Morgunblaðið - 18.04.2004, Síða 29

Morgunblaðið - 18.04.2004, Síða 29
E inleikurinn The Secret Face eftir Elísabetu K. Jökulsdóttur verður frumsýndur í Iðnó að kvöldi síðasta vetr- ardags, þ.e. 21. apríl nk., en einleik- urinn er frumsaminn á ensku fyrir Pálínu Jónsdóttur leikkonu. Að sögn aðstandenda er verkið gleðiharm- leikur sem fjallar um stúlku sem jarðar sjálfa sig tólf sinnum. Hún er ástfangin af giftum manni og veit ekki hvernig hún getur tjáð honum ást sína. Í örvæntingu sinni leitar hún, spyr og efast um eigin tilvist. Í draumkenndu rými margmiðlunar andspænis náttúrunni hefur stúlkan boðið heimspressunni að verða vitni að hinum stórskrýtna „jarðarfar- arleik“ sínum sem ætlað er að leiða í ljós sannleika og lygi lífs hennar. Spurð hver kveikjan að sýningunni hafi verið segir Pálína það vera gaml- an draum sinn. „Fyrir þremur árum vaknaði hjá mér löngun til að standa fyrir frumsömdum leikhúsgjörningi og ég sá fyrir mér að gera einleik. Ég var hins vegar lengi að bræða þetta með mér, hvort ég hefði hugrekki í þetta og með hverjum ég vildi vinna slíkt verkefni. Þegar ég síðan sá Ís- lands þúsund tár eftir Elísabetu í leikstjórn Steinunnar þá hugsaði ég með mér að þetta væri teymið sem mig langaði til að vinna með. El- ísabetu af því hún er einstök skálda- gyðja, en texti hennar er barnslega vitur og fagur, en um leið skerandi beittur. Steinunni valdi ég af því að hún býr yfir listrænu innsæi og hug- rekki og fer ótrauð nýjar leiðir í svið- setningu sem gerir engar listrænar málamiðlanir. Þetta var blandan sem ég var að leita að og allt í einu var hún komin upp í hendurnar á mér,“ segir Pálína. Fljótlega eftir að þær byrjuðu að vinna saman var ljóst að ástin væri þema sem yrði ofarlega á baugi í verkinu. „Stúlkan í verkinu hefur þörf fyrir að deila ást sinni, þessari forboðnu ást á manni sem hún fær ekki, með öllum heiminum og býður í því skyni heimspressunni til sín. Henni finnst ást sín vera svo einstök og langar því til að hrópa um hana á torgum úti. En þó ástin sé stórkost- leg í sjálfu sér þá er hún ekkert ein- stök, þetta er jú eitthvað sem flestar manneskjur upplifa einhvern tímann á lífsleiðinni. Að því leyti er þetta ákveðin þversögn,“ segir Steinunn. En sýningin fjallar ekki aðeins um ástina, hún fjallar líka um manneskj- una og hina eilífu sjálfsleit hennar. „Meðal lykilspurninga í verkinu er: „Hver er ég? Hvað hefur mótað mig og gert mig að þeirri manneskju sem ég er?“ Okkur fannst nefnilega afar áhugavert að velta fyrir okkur spurn- ingum um sjálfið og hvernig sagan og umhverfið mótar okkur sem ein- staklinga. Þessar tilvistarspurningar eru sígildar og eiga alltaf erindi, kannski einmitt af því að við fáum í raun aldrei afgerandi heildarmynd,“ segir Steinunn. „Fyrir mér er þessi sýning einhvern veginn eins og að fá að kíkja inn í hugann á manneskju og fá að horfa á hugsanir,“ bætir Pálína við. Aðspurðar hvers vegna farin hafi verið sú leið láta frumskrifa verkið á ensku segja þær Pálína og Steinunn nokkrar ástæður liggja þar að baki. „Við vissum strax að við vildum vinna alþjóðlega sýningu með það að mark- miði að fara með hana eitthvert út í lönd. Upphaflega stóð reyndar til að gera þetta fyrst á íslensku og þýða síðan verkið yfir á ensku, en þegar til kastanna kom fannst okkur hins veg- ar óþarfi að fara lengri leiðina að hlutunum og ákváðum því að hafa þetta bara á ensku,“ segir Pálína. Þess má geta að sýningunni hefur verið boðið að taka þátt í The New York International Fringe Festival sem fram fer seinni hluta ágústmán- aðar. Þetta er í áttunda sinn sem há- tíðin er haldin og von er á u.þ.b. tvö hundruð sýningum víðs vegar að úr heiminum. Aðspurð hvaða þýðingu það hafi að vera boðið á slíka hátíð segir Pálína það mikinn heiður fyrir sýninguna. „Því auðvitað vilja allir komast á Manhattan með sína list ef þeir vilja á annað borð vera með í ein- hverju alþjóðlegu samhengi,“ segir Pálína. „En varðandi það að setja sýn- inguna upp á ensku þá er það reynd- ar hugmynd sem ég hef gengið með í maganum í nokkur ár. Sífellt fleiri borgartúristar sækja Reykjavík heim á ári hverju. Þetta eru túristar sem hafa áhuga á að sjá eitthvað af ís- lenskri menningu og þá er bara allt í lagi að sýna þeim eitthvað á tungu- máli sem þeir hafa aðgang að. En með því að hafa sýninguna á ensku erum við að tala í stærra samhengi, okkar áhorfandi er heimsborgarinn ekki bara Reykvíkingurinn. Og af hverju ekki búa til loftbrú í leiklist- inni eins og gert er í músíkinni? Þetta gæti verið lítið skref í þá átt,“ segir Steinunn. Þar sem Steinunn setti upp síðasta sviðsverk Elísabetar liggur beint við að spyrja hvernig sé að búa að þeirri samvinnu. „Það hefur hjálpað mér gífurlega. Mér fannst ég strax vera í einhverjum sérstökum tengslum við þennan texta og vera kunnug honum, þó þetta væri nýtt verk. Mér finnst mjög gaman að vinna með texta El- ísabetar, því það er svo mikil fantasía í honum. En jafnframt felst ákveðin ögrun í því að vinna textann og finna honum farveg í einhvers konar að- gerð á sviði, því hann er svo hlaðinn hugmyndum og myndum úr sérstöku hugskoti Elísabetar,“ segir Steinunn. „Hann er líka oft svo abstrakt, sem er afar fallegt. Hann er líkt og ab- strakt málverk og það er mjög heillandi. Það er einstakur hæfileiki að geta skrifað fantasíu og skapað þannig töfra. Og ég vildi gera leikhús sem eru töfrar og þessi texti eru töfrar. Jafnframt er vinna Stein- unnar og allra sem koma að þessu líka töfrar,“ segir Pálína. Geri þessa sýningu á mínum forsendum Undirrituð man síðast eftir Pálínu á sviði sem Júlía í leikgerð Einleik- hússins á Fröken Julie eftir Strind- berg sem sýnd var sumarið 2001. Að- spurð segist Pálína ekki hafa leikið á sviði hér heima síðan þá, þar til nú. „Satt að segja var ég ekki viss um að ég vildi halda áfram í leiklist og fór því að hugsa um aðra hluti. Ég hef alltaf haft fyrir mottó að gera aðeins það sem mig langar til að gera hverju sinni. Í dag gengur allt út á að ná miklum frama á sínu starfssviði og þetta er gryfja sem margir leikarar geta fallið í. Ég ákvað hins vegar fyr- ir nokkrum árum að þetta væri ekki leið sem ætlaði að fara í þessu lífi. Ég ætlaði bara að vera lifandi hér og nú, það sem skipti máli væri gleðin sem hvert og eitt verkefni, af hvaða toga sem það er, færði mér í það skipti. Því velgengni fyrir mér er það að vera hamingjusöm, vera sátt við sjálfa mig og gera það sem skipti mig máli í hverju sinni.“ En Pálína er samt komin aftur á leiksviðið þannig að það er greinilega eitthvað við leikhúsið sem lokkar. „Maður kemst náttúrlega ekki hjá því að vera maður sjálfur. Ég er alin upp í leikhúsi og það er mér afar kært. Hins vegar er ég bara að gera þessa sýningu á mínum forsendum. Það bað mig enginn að gera þetta. Ég er að gera þetta af því ég hef listræna þörf fyrir að standa fyrir svona gjörningi og gera það með fólki sem ég virði og treysti og langar til þess að búa til listaverk með mér,“ segir Pálína að lokum. Skemmtilegast að vera í beinni Aðspurð um tilurð verksins segist Elísabet hafa skrifað einleikinn að beiðni Pálínu. „Upphaflega ætlaði ég að skrifa eina heila sögu um mann- eskju með ákveðnu upphafi og ákveðnum endi, hins vegar má segja að verkið hafi tekið af mér völdin og hreinlega farið að skrifa sig sjálft, eins og oft gerist. Í mínum huga má túlka verkið þannig að þetta eru tólf jarðarfarir. Maður getur hins vegar bæði séð þetta sem svo að verið sé að jarða sömu konuna tólf sinnum, en líka sagt að þetta séu tólf konur. Þannig eru þetta brot úr tólf sögum sem raðast samt á einhvern hátt sam- an í eina heild.“ Eitt af lykilatriðum verksins er biðin, en konan í verkinu er að bíða eftir heimspressunni. „Fyrir mér er hún að bíða eftir heimspressunni af því að hún þarf að fá ákveðið svar. Hins vegar virðist leikritið fara í gang á meðan hún bíður. Þetta er eins og oft þegar maður bíður eftir einhverju ákveðnu þá á meðan kemur eitthvað allt annað. Að því leyti minn- ir þetta nokkuð á Estragon og Vla- dimir sem voru að bíða eftir Godot. Á meðan þeir biðu kom eitthvað allt annað, t.d. Lucky og Pozzo, en Godot kom ekki. Þetta er eins og ef maður er rosalega skotinn í einhverjum, á meðan sér maður kannski ekki ein- hvern annan sem maður ætti að vera skotinn í, eitthvað tækifæri sem mað- ur missir af vegna þess að maður er alltaf að einblína í eina ákveðna átt. Annað lykilatriði er að jarða sig alltaf í öllu, leyfa sjálfum sér ekki að blómstra eða gera t.d. „ekki neitt“. Í staðinn mokar maður yfir sig. Stund- um glittir í augu í haugnum eða þúf- unni. Það er þúfa í leikritinu sem er einn af leynistöðum persónunnar. Leikritið er líka um leyndina og ást- ina, og hvað má maðurinn sem ég elska koma nálægt mér?“ Aðspurð segist Elísabet hafa sér- staklega gaman af því að skrifa fyrir leikhús þar sem það sé svo krefjandi. „Mér finnst alltaf skemmtilegast að vera í beinni útsendingu, t.d. þegar ég kem fram í sjónvarps- eða út- varpsviðtali, því þá verð ég hreinlega að segja eitthvað sem er lifandi. Það sama á við um leikhúsið, því þar verð- ur hver einasta replikka að vera lif- andi. Mér hefur alltaf fundist leik- húsið svo töfrandi staður. Ætli það sé ekki barnið í mér. Helst af öllu langar mig í mitt eigið leikhús, þannig að ef einhver á stórt herbergi einhvers staðar þá væri ég til í að fá það og skrifa stanslaust inn í herbergið. Eða vill einhver gefa mér hús? Ég ætla að nefna leikhúsið Elísabetarleikhúsið.“ Steinunn setti líka upp síðasta leik- rit Elísabetar, Íslands þúsund tár, fyrir nokkrum árum. Spurð hvernig sé að búa að því samstarfi segir El- ísabet það afar gott. „Ég treysti Steinunni náttúrlega mjög vel vegna þess að mér fannst hún vinna ofsa- lega fína vinnu í Íslands þúsund tár. Það skiptir miklu máli að vera örugg- ur í samstarfinu og vita að fólk vinnur vinnu sína vel og er að gera hluti sem maður er sáttur við. En mér finnst líka mjög spennandi að vinna með fólki sem ég hef aldrei unnið með áð- ur, eins og er tilfellið með Pálínu. Hún á auðvelt með að sýna inn í kviku, tilfinningahólfið, en er um leið mjög tæknileg.“ Eins og fram kom hér að ofan skrifaði Elísabet einleikinn á ensku og er það, að hennar sögn, í fyrsta sinn sem hún frumskrifar verk á því tungumáli. „Það var mjög sér- kennileg reynsla. Ég er enginn enskusnillingur. Hins vegar rak ég mig á að Íslendingar eru svo góðir í ensku, allir nema ég. Við það að skrifa á öðru tungumáli þá er eins og það hafi hreinlega opnast einhver flóðgátt og það kviknuðu hugmyndir að alla vegna sjö öðrum leikritum. Ég held að þessi flóðgátt hafi opnast við það að vera að skrifa á ensku, því ég var að skrifa á mjög einfaldan hátt og fyrir vikið varð hugsunin ofboðslega tær. Svona flóðgátt opnaðist síðast þegar Halldór Laxness dó, þá komu líka sjö leikrit. Ég ætla að rannsaka þetta mál,“ segir Elísabet að lokum. Morgunblaðið/Jim Smart „Fyrir mér er þessi sýning einhvern veginn eins og að fá að kíkja inn í hug- ann á manneskju og fá að horfa á hugsanir,“ segir Pálína Jónsdóttir. LISTIR MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. APRÍL 2004 29 Stórkostleg borg í hjarta Evrópu, sem Íslendingum býðst nú að kynnast í beinu flugi frá Íslandi. Budapest er nú orðinn einn aðal áfangastaður Íslendinga, enda hefur hún að bjóða einstakt mannlíf, menningu og skemmtun. Hér getur þú valið um góð 3 og 4 stjörnu hótel í hjarta Budapest og spennandi kynnisferðir með fararstjórum Heimsferða. Skógarhlíð 18, sími 595 1000. www.heimsferdir.is Verð kr. 29.950 Flugsæti til Budapest, 29. apríl með sköttum. Netverð. Verð kr. 39.950 Helgarferð, 29. apríl, gisting á hótel Mercure Metropol með morgunmat, m.v. 2 í herbergi í 4 nætur. Flug, gisting, skattar. M.v. að bókað er á netinu www.heimsferdir.is Símbókunargjald kr. 1.500 á mann. Munið Mastercard ferðaávísunina Síðustu sætin Helgarferð til Budapest 29. apríl frá kr. 29.950 eftir Elísabetu Kristínu Jökulsdóttur. Leikstjóri: Steinunn Knútsdóttir. Leikmynd: Árni Páll Jóhannsson. Búningar: Fillipía I. Elísdóttir. Tónlist: Hilmar Örn Hilmarsson. Kvikmyndatækni: Elísabet Rónaldsdóttir. Leikari: Pálína Jónsdóttir. The Secret Face Hver er ég? Er ég sönn eða login? Þetta eru lykilspurningar í nýjum einleik Elísabetar Kristínar Jökulsdóttur, The Secret Face, sem frumsýndur verður í Iðnó að kvöldi síð- asta vetrardags. Silja Björk Huldudóttir ræddi við Elísabetu, Pálínu Jónsdóttur leik- konu og Steinunni Knútsdóttur leikstjóra. silja@mbl.is Líkt og abstrakt málverk

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.