Pressan - 05.12.1991, Qupperneq 46

46
FIMMTUDAGUR PRESSAN 5. DESEMBER 1991
^iíjjnr
íélcngftor
^jóðSögitr
Þaö var á Akureyri aö
maöur, sem ekki gekk heill
til skógar, starfaði til
margra ára við snúninga
fyrir fyrirtæki í bænum.
Hann sá um aö fara í bank-
ann, eins rukkaði hann og
sá um fleiri léttari verk.
Eitt sinn bað fram-
kvæmdastjóri fyrirtækisins
manninn aö fara fyrir meö
peninga á trésmíðaverk-
stæði og borga fyrir sig
timbur og skila því til smiö-
anna aö setja timbrið fyrir
utan, þar sem hann ætlaði
að taka það með sér þegar
hann færi heim.
Sendisveinninn hlustaði
greinilega ekki nógu vel á
það sem framkvæmda-
stjórinn sagði. Þrátt fyrir að
hann væri ekki alveg viss
um hvað hann átti að gera
lét hann ekki á neinu bera
og hélt af stað.
Hann gekk að verslun
Áfengisverslunarinnar.
Þann dag var verslunin lok-
uð vegna verðbreytinga.
Sendisveinninn var með
samviskusamari mönnum
og þar sem hann taldi sig
eiga að fara í sendiferð í
áfengisverslunina lét hann
lokaða verslun ekki stöðva
sig, heldur bankaði hraust-
lega á hurðina.
Eftir að hann var búinn
að banka talsverða stund
opnaði verslunarstjórinn
glugga á annarri hæð húss-
ins og spurði sendisveininn
hvaða erindi hann ætti.
„Hann Stebbi bað mig að
kaupa fyrir sig eina brenni-
vínsflösku. Hann sendi mig
með pening og bað mig að
borga þér flöskuna. Þú átt
að skilja hana eftir á tröpp-
unum, þar sem hann ætlar
að taka hana með sér þegar
hann fer heim."
(úr einfeldningasögum)
Það var á bensínstöð í
kaupstað á Norðurlandi að
afgreiðslumaðurinn var
nokkuð mikið utangátta.
Eitt sinn kom inn við-
skiptavinur sem vildi fá
frostlög og láta setja á bil-
inn sinn.
Afgreiðslumaðurinn
brást vel við þessu og gekk
inn á lagerinn og tók brúsa,
sem hann taldi að geymdi
frostlög, og gekk með hann
út.
Hann skrúfaði lokið af
vatnstanki bíls viðskipta-
vinarins og hellti úr brúsan-
um á tankinn.
Þegar hann var búinn að
hella um tveimur litrum tók
aðfreyða uppúrvatnstank-
inum. Afgreiðslumaðurinn
og viðskiptavinurinn urðu
undrandi mjög.
Þegar þeir könnuðu
hverju þetta sætti sáu þeir
sér til mikillar hrellingar að
það var ekki frostlögur í
brúsanum.
A brúsanum stóð skýr-
um stöfum: ÞVOL.
(úr einfeldningasögum)
ENGIR TÍSKUSKÓR EN
GÓÐIR ENGU AÐ SÍÐUR
hjá Unni Svavarsdóttur í Ódýra skómarkaöinum
eitthvaö annad hafa skórnir
reynst afbragösvel.
Hefurdu fengist viö sölu-
mennsku áöur?
„Ég hef unnið áður í versl-
un og þegar ég var atvinnu-
laus fór ég á sölumannanám-
skeið; ég hafði víst lítið annað
við að vera.“
aö spjalla viö Unni því aö
hún er á þönum út um alla
búö, enda í nógu að snúast
fyrir jólin. Sölumannshœfi-
leikarnir leyna sér ekki og
sjálf hefur undirrituö verslaö
viö Unni og orðiö nokkrum
hundraököllum fátœkari en
blessunarlega þurr í fœturna.
Unnur er gœdd þeim hœfi-
leikum aö geta selt fótalaus-
um manni snjóþrúgur í sól-
skini en hvortsem þaö er göf-
uglyndi sölumannsins eöa
,,Eg kalla þetta stundum
ruslmarkaöinn svona í
gamni en staðreyndin er
reyndar sú aö hér eru bara
ósköp venjulegir skór á viö-
ráöanlegu veröi," segir Unnur
Svavarsdóttir, kaupmaöur í
Odýra skómarkaöinum viö
Hverfisgötu. „Fólk sem versl-
ar hérna einu sinni kemur
aftur af því aö þaö fœr þaö
sem þaö vantar á því verði
sem þaö getur meö góöu móti
greitt. Það nefnilega kreppir
víöast hvar aö hjá fólki.
Ég var atvinnulaus um
tíma,“ segir Unnur, ,,og þá
kom að máli við mig maður
sem rak skóverslun og bað
mig að afgreiða í skómarkaði
fyrir sig í einn eða tvo mán-
uði því að hann ætlaði að losa
sig við gamla lagera. Eftir að
hafa kíkt á lagerinn sá ég að
þetta voru engir tískuskór en
góðir skór og sló til.“
HVAR Á ÉG AÐ
KAUPA SKÓ?
„Hann féll frá þessi maður
og ég fjárfesti í gömlu skó-
ræflunum sem eftir
voru, enda kom fólk
að máli við mig
þegar átti að loka
þessu og sagði:
„Hvar á ég nú
að kaupa skó?“
Ég ákvað að
bíða og sjá til
enda ekki
verra að reka
þetta sjálf ef ég
gæti haft
kaupið mitt
skammlaust
upp úr því.“
Þaö er ekki
hlaupiö
aö því
BÚÐIRNAR VERÐA AÐ
SELJA SJÁLFAR
Kaupiröu ennþá gamla
lagera úr búöunum?
„Nei, þær verða að hafa
fyrir því að selja sitt dót sjálf-
ar. Ég kaupi núna afgangslag-
era af heildsölunum og svo
flyt ég sjálf inn skó. Það var
nú ekki hlaupið að því, þeir
vildu lítið tala við mig í fyrstu
þarna úti. Ég fór því bara á
staðinn og sýndi þeim nafn-
spjald sem ég lét útbúa fyrir
ferðina." Unnur tekur upp
nafnspjald sem á er letrað:
Unnur Svavarsdóttir director.
„Og það kom annað hljóð í
strokkinn. Annars sel ég mest
breska skó, en draumurinn er
að flytja inn frá Bandaríkjun-
um. Þar er breidd í skónum."
Ha?
„Já þrenns konar breidd. 1
evrópskum skóm er bara ein
breidd í kvenskóm og síðan
þurfa konurnar að troða sér í
skóna hvernig sem fóturinn
annars er í laginu. Það er
brjálæðislegt."
MYNDLISTARKONAN
UNNUR
En Unnur hefur önnur
áhugamál en skókaup-
mennsku. Hún er myndlistar-
kona og hefur haldiö fimm-
tán einkasýningar:
„Ég lærði hjá Arneyju Ein-
arsdóttur kennara og var tvo
vetur í Myndlistarskóla ís-
lands. Ég hef unnið með bæði
olíu, pastel, akrýl og er nú
komin í vatnslitina. Mér hætt-
ir nefnilega til að svissa alveg
yfir þegar mér er farið að
ganga vel. Ég verð stöðugt að
hafa eitthvað til að keppa að.
Þetta er stórhættulegur eigin-
leiki," sagði Unnur Svavars-
dóttir að lokum.
Þóra Kristín Ásgeirsdóttir
SJÚKDÓMAR OG FÓLK
Afstaða til dauðans
Mannlegt líf er óvissu háð
og ekki nema tvennt sem er
nokkurn veginn öruggt, að
fæðast og deyja. Enginn get-
ur haft áhrif á eigin fæðingu
enda muna fæstir eftir þeim
merkisatburði. Vitrir menn
segja mér þó að fæðingin sé
eitt það erfiðasta sem mann-
eskjan reynir á lífsleið sinni,
enda kemur barnið í heim-
inn blátt og bólgið af
áreynslu og streitu og rekur
upp mikið reiðiorg þegar
það kemst til meðvitundar
um þau umskipti sem orðin
eru á tilveru þess. Dauðinn
stendur mönnum nær, enda
er hann framundan í óvissu
veruleikans og flestir eru
sem betur fer komnir til vits
og ára þegar þeir mæta hon-
um. Það síðasta sem mann-
eskjan gerir í jarðlífi sínu er
að deyja. enda er dauðinn
endir alls. Yfirleitt kemur
dauðinn öllum að óvörum,
bæði þeim feiga og aðstand-
endum hans. Þegar síðustu
andvörpin hafa verið tekin
verður ekki aftur snúið og
allt sem var ógert verður
það áfram og öll orðin sem
átti eftir að segja verða
ósögð um alla framtíð. Eftir
það verður engu breytt.
Höfundar íslendinga-
sagna gerðu sér góða grein
fyrir návist dauðans. í ís-
lendingasögum er urmull af
nákváemum frásögum um
dauðdaga og því lýst hvern-
ig menn deyja með hreysti-
yrði á vörum. Gott dæmi um
þetta er að finna í þætti
Orms sterka Stórólfsson-
ar. Brúsi jötunn veröur Ás-
birni prúða að bana með
voöalegum hætti. Hann
opnaði kvið á Ásbirni, náði í
þarmaenda hans og hnýtti
um járnsúlu og leiddi
Ásbjörn síðan hring eftir
hring kringum súluna svo
röktust upp þarmarnir. Ás-
björn lét þetta þó ekki á sig
fá heldur orti mikinn kvæða-
bálk á röltinu kringum súl-
una þar sem hann sagði frá
hreystiverkum sínum og
Orms. Frásögninni lýkur
með þessum orðum: Síðan
lét Ásbjörn líf sitt með mik-
illi hreysti og drengskap.
Þormóður Kolbrúnar-
skáld í Fóstbræðra sögu
særðist til ólífis í orrustunni
við Stiklarstaði. Menn sögðu
hann fölan á vangann enda
var hann særður svöðusári.
Hann gerði grín að öllu sam-
an, orti vísur og dró svo ör úr
hjartanu og mælti þegar
hann sá kjöt- og fitutægjur á
oddinum: Vel hefur konung-
ur alið oss. Atli bróðir
Grettis Ásmundssonar
varð fyrir snöggri og
óvæntri árás þar sem hann
stóð í dyrum úti. Maður kom
aðvífandi og lagði hann með
spjóti í gegnum bolinn af
mikilli fúlmennsku. Atli
mælti þá snöfurmannlega af
kurteisi: „Þau tíðkast him
breiðu spjótin" og féll dauð-
ur niður. í Brennu Njáls
sögu verða margir vel við
dauða sínum. Gísli Súrsson
barðist við her manns með
iðrin úti, kastaði þó fram
stöku og dó. Höfundur Njálu
vissi líka að banastundin
væri enginn leikur. Þegar
Atli húskarl Bergþóru hittir
fyrir Víga-Kol vinnumann
Hallgerðar Höskuldsdóttur
og leggur hann með spjóti
segir hann þessi fleygu orð:
Það átt þú eftir er erfiðast er.
en það er að deyja." En bak
við dánarlýsingar íslend-
ingasagna felast lífsþorsti og
lífsþrá hins feiga sem hrygg-
ur horfist í augu við eigin
endalok en reynir að
bregðast við þeim af karl-
mennsku. En dauðinn er
alltaf nálægur og hátíð lífs
og vonar eins og brúðkaup
gat á svipstundu snúist upp í
andstæðu sína þar sem eld-
ur, dauði og sorg stigu tryllt-
an dans eins og í Flugumýr-
arbrennu. Ástin á lífinu og
óttinn við endanleika dauð-
ans koma best fram í þessum
orðum Hávamála: Nýtur
mangi nás (sá dauði gagnast
engum).
Dauðinn er mun óper-
sónulegri og fjarlægari á
okkar tímum en fyrr. Flestir
deyja á sjúkrahúsum innan
um ókunnuga en ekki heima
fyrir í faðmi fjölskyldu eða
vina eins og áður tíðkaðist.
íbúar þéttbýlis finna ekki
fyrir þeirri nálægð dauðans
sem sveitafólk gerir þar sem
slátrun búpenings er hluti af
veruleikanum. Lítið er gert
af því að tala um dauðann og
þann endanleika sem hann
hefur i för með sér. Margir
unglingar kynnast þvi dauð-
anum einungis í dulúðugum.
spennandi dægurlagatext-
um þar sem hann er kynntur
eins og æsandi trúarbragð.
Látnir popptónlistarmenn
eru hafnir til skýjanna eins
og sigurvegarar. Kenningin
sem boðuð er hljómar á þá
leið að hinn dáni hafi sigrast
á fánýti og tilgangsleysi
lífsins og horfið til annars til-
verustigs. Mörgum verður
hált á þessum boðskap og
þeir fara að skoða dauðann
eins og kærkominn vin eða
tímabundna lausn á smá-
vægilegum vandamálum
daglegs lífs. í þeirri sjálfs-
morðsumræðu sem fram
hefur farið hef ég saknað
þess að enginn hefur minnst
á breytinguna sem orðið hef-
ur á afstöðu nútímamanns-
ins til dauðans; dauðinn er
ekki lengur hluti af tilver-
unni heldur býr hann á
sjúkrahúsum og í dægurlög-
um. Hann verður í hugum
margra unglinga glæsilegt
lík eins og Jim Morrison
var í baðkarinu forðum og
enn glæsilegri jarðarför þar
sem mannkostir og dreng-
skapur hins látna koma end-
anlega í ljós. Dauðinn verð-
ur síðasta úrræðið til að sýna
hvað í manni býr en fæstir
átta sig á því að eftir það gef-
ast ekki fleiri tækifæri,
hvorki til að vinna sigra eða
tapa, elska eða hata. Arab-
íska skáldið Ómar Khayam.
sem uppi var fyrir nokkur
hundruð árum. lýsir van-
þóknun sinni á þessum rugl-
ingslegu trúarbrögðum:
Ó. njótum sumars fyrir
feigdarhaust.
er froslköld. háösleg gellur
Daudans raust:
.. Hcerfduft til duftsl ídufti hófiö
mitt
helst drykklaust. sönglaust.
gestlaust — endalaust!"
Njótum lífsins meðan kost-
ur er.