi. Gildandi lög gefa ekkert
svigrúm. Það bannaði engin nauðsyn Össuri
Skarphéðinssyni að sækja nefndarfund sl. mánu-
dag. Í 15. gr. laganna stendur: „Formaður, eða
varaformaður í forföllum hans, boðar til fundar í
nefnd og stýrir fundum hennar. Er þetta ekki al-
veg skýrt? Samkvæmt lögum bar mér því að
sækja fund og stýra honum. Gat ekki annað.
Eina ákvæðið í þingsköpum sem snýr að van-
hæfi er 4. mgr. 64. gr. „Enginn þingmaður má
greiða atkvæði með fjárveitingu til sjálfs sín.
Hér er átt við fjárveitingu úr ríkissjóði. Hagn-
aður stofnfjáreigenda í SPRON og þar með minn
kemur frá KB banka sem bauðst til að kaupa
hlutabréf á mjög háu verði. Mega þeir ekki
greiða það verð sem þeim sýnist? Ég les meira
að segja út úr lögunum að ef Efnahags- og við-
skiptanefnd tæki nú ákvörðun um að leggja til
við Alþingi að mér yrðu greiddar 100 mkr. bætur
úr ríkissjóði vegna ærumissis þá yrði ég að
sækja fund og stýra honum þó að í því tilfelli
væri ég vissulega vanhæfur en ég mætti ekki
greiða atkvæði. Svo ósveigjanleg eru þingsköpin.
Fyrir fundinn lá ég yfir þingsköpunum því ég
vildi vanda mig við að fara að lögum. Ég hafði í
sjálfu sér enga löngun til að stýra fundi en lang-
aði vissulega til að sitja fundinn og fá upplýsing-
arnar. Það var niðurstaða mín að mér bæri að
sitja fundinn og stýra honum og í kjölfarið fæ ég
yfir mig þessa ófrægingarherferð sem hefur
stórskaðað æru mína. Bara vegna þess að ég fór
að lögum.
Duldar greiðslur
Það er hastarlegt að vera brigslað um græðgi
og siðspillingu þegar ég hef reynt eftir bestu
getu að breyta rétt. Ég hef t.d. aldrei tekið fasta
starfskostnaðargreiðslu, núna 53 þkr. á mánuði
sem allir þingmenn taka nema fimm. Ég hef
aldrei skilið hvort þessi greiðsla er tekjur eða
gjöld enda vafasöm frá upphafi. Ég var mikið á
móti henni og fékk því ágengt að þingmenn gætu
hafnað henni. Á þeim níu árum, sem ég hef starf-
að á þingi, hef ég sennilega „tapað um 4 mkr.
vegna þessa, sem eftir skatta er svipað og ég
græði á SPRON. Allir samfylkingamennirnir
þrír taka þessa greiðslu. Hver er siðspilltur og
gráðugur?
Svo eru dagpeningar þingmanna, sem þeir
ákveða sjálfir, út úr kortinu. Þingmenn fá 80% af
dagpeningum ríkisstarfsmanna og hótelkostnað
greiddan að auki. Ég hef alltaf komið heim með
30–70 þkr. afgang úr hverri ferð. Þar sem mér
finnst ósiðlegt að stinga þessu fé í vasann hef ég
látið það ganga til Hjálparstarfs kirkjunnar, alls
um 700 þkr. á átta árum. Til að kaupa þrælabörn-
um frelsi í Indlandi. Hvað skyldi Jóhanna Sig-
urðardóttir hafa gert við sinn afgang á löngum
þingmanns- og ráðherraferli? Sú sem hamast á
mér þessa dagana vegna meintrar græðgi minn-
ar, siðleysis og vanhæfni og telur sig sjálfskip-
aðan siðapostula.
Svo lagði ég fram frumvarp, ásamt nokkrum
Sjálfstæðisþingmönnum, um að þingmenn njóti
sömu lífeyrisréttinda eins og almenningur í land-
inu og þingfararkaupið verði hækkað sem því
nemur svo við hættum þessum feluleik. Þing-
menn annarra flokka hafa ekki lagt til slíkar
breytingar. Þeir vilja kannski búa við forrétt-
indin og launaleyndina?
Breyting á þingsköpum
Ég hef lengi sagt að það sé brýnt að breyta
þingsköpum. Alla vega því ákvæði sem öll þjóðin
sér þingmenn vera að brjóta sem er skylda
þeirra til að sækja þingfundi. Það mætti gefa
mönnum færi á að víkja af fundi eða formönnum
nefnda að falla frá fundarstjórn. Við gætum líka
tekið upp umræðu um vanhæfi. T.d. hvort þing-
menn séu vanhæfir þegar þeir standa í kjör-
dæmapoti, eru að kaupa sér vinsældir og at-
kvæði fyrir skattfé. Sitja í nefndum og ráðum t.d.
stjórnum lífeyrissjóða eða bæjarstjórnum. Svo
mætti huga að kostum og göllum þess að þing-
menn upplýsi um hagsmuni sína fyrir prófkjör
og kosningar. Hvaða eignir, t.d kvóta eða skuldir
þeir eiga, hvort og hvar þeir vinna. Þetta kann að
fæla einhverja frá að bjóða sig fram til þings en
allt þetta má ræða og setja hugsanlega í þing-
sköp. En í guðana bænum. Lög taka ekki gildi
fyrr en búið er að samþykkja þau á Alþingi. Fyrr
get ég ekki farið eftir þeim.
r æra manns?
’ Ég get ekki verið van-hæfur. Málið er í eðlilegum
farvegi og liggur nú fyrir Fjár-
málaeftirlitinu til ákvörð-
unar. ‘
Höfundur er alþingismaður.
R-listinn hundsar
óskir borgarbúa
r afgerandi niðurstöður rann-
r virðist meirihlutinn ætla áfram
essar óskir borgarbúa því að á
rráðs 6. janúar sl. bókuðu borg-
úar R-listans m.a.: „Könnunin
ur vísbendingar um óskhyggju
fólks (þ.e. borgarbúa) frekar en getu, s.s. að
margir kjósa að búa í sérbýli þrátt fyrir að
fjárhagsleg geta þeirra leyfi ekki slíkt.“ Svo
mörg voru þau orð. Svona viðhorf lýsa engu
öðru en forræðishyggju á hæsta stigi.
Sjálfstæðismenn eru algjörlega and-
snúnir slíkri forræðishyggju, sem er fráleit
og gengur þvert á óskir borgarbúa um að
húsagerðir í íbúðarhverfum séu sem fjöl-
breyttastar. Við fögnum þessari könnun og
munum áfram berjast fyrir þeim viðhorfum
sem Reykvíkingar leggja áherslu á í skipu-
lags- og lóðamálum.
úsetuóskir
s virði?
fna R-listans í
gs- og lóðamálum
kkert mark á þess-
um borgarbúa. ‘
Höfundur er oddviti borgarstjórnarflokks
Sjálfstæðisflokksins.
Morgunblaðið/Arnaldur
fa verið úthlutað í Reykjavík á kostnað lóða undir sérbýli.
Í
nýrri skýrslu á vegum nefndar
utanríkisráðuneytisins, sem
var meðal annars skipuð
fulltrúum bændasamtakanna,
kemur fram sú skoðun að inn-
ganga Íslendinga í Evrópusambandið
nú, í samanburði við núverandi stuðn-
ingskerfi ríkisins við landbúnaðinn,
myndi valda samdrætti og tekjumissi í
landbúnaði og afurðastöðvum. Í
skýrslunni kemur hins vegar mjög
skýrt fram sú merkilega niðurstaða að
það verður að endurskoða allt mat á
samskiptum við ESB eftir að nýjar
stefnumótandi ákvarðanir WTO koma
í ljós, einhvern tíma eftir 2006. Með
þessu hafa fulltrúar bænda tekið al-
gerlega nýja stefnu og verður að hrósa
þeim fyrir raunsæja sýn á framtíðina.
Draga má niðurstöður skýrslunnar
saman í þrjá meginþætti. Í fyrsta lagi
að innganga í Evrópusambandið
myndi auka valfrelsi neytenda hér á
landi sem að öllum líkindum myndi
koma niður á þeim sem hafa haft
einkaleyfi til sölu búvöru í landinu. Í
öðru lagi að afstaða landbúnaðar,
bænda og afurðastöðva til ESB – sem
hefur hingað til verið alveg neikvæð
og læst – hlýtur að koma til gagn-
gerðrar endurskoðunar eftir nýjar
stefnumótandi ákvarðanir WTO upp
úr 2006. Í þriðja lagi er viðurkennt að
WTO er ögrunin og „hættan“ en ekki
ESB. Og það er líka viðurkennt að Ís-
lendingar munu og hljóta að lúta
ákvörðunum WTO að öllu leyti. Þessi
staðreynd er mjög merkileg í ljósi
þeirrar umræðu sem hefur átt sér stað
um hugsanlegt framsal fullveldis til
ESB.
Skýrslan fjallar aðeins um þær hlið-
ar sem snúa að bændum og af-
urðastöðvum og er í sjálfu sér ekkert
um það segja. Það er alveg gilt sjón-
armið að bændur fái skýrslu um sín
sérstöku málefni í þessu sambandi.
Þessi ágæta skýrsla hlýtur hins vegar
að ýta á íslensk stjórnvöld að skoða á
sambærilegan hátt hvernig hugsanleg
innganga í ESB snýr að almennum
neytendum í landinu sem eru jú um
95% þjóðarinnar. Það er alveg ljóst að
upplýsingar, til dæmis frá Finnlandi,
gefa til kynna forsendur fyrir álykt-
unum sem snúa að hagsmunum neyt-
enda, og fyrir slíku eru einnig aðrar
upplýsingar aðgengilegar almennt.
Það er því athugandi að viðskiptaráðu-
neytið, sem fer með málefni neytenda,
beiti sér fyrir slíkri skýrslugerð.
Athugunin í skýrslunni sýnir meðal
annars að hugsanlegur stuðningur
ESB við íslenskan landbúnað virðist
nálægt helmingi núverandi íslenska
stuðningskerfisins (tekið úr athugun
Deloitte&Touche) en jafnframt kemur
fram að til dæmis Finnar og Svíar
hafa fengið fullar heimildir til að
styrkja eigin landbúnað talsvert um-
fram þetta, svo að þarna er talsvert
svigrúm – ef þjóðin þá kynni að vilja
beita sér fyrir slíku í aðildarsamn-
ingum. Einnig er bent á að afdrif þess-
ara þátta eru líka komin undir hugs-
anlegum samningsákvæðum um
heilbrigðisvernd og aðra hugsanlega
verndarþætti vegna sérstöðu Íslands
og lífríkis.
Sá hluti skýrslunnar sem snýr að
WTO er mjög merkilegur. Þar kemur
greinilega fram (bls. 25) að í stefnu-
mótandi ákvörðunum WTO eru þættir
sem gera ESB alveg „skaðlaust“.
Skýrsluhöfundar sjá að WTO skiptir
miklu meira máli sem ögrun og
„hætta“ við íslenskan landbúnað held-
ur en ESB. Þeir eru í raun og veru að
segja: Íslenskir bændur eru á móti að-
ild Íslands að ESB fram yfir 2006, en
eftir það verða þeir að endurmeta
stöðuna alveg frá grunni. Eftir að nýj-
ar ákvarðanir WTO koma til fram-
kvæmda getur vel komið til greina að
íslenskir bændur taki allt aðra afstöðu
til ESB-aðildar.
Í skýrslunni er hvergi fjallað um
mjög erfiða stöðu íslensks
landbúnaðar, eins og hún er núna:
skuldir, lágar tekjur, lítil nýliðun, erfið
kynslóðaskipti, hröð fækkun, byggð-
aröskun. Nýleg samanburðarkönnun
Neytendasamtakanna á verði á ostum
hér á landi og í nokkrum nágranna-
löndum okkar sýnir hins vegar berlega
í hvers konar ógöngur kerfið hér á
landi er komið. Uppboðskerfið á inn-
fluttum ostum er til þess fallið að
hækka verðið upp úr öllu valdi gagn-
vart neytendum og það getur varla tal-
ist eðlilegt að stærsti hagsmunaaðilinn
á markaðinum, þ.e. Osta- og smjörsal-
an, geti boðið verð upp úr öllu valdi og
ýtt svo verðinu út til neytenda í krafti
einokunar.
Í gögnum í skýrslu starfshópsins má
sjá að í Noregi hefur bændum fækkað
um þriðjung og í Finnlandi um 40-42 %
- en hvaða munur er þetta? Þróunin er
öll á sama veg og það er spurning
hvort menn vilja stjórna atburða-
rásinni eða að láta atburðarásina
stjórna sér. Þessi skýrsla ætti því að
geta orðið ákveðin varða í umræðum
hér á landi um stöðu íslensk landbún-
aðar, samskipti við umheiminn og
hvers konar þjóðfélag við viljum
byggja upp hér á landi í framtíðinni.
Íslenskur landbúnaður,
ESB og WTO
Eftir Andrés Pétursson ’ Þróunin er öll ásama veg og það er
spurning hvort menn
vilja stjórna atburða-
rásinni eða að láta at-
burðarásina stjórna
sér. ‘
Höfundur er formaður
Evrópusamtakanna.