Morgunblaðið - 28.04.2004, Blaðsíða 14

ERLENT
14 MIÐVIKUDAGUR 28. APRÍL 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MUAMMAR Gaddafi, leiðtogi Líb-
ýu, heimsótti í gær framkvæmda-
stjórn Evrópusambandsins í Brussel
og kvaðst hafa einsett sér að Líbýa
gegndi lykilhlutverki í því að koma á
friði í heiminum. Hann skoraði enn-
fremur á þjóðir heims að fara að
dæmi Líbýumanna og „losa sig við öll
gereyðingarvopn“.
Er þetta fyrsta Evrópuferð Gadd-
afis í fimmtán ár. Markmið hennar er
að bæta tengsl Líbýu við Evrópu-
sambandið en þau hafa farið batn-
andi að undanförnu þrátt fyrir óút-
kljáða deilu um sprengjuárás, sem
gerð var á skemmtistað í Vestur-
Berlín 1986, og nýjar ásakanir um
mannréttindabrot í Líbýu.
„Líbýumenn eru staðráðnir í að
gegna lykilhlutverki í því að koma á
friði í heiminum,“ sagði Gaddafi.
„Þetta er raunverulegt tækifæri fyrir
sögulegan frið. Við segjum við
Bandaríkin og Evrópu, við segjum
það fullir sjálfstrausts, hátt og skýrt,
að þetta tækifæri má ekki ganga okk-
ur úr greipum. Líbýa skorar á öll
ríki, frá Bandaríkjunum til Kína, að
losa sig við öll gereyðingarvopn. Líb-
ýa hefur sýnt öðrum gott fordæmi í
þessum efnum.“
Gaddafi hvatti einnig Vesturlönd
til að neyða ekki Líbýumenn til að
taka upp fyrri stefnu og styðja
hryðjuverkamenn, eða „frelsis-
sveitir“ eins og hann kallaði þá. „Ég
vona að við þurfum ekki að snúa aft-
ur til þess tíma þegar við áttum það
til að sprengja bílana okkar, eða festa
sprengjubelti utan um konurnar okk-
ar, svo ekki verði leitað á okkur í
svefnherbergjum okkar og heimilum,
eins og gerst hefur í Írak og Pal-
estínu. Fórnarlömbin eru konur og
börn og vígvöllurinn er eldhúsið og
stofan. Við viljum ekki vera neydd til
þess.“
Fékk tjald til bænahalds
Gaddafi kom í hvítri glæsibifreið
að höfuðstöðvum framkvæmda-
stjórnar ESB í fylgd utanrík-
isráðherra og viðskiptaráðherra Líb-
ýu. Var erindið að ræða um samskipti
Líbýu við ESB og beiðni landsins um
aðild að samstarfi sambandsins og
Miðjarðarhafsríkja, meðal annars
Ísraels. Romano Prodi, forseti fram-
kvæmdastjórnar ESB, kvaðst vilja
að Líbýa fengi fulla aðild að sam-
starfinu eins fljótt og auðið væri.
Mikill öryggisviðbúnaður var í
Brussel vegna heimsóknarinnar.
Reist var blátt bedúínatjald til bæna-
halds við dvalarstað hans, bústað fyr-
ir erlenda þjóðhöfðingja sem heim-
sækja höfuðstöðvar ESB.
Samskipti Líbýu og Vesturlanda
hafa batnað mjög eftir að Gaddafi
lýsti því yfir nýlega að líbýsk stjórn-
völd hefðu fallið frá þeirri stefnu að
koma sér upp kjarnavopnum.
Líbýa hefur einnig náð sam-
komulagi um að greiða bætur fyrir
fórnarlömb hryðjuverka, sem rakin
voru til líbýskra leyniþjónustu-
manna, þegar farþegavélar voru
sprengdar, fyrst bandarísk vél 1988
yfir Lockerbie á Skotlandi og síðan
frönsk vél yfir Níger í Afríku árið
1989.
„Þurfum samstarfsmenn,
ekki vopn“
Bandarísk stjórnvöld afléttu í vik-
unni sem leið átján ára viðskipta-
þvingunum á Líbýu. Viðskiptaþving-
anir Evrópusambandsins eru hins
vegar enn í gildi.
Viðskiptaráðherra Líbýu, Abdel
Qader Khair, sagði að landið hefði
„uppfyllt flest skilyrði fyrir því að
eðlilegum viðskiptatengslum yrði
komið á“.
„Við bjuggumst við því að Evr-
ópuríkin gerðu það miklu fyrr,“ sagði
ráðherrann og bætti við að Líbýu-
menn hefðu ekki hug á að kaupa
vopn, heldur tæki, meðal annars til
olíuvinnslu. „Gaddafi hefur lagt
áherslu á að við þurfum að berjast
gegn vanþróun. Til þess þurfum við
samstarfsmenn, ekki vopn.“
Joschka Fischer, utanrík-
isráðherra Þýskalands, fagnaði
stefnubreytingu Líbýustjórnar en
sagði að ýmis mál væru enn óleyst,
meðal annars krafa þýskra stjórn-
valda um bætur vegna sprengjuárás-
ar árið 1986 á skemmtistað í Vestur-
Berlín sem bandarískir hermenn
vöndu komur sínar á. Tveir Banda-
ríkjamenn og tyrknesk kona létu lífið
og 229 særðust í tilræðinu sem talið
er að Gaddafi hafi fyrirskipað.
Embættismenn ESB sögðust einn-
ig ætla að taka upp mál sex Búlgara,
sem hafa setið í fangelsi í Trípólí frá
árinu 1999, sakaðir um að hafa smit-
að 426 börn af alnæmisveirunni. Bú-
ist er við að dómur í máli Búlgaranna
verði kveðinn upp 6. maí en þeir eiga
yfir höfði sér dauðadóm.
Mannréttindasamtökin Amnesty
International, sem sendu fulltrúa til
Líbýu í febrúar í fyrsta skipti í 15 ár,
birtu í gær skýrslu þar sem Líb-
ýustjórn er sökuð um skipulögð
mannréttindabrot og sögð ýta undir
„andrúmsloft ótta“. Flestir Líbýu-
menn séu hræddir við að láta skoð-
anir sínar í ljós.
Líbýsk yfirvöld eru einnig gagn-
rýnd fyrir að halda andófsmönnum í
fangelsi í langan tíma án sanngjarnra
réttarhalda og hermt er að algengt
sé að fangar séu pyntaðir.
Gaddafi fór síðast til Evrópu 1989
þegar hann flutti skammaræðu um
gyðinga og bandaríska dollarann á
leiðtogafundi hlutlausra ríkja í Bel-
grad.
Muammar Gaddafi í fyrstu
Evrópuferð sinni í fimmtán ár
Vill að öllum
gereyðingarvopn-
um verði eytt
AP
Muammar Gaddafi á blaðamannafundi í Brussel. Fyrir aftan hann eru þrjár konur í lífvarðasveit hans.
Kveðst vilja að Líbýa gegni lykilhlut-
verki í þágu friðar í heiminum
Brussel. AP.
Reuters
Lífverðir fjarlægja mann sem vatt sér að Muammar Gaddafi og reyndi að
afhenda honum bréf þegar líbýski leiðtoginn heilsaði Romano Prodi, for-
seta framkvæmdastjórnar ESB, í höfuðstöðvum hennar í gær. Maðurinn
kvaðst vera stuðningsmaður Gaddafis.
HÖFUÐPAURINN í meintu sam-
særi um að fremja hryðjuverk í
Amman, höfuðborg Jórdaníu, segist
hafa fengið 170 þúsund dollara, rúm-
lega tólf milljónir
ísl. kr., frá Abu
Mussab al-Zarq-
awi, háttsettum
al-Qaeda-liða sem
sagður er hafa
stýrt fjölda árása
á hernámsliðið í
Írak. Maðurinn,
Azmi al-Jayousi,
segist hafa notað
hluta peninganna til að kaupa eitur-
efni sem beita átti við hryðjuverkin
en yfirvöld í Jórdaníu segja að stefnt
hafi verið að því að valda dauða allt
að 80 þúsund manna.
Yfirvöld í Jórdaníu greindu frá því
á mánudag að þau hefðu handtekið
sex menn fyrir mánuði sem ráðgert
hefðu hryðjuverk í Amman. Fjórir
menn til viðbótar, sem taldir eru
tengjast samsærinu, hefðu fallið í
áhlaupum öryggissveita í síðustu
viku. Hefðu mennirnir ætlað að nota
20 tonn af sprengiefni og eiturefnum
til að eyðileggja höfuðstöðvar jórd-
önsku leyniþjónustunnar. „Að
minnsta kosti 80.000 manns hefðu
beðið bana,“ sagði óþekktur fulltrúi
yfirvalda í sjónvarpinu og bætti því
við að 160.000 manns hefðu slasast.
Ekki er þó vitað á hverju þetta mat
er byggt og embættismenn hjá
bandaríska varnarmálaráðuneytinu
lýstu efasemdum sínum um þessa út-
reikninga.
Fram kom einnig að mennirnir
hefðu ætlað að gera árás á skrif-
stofur forsætisráðherra Jórdaníu og
bandaríska sendiráðið í Amman en
frekari upplýsingar um þær fyrir-
ætlanir lágu ekki fyrir.
Hét al-Zarqawi hollustu
Játningum mannanna var sjón-
varpað í jórdanska sjónvarpinu í
fyrrakvöld. Þar segist al-Jayousi,
meintur höfuðpaur samsærisins,
hafa hitt al-Zarqawi í Írak til að
skipuleggja hryðjuverkin. „Ég hef
heitið Abu-Musab hollustu, að ég
skuli hlýða honum í einu og öllu og
taka fyrirmælum hans án athuga-
semda,“ sagði al-Jayousi í mynd-
brotinu sem sýnt var í jórdanska
sjónvarpinu. Hann sagðist fyrst hafa
hitt al-Zarqawi í Afganistan en þar
kvaðst al-Jayousi á sínum tíma hafa
lært að höndla sprengiefni.
Einnig var sýnt viðtal við annan
samsærismann, Hussein Sharif
Hussein, en hann sagði að al-Jayousi
hefði beðið hann um að kaupa bíla og
gera síðan á þeim breytingar þannig
að hægt yrði að aka þeim í gegnum
öryggishlið og steinsteypta veggi.
Sagði Hussein að al-Jayousi hefði
sagt honum að markmiðið væri „að
standa fyrir fyrstu sjálfsmorðsárás
al-Qaeda þar sem eiturefnum væri
beitt ... gegn Jórdaníu, konungsfjöl-
skyldunni þar og hefja stríð gegn
krossförum og vantrúuðum“.
Al-Jayousi greindi frá því að þeir
Hussein hefðu keypt fimm bíla,
þ.á m. einn flutningabíl sem fylla átti
sprengiefni og nota í árás á jórd-
önsku leyniþjónustuna. Hann sagð-
ist einnig hafa unnið að sprengju-
gerðinni á leynilegri rannsóknastofu.
Heimildarmenn AFP-fréttastofunn-
ar sögðu að um hefði verið að ræða
70 tegundir eiturefna, m.a. nokkrar
meindýraeiturstegundir.
Bæði Hussein og al-Jayousi eru
Jórdanar. Þrír þeirra sem felldir
voru í áhlaupum öryggissveita ný-
verið voru hins vegar Sýrlendingar,
að sögn yfirvalda í Jórdaníu.
Óvenjuleg útsending
Óvenjulegt er að sjónvarpa játn-
ingum sakborninga í Jórdaníu áður
en réttarhöld yfir þeim hefjast.
Fréttaskýrendur telja líklegt að
þetta hafi verið gert til að svara þeim
sem gagnrýnt hafa jórdönsk yfirvöld
og sakað þau um að ýkja hættuna
sem stafar af starfsemi hryðjuverka-
hópa í því skyni að réttlæta hertan
öryggisviðbúnað í landinu.
Þá sagði fréttaskýrandi BBC að
yfirvöld hefðu augljóslega skipulagt
þessa útsendingu til að sýna um-
heiminum að hryðjuverkaógnin vofði
ekki síður yfir Jórdönum, sem sterk
tengsl hafa við Bandaríkin, en öðrum
þjóðum.
Jórdönsk yfirvöld segjast hafa afstýrt hryðjuverki í Amman
Átti að verða fyrsta
eiturefnaárás al-Qaeda
Amman. AP.
Azmi al-Jayousi
Ný tilfelli
bráðrar
lungna-
bólgu
Peking. AFP.
STJÓRNVÖLD í Kína hafa
sent sveitir manna um landið
til að kanna hvort ekki sé far-
ið eftir reglum varðandi varn-
ir við bráðri lungnabólgu,
HABL. Kom hún upp aftur
fyrir nokkrum dögum en talið
er, að það megi rekja til að-
gæsluleysis á veirurannsókna-
stöð í Peking.
Kannað hvort farið er
að alþjóðlegum reglum
WHO, Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunin, ætlar að senda
menn til Peking til að kanna
hvort þar sé farið eftir alþjóð-
lega viðurkenndum öryggis-
reglum en yfirvöld segja, að
starfsmaður og kona á stofn-
uninni hafi sýkst og síðan
smitað hjúkrunarkonu, sem
annaðist hana á sjúkrahúsi.
Móðir konunnar, sem sýktist
fyrst, er nú látin úr sjúk-
dómnum og fjölskylda hjúkr-
unarkonunnar er veik. Í Pek-
ing hafa 337 manns verið
einangruð og 133 í Anhui-hér-
aði.