Pressan - 12.12.1991, Qupperneq 28

28
FIMMTUDAGUR PRESSAN 12. DESEMBER 1991
ækur &
'akkelsi
Jón A. Kristinsson er bakara-
meistari í Álfheimabakaríi.
Jón A. Kristinsson
*
Afangar
, ,,Eg ætla að velja mér
Áfanga eftir Jón Helgason.
Ástæðan er einföld. Kvæðið
er failegt."
Liðiö er hátt á aðra öld;
enn mun þó reimt á Kili,
þar sem í snjónum bræðra beið
beisklegur aldurtili;
skuggar lyftast og líða um hjarn
líkt eins og mynd á þili;
hleypur einn með hærusekk,
hverfur í dimmu gili.
Vötnin byltast að Brunasandi,
bólgnar þar kvikan gljúp;
landið ber sér á breiðum herðum
bjartan og svalan hjúp;
jötunninn stendur með járnstaf i
hendi
jafnan við Lómagnúp,
kallar hann mig, og kallar hann
þig . . .
kuldaleg rödd og djúp.
Elisabet Jökulsdóttir er rithöf-
undur og skáld. Hún gefur út
bókina Rúm eru hættuleg.
Elísabet Jökulsdóttir
Heimilisfriður
„Þetta er uppskrift sem ég
fékk hjá Sigríði Ragnars,
kennara og tónlistarfrömuði
á ísafirði. Það var árið 1978
og ég baka þessa köku við öll
hátíðleg tækifæri og líka þeg-
ar mig langar til að búa til
hversdagshátíð. Þá kveiki ég
á kertum og spila allskonar
tónlist."
3 egg
I bolli sykur
1 bolli hveiti
1 bolli haframjöl
pínulítið lyftiduft
I bolli saxaðar döðlur
1 bolli saxað súkkulaði
nokkrir dropar af vanillu
eða kaffi
u.þ.b. 200 g bráðið smjörliki
e.t.v. örlítið af mjólk
Egg og sykur hrært vel saman.
Hveiti, haframjöl og lyftiduft bæt-
ast í hópinn.
Döðlur og súkkulaði og þá lítur
deigið út eins og varða.
Droparnir og smjörlíkið og öllu
hrært saman.
Mjólkinni bætt út í ef deigið verður
of þykkt.
Bakist við 200 gráður þangað til
kakan er tilbúin.
Góð með þeyttum rjóma.
Og jafngóð heit eða köld.
Hvenær
segulband
til að
taka upp
drauma?
Pétur Gunnarsson er
grandvar maður og íhugull
og þekktur fyrir að liggja
lengi yfir hverju skáldverki,
jafnvel svo sumum þykir nóg
um. Pétur uppgötvaði ein-
hverja lífseigustu vinsælda-
formúlu síðari ára; fyndna og
dálítið ljóðræna skáldsögu af
drengstaula sem smátt og
smátt eflist að skilningi mitt í
björtum, ævintýralegum, en
þó nokkuð ógnvekjandi
heimi borgarinnar. Það hefði
þó verið allsendis ólíkt Pétri
að láta þar við sitja; skáld-
verk hans hafa í síðari tíð orð-
ið torræðari, flóknari, stærri í
sniðum, en um leið hefur Pét-
ur orðið af því hnossi að vera
eftirlæti bókakaupenda.
En Pétur er alltaf að hugsa,
oft þannig að brakar í. Fyrir
tveimur árum lét hann frá sér
vasakver með þankabrotum
og smálegum athugunum,
sem var ágætis handbók um
það hvernig Pétur skoðar til-
veruna, líkt og svolítið úr
fjarska. Nú er Pétur aftur bú-
inn að safna saman þanka-
brotum, bútum úr dagbók-
um, augnablikum úr tilveru
hversdagsins, og gefur út í
bókarkveri sem hann nefnir
Dýrdin á ásýnd hlutanna.
Pétur vitnar í Halldór Lax-
ness sem gefur þann grunn-
tón bókarinnar að það sé ein-
mitt hæfileikinn að koma
auga á þá óbrotnu og látlausu
dýrð hlutanna sem sé inntak
Ýmsir fjölmiðlamenn og
viðteljendur hafa reynt að
komast inn fyrir skelina á
Ladda, Þórhalli Sigurdssyni,
en eftirtekjan yfirleitt orðið
rýr. Bæði er það að Laddi
þykir besti drengur sem hef-
ur tæpast syndgað svo á æv-
inni að það teljist til vansa
eða frásagnar, en líka hitt að
þessi óviðjafnanlegi gaman-
leikari er með afbrigðum
feiminn og hlédrægur, alveg
þangað til hann er búinn að
setja á sig gervinef, hárkollu,
hatt eða gleraugu og um-
hverfist.
Nú er komið að Þráni Bert-
elssyni kvikmyndagerðar-
manni að skoða Ladda
grímulausan og reyna að
svara því hvernig einn feimn-
asti maður á íslandi verður
Séu þýðingar erfitt og van-
þakklátt starf og Ijóðlistin
njóti hvorki áhuga né skiln-
ings, hvað skal þá segja um
Ijóðaþýðingar? Eru þær ekki
alveg botninn? Eða kannski
er fyrirhöfnin þess virði? ís-
lenskar bókmenntir eru
nefnilega miklu auðugri
vegna þess hversu mörg
ágætisskáld hafa látið sig
hafa það að þýða kvæði og
með því móti reynt á þanþol
tungunnar, bæði hvað snertir
orðfæri og form. Við getum
nefnt tvo meginsnillinga til
skáldskapargáfunnar.
Eðasjáum hvað Pétur hefur
að segja:
Beöiö eftir Godot: í hlénu
töluöu allir eins og Beckett
hefði samiö hléö líka.
Suo erfitt að rifja upp ástar-
leik. Þaö er hœgt aö muna
eftir máltíö, maður man þá
hverjir voru viöstaddir og
samrœöur sem áttu sér stað.
En þetta tveggja manna tal —
jafn sporlaust og draumur.
„Málverk afHeklu tapaöist
á leiöinni frá Akureyri til
Húsavíkur. . .“
Útvarpiö er mesti súrreal-
istinn.
Asýndar eins og akravinna
í Kína en þegar betur var að
gáö voru þaö krakkarnir í
Skólagöröunum.
Ævi manns líöur varla, guf-
ar frekar upp. Eins og draum-
ur sem reynt er aö handsama
í morgunsárið en smýgur
jafnan úr greipum manns.
Hvenœr segulband til aö taka
upp drauma? Þangaö til
krota og pára —- svo lífiö
hverfi ekki sporlaust.
dásamlegur rugludallur og
grínisti.
Svörin má lesa í bók sem
heitir einfaldlegaLacM, með-
al annars sitthvað um það
hvernig helstu og þjóðþekkt-
ustu persónur grínistans eru
til orðnar. Tökum til dæmis
Leif óheppna: það er hann
Reynir, seinheppinn ketil-
smiður sem var til sjós með
Ladda á togaranum Gylfa frá
Patreksfirði.
Eða Elsu Lund, hún er örlít-
ið samsettari persóna: Sam-
kvæmt bókinni er stíll henn-
ar sennilega eftirlíking af stíl
Dóru Einars fatahönnuðar.
Mikill íburður og glamúr.
Svart hárið á Elsu er líklega
þannig til komið að Dóra
hafði hannað nýtt útlit á
Ragnhildi Gísladóttur söng-
sannindamerkis: Jónas Hall-
grímsson og Magnús Asgeirs-
son. Fyrir margt löngu var sú
tíð að menntaskólakrakkar
þóttust sjófróðir um franska
ljóðlist og vitnuðu jöfnum
höndum í Baudelaire og Rim-
baud. Sjálfsagt vissu þau ekki
bofs um þetta frekar en ann-
að, utan hvað þau höfðu
handfjatlað kver með frönsk-
um kvæðum sem Jón Óskar
færði á íslensku. Síðarmeir
hafa flestir þessir unglingar
vísast heykst á frekari kynn-
um af frakkneskum skáld-
Siðgæðisverði
blöskrar
Listamannsbrautin er þyrn-
um stráð. Það er kunnara en
frá þurfi að segja. En hindran-
ir herða listamanninn og efla,
það er haft fyrir satt. I bók-
inni um Erró eftir Aðalstein
Ingólfsson er sagt frá ýmsum
uppákomum sem Erró hefur
lent í á lífsleiðinni, sumum
spaugilegum. Það var til
dæmis sýningin sem hann
hélt í Listamannaskálanum í
maí 1960. Mönnum leist mis-
jafnlega á, sumum illa. Þeirra
á meðal var Freymóður heit-
inn Jóhannesson, málari,
lagasmiður og mestur vörður
siðgæðis á þeim árum. Frey-
móður skrifaði um sýning-
una í Alþýðublaðið, en þó
ekki fyrr en nokkrum dögum
eftir að henni lauk. Hann
vildi nefnilega fyrir alla muni
forðast að „örva forvitni"
manna um sýninguna. Ann-
ars skrifar Freymóður:
„Málarinn Ferró hefur ný-
lega haldið sýningu hér í
Reykjavík. Ég fór og sá mér til
hrellingar og viðbjóðs. Ekki
fyrir það, að nú væri hér á
ferð sérstakur vankunnáttu-
maður. Þvert á móti má með
allmiklum sanni segja að
myndirnar á þessari sýningu
væru unnar (teiknaðar), að
minnsta kosti margar þeirra.
En þær voru unnar af óhugn-
anlegri hugkvæmni innan
þeirrar þröngu tilveru og
sjúka sálarástands, sem efnis-
val myndanna greinir frá.
Nokkrar þessara mynda gefa
tilefni til ákafrar hneykslunar,
— og eru ekkert annað en
viðbjóðslegar klámmyndir,
eins og t.d. nr. 1 og 5. Myndir
eftir þessum tveimur „mál-
verkum" eru prentaðar á sýn-
konu, sem allt í einu var kom-
in með biksvart hár. Og tal-
andinn, Elsa er sýknt og heil-
agt að leggja nafn drottins við
hégóma, hún hrópar: GU-
VUÐ eða GU-VÖÐ! Þennan
mæringum, en Jón Óskar
hefur setið við sinn keip; fyrir
þremur árum tók hann sam-
an þýðingasafnið Ljóöastund
á Signubökkum, og nú er
hann aftur á ferðinni með
safn með ljóðaþýðingum úr
frönsku og velur því heitið
Undir Parísarhimni. Fleiri
ljóðaþýðingar er rétt að
nefna: Nú þegar Helgi Hálf-
danarson hefur lokið við að
þýða lauslegan helming
heimsbókmenntanna, allan
Shakespeare og þá skáld-
bræður Aeskýlos, Sófókles og
ingarskrána, er látin er fylgja
aðgöngumiðanum að sýning-
unni. Sýning þeirra og dreif-
ing sýningarskrárinnar heyra
tvímælalaust undir ákvæði
hegningarlaganna. Manni
gæti helst dottið í hug að efn-
isval myndanna hefði farið
fram í víti, frönskum hóru-
húsum, fangabúðum nazista í
Belsen eða Auschwitz, eða
álíka vistarverum, því að
myndir þessar eru samtíning-
ur af allavega skinhoruðum
og vansköpuðum mannskríp-
um í ýmiss konar fjölbreyti-
legum klámstellingum ...
Sem sagt, þetta er viðbjóðs-
lega svívirðilegt. Það er
næstum óhusandi, að nokkur
heilvita maður geti fengið sig
til að setja saman annan eins
viðbjóð, og kenna hann við
listaverk."
Stundum heyrir maður fólk
sakna tímans þegar mönnum
fannst ennþá taka því að láta
hneykslast. Lífið, og stundum
listin, verður nefnilega leiði-
gjarnt til lengdar þegar allt er
leyfilegt, allt má, engar höml-
ur. Því er allt í lagi að hugsa
fallega til Freymóðs.
sið segist Laddi hafa fengið
að láni hjá Rósu Ingólfsdóttur
og hermt þetta samviskusam-
lega eftir henni. En Elsa Lund
er margflókin persóna og á
sér ýmsar hliðar sem sjón-
varpsáhorfendur hafa ekki
fengið að kynnast, Laddi:
„Elsa þykist vera mjög op-
inská, en ég er alls ekki viss
um að hún sé alltaf að segja
satt. Hún dvelur mikið er-
lendis og segist þá vera að
hanna föt bæði í París og á
hinum Norðurlöndunum, en
ég hef á tilfinningunni að hún
sé ekki síður bara að
skemmta sér, jafnvel að
sukka. Og heima hjá Elsu
þarf oft að skipta um skrá.
Þeir eru orðnir svo margir
sem hafa fengið lykla hjá
henni."
Evripídes eins og þeir leggja
sig, tekur hann til við ögn
smærra og kannski viðráðan-
legra verkefni; að færa í ís-
lenskan búning Ijóð eftir róm-
verjann Hóras, höfuðskáld
sem hefur notið almennra
vinsælda allmiklu lengur en
gengur og gerist. Mörg skáld
hafa glímt við að þýða bálk-
inn Rubaiyat eftir persneska
skáldið Omar Khayyam, eitt
öndvegisrit hins múslimska
heimshluta, en fáum tekist
betur upp en einmitt Magnúsi
Ásgeirssyni: sú bók er endur-
Elsa Lund, Dóra Einars, Ragga Gísla og Rósa Ingólfs
Ljóðaþýðingar
Ljóð
Tæpast er það lægð, frekar
millibilsástand, en varla er
hægt að halda því fram að eft-
irtekjan í ljóðlistinni sé miklu
veigameiri þessi jólin en í
skáldsögulistinni. Hins er þó
auðvitað að gæta að ljóða-
bækur, fremur en skáldsögur,
koma út árið um kring og
ekki er bægslagangurinn allt-
af mikill þegar þær birtast á
bókamarkaði. Eldri skáld-
mæringar virðast flestir hafa
hengt skáldasveiginn upp á
snaga, að minnsta kosti í bili,
þó að undanskildum þeim
Matthíasi Johannessen og
Hannesi Sigfússyni, sem báð-
ir gefa út nýjar ljóðabækur.
Af ljóðskáldum sem komin
eru á miðjan aldur er fyrstan
að telja Þórarin Eldjárn, en
hann sendir frá sér tvær
ljóðabækur: Ort heitir sú
fyrri og er í þeim hefðbundna
og gamansama stíl sem getið
hefur Þórarni alþýðuhylli;
Hin háfleyga moldvarpa
nefnist hin síðari og óhátt-
bundnari, sumir vilja meina
að hún hafi að geyma upp-
gjör Þórarins við sósíalism-
ann og fylgifiska hans. Kúa-
skítur og noröurljós er heitið
á nýrri ljóðabók eftir Stein-
unni Siguröardóttur, hún
hefst á svofelldum orðum,
sem líklega eru ekki svo ýkja
fjarlæg lífsreynslu margra:
„Sál mín var dvergur á dans-
stað í gær.“ Vigdís Grímsdóttir
skrifar líka ljóð og safnar
þeim í bókina Lendar elsk-
hugans. Gyröir Elíasson er
ekki miðaldra, en hefur gefið
út svo margar bækur að hann
gæti allt eins verið fjörgam-
all; hann er höfundur ljóða-
bókarinnar Vetraráform um
sumarferöalag. Á sama hátt
er Sjón miðaldra ungskáld og
gefur út kverið ég man ekki
eitthvaö um skýin. En ung-
skáldin sjálf gefa út bækur
eitt af öðru, það hefur ekkert
breyst, frekar að það færist í
aukana eftir að tímabilið sem
kennt var við uppana hverfur
í gleymskunnar dá. Flest gefa
þau út fjölritað og selja eftir
óvanalegum krókaleiðum,
úti á götu og á kaffihúsum,
heima hjá frænkum og vin-
um, en sum hafa þó hlotið
náð og stimpil viðurkennds
bókaforlags: nefnum Braga
Ólafsson, hljóðfæraleikara úr
Sykurmolunum, Rögnu Sig-
uröardóttur, iistakonu í Hol-
landi, Margréti Lóu Jónsdótt-
ur og Sverri Stormsker . . .
útgefin í tilefni þess að hundr-
að ár eru liðin frá fæðingu
Magnúsar. Federico Garcia
Lorca mændi um skeið upp á
skýjakljúfa og mældi breið-
stræti í New York; síðan þá er
bókin Skáld í New York sem
Jón Hallur Stefánsson ís-
lenskar. Ljóöaþýðingar úr
belgísku eftir Anton Helga
Jónsson eru hins vegar ekki
ljóðaþýðingarúrbelgísku .. .