Morgunblaðið - 04.06.2004, Blaðsíða 30

UMRÆÐAN
30 FÖSTUDAGUR 4. JÚNÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Á BAKSÍÐU Mbl. 21. maí sl. er
rætt um kanadíska skýrslu um heil-
brigðiskerfi OECD landanna. Leitað
er álits Jóns Kristjánssonar heil-
brigðisráðherra um nið-
urstöður rannsókna
Fraser institute í Kan-
ada en þær eru í meg-
inatriðum að miðað við
aldurssamsetningu
þjóðanna séu Ísland og
Kanada í fyrsta sæti
hvað snertir hlutfall af
vergri þjóðarfram-
leiðslu sem varið er til
heilbrigðismála.
Jón telur að skýrslan
byggist á röngum upp-
lýsingum og segist
hann undrandi á henni.
Ljóst er þó að ráðherra hefur ekki
kynnt sér innihald skýslunnar og
byggir viðbrögð sín á upplýsingum
blaðamanns um málið.
Umrædd skýrsla fjallar fyrst og
fremst um kanadíska heilbrigð-
iskerfið. Það er í grunnatriðum byggt
á breska kerfinu (NHS) og er því líkt
evrópsku kerfunum en gjörólíkt því
bandaríska. Höfundar taka því
bandaríska kerfið ekki með í þessum
samanburði.
Aldurssamsetning þjóða
Höfundar skoða aldurssamsetningu
þessara þjóða, þ.e. fjöldi 65 ára og
eldri sem hlutfall af heildarfjölda
landsmanna. Þar kemur í ljós mikill
mismunur eins og sjá má í töflu 1.
Tölurnar eru frá árinu 2001.
Tafla 1. Hlutfall 65 ára
Land og eldri
Írland 11,2%
Ísland 11,6%
Kanada 12,6%
Danmörk 14,8%
Noregur 15,0%
Svíþjóð 17,2%
Ítalía 18,4%
Höfundar greina frá því að í Kan-
ada kosti þessi 12,6% sem eru eldri en
65 ára 42,7% af útgjöldum til heil-
brigðismála. Það þýðir einfaldlega að
kostnaður við hvern einstakling í
eldri hópnum er meira en 5 sinnum
meiri en við hvern einstakling í yngri
hópnum. Við sam-
anburð á þessum kerf-
um er því nauðsynlegt
að taka tillit þessa mis-
munar á aldurs-
samsetningu og finna út
meðalhlutfall allra þjóð-
anna sem er 14,6%.
Við þessa útreikninga
verður töluverð breyt-
ing á útkomu og röð
þjóðanna. Tafla 2 sýnir
þær breytingar sem
verða við þetta. Enn eru
tölur miðaðar við árið
2001.
Tafla 2: Hlutfall til heilbrigðismála
af vergri þjóðarframleiðslu
Land Venjul. Aldurssam-
útr. setning
Kanada 9,7 10,8
Ísland 9,2 10,8
Írland 6,5 8,5
Danmörk 8,6 8,5
Noregur 8,0 7,8
Svíþjóð 8,7 7,8
Ítalía 8,4 7,2
Höfundar skýrslunnar skoða síðan
ýmislegt varðandi gæði þjónustunnar
í Kanada miðað við önnur lönd. Ísland
kemur mjög vel út t.d. hvað varðar
ungbarnadauða og burðarmálsdauða.
Einnig er aðgengi til ýmissa rann-
sókna með ágætum t.d. segulómrann-
sókna, tölvusneiðmyndatöku, geisla-
meðferðar og nýrnasteinbrjóts-
meðferðar. Höfundar eru einnig
óhressir með biðlista í Kanada en
ekki er talað um biðlista hér á landi.
Árið 2001 vorum við samkvæmt at-
hugun undirritaðs með einna lengstu
biðlista í Evrópu en ástandið hefur
batnað töluvert enda er kostnaður
vegna sjúklinga á biðlistum veruleg-
ur. Þessi sýn á rekstur heilbrigð-
isþjónustu er mjög athyglisverð og
hefur ekki komið fram áður eftir því
sem best er vitað. Tillögur um úrbæt-
ur eru auðvitað eingöngu miðaðar við
stöðu mála í Kanada.
Aldurssamsetning Íslendinga
Samkvæmt upplýsingum frá Hag-
stofunni mun hlutfall 65 ára og eldri
verða 12,3% árið 2010, árið 2015 verð-
ur það 13,6% og 2020 15,3%. Þessi
þróun mun því hafa mjög mikil áhrif á
útgjöld til heilbrigðismála og þau
munu aukast verulega milli áranna
2010 og 2020. Hagkvæmur rekstur
þjónustunnar skiptir því þjóðarbúið
mjög miklu en ekki verður dregin
önnur ályktun af niðurstöðum skýrsl-
unnar en að töluvert skorti á að svo sé
í dag.
„Skattalækkanir“
Á dagskrá ríkisstjórnar er að lækka
tekjuskatta um 3–4 prósentustig.
Fulltrúar ríkisstjórnarflokkanna í
stjórn Landspítala hafa lagt fram til-
lögur um innheimtu gjalda af sjúk-
lingum sem leggjast inn á spítalann.
Það mun koma verulega niður á þeim
sem mest þurfa á þeirri þjónustu að
halda en það eru auðvitað aldraðir.
Það liggur því beint við að álykta að
aldraðir eigi að greiða að minnsta
kosti hluta af þeim skattalækkunum
sem vinnandi fólki eru ætlaðar. Fjöldi
65 ára og eldri í dag eru samkvæmt
upplýsingum Hagstofunnar þrjátíu
og fjögur þúsund áttatíu og einn. Þeir
hafa allir atkvæðisrétt í næstu kosn-
ingum.
Heilbrigðisráðherra
fer með rangt mál
Ólafur Örn Arnarson svarar
heilbrigðisráðherra ’Umrædd skýrslafjallar fyrst og fremst
um kanadíska heilbrigð-
iskerfið.‘
Ólafur Örn Arnarson
Höfundur er læknir.
Menntaskólinn við Hamrahlíð
INNRITUN
fyrir haustönn 2004
verður dagana 9. og 10. júní
Hlutverk MH er að mennta nemendur til stúdentsprófs með áherslu á
undirbúning fyrir nám í háskólum.
Markmið MH er velgengni brautskráðra nemenda og að skólinn sé
fyrirmynd um framsækna kennslu, góða stjórnsýslu og rækt við
menningu og listir.
Leiðarljós MH er að virða ólíkar þarfir einstaklinga og ganga út frá vilja
nemenda til að axla ábyrgð. Áhersla er lögð á fjölbreytni í valhluta
námsins og kappkostað er að kynna nemendum vinnubrögð sem tíðkast
í háskólanámi.
Námsbrautir eru félagsfræðabraut, málabraut, náttúrufræðibraut og
alþjóðleg námsbraut (IB) til alþjóðlegs stúdentsprófs sem lýkur með
International Baccalaureate Diploma. IB nám er 3 ára stúdentsprófsnám
fyrir dugmikla nemendur.
Námskipulag í MH er sveigjanlegt og býður m.a. upp á breidd í
menntun, dýpkun á afmörkuðum sviðum og nám til viðbótar 140
einingum eftir því sem nemandi kýs. Nemendur sem stunda tónlistar-
eða listdansnám eiga möguleika á að fá það metið inn á kjörsvið.
Námstími er háður vilja og getu nemandans en er að lágmarki 3 ár að
loknu grunnskólaprófi á öllum brautum.
Umsóknarfrestur nýrra nemenda á haustönn 2004 er til 11. júní en
æskilegt er að umsækjendur komi sjálfir í skólann og gangi frá
umsóknunum dagana 9.-10. júní milli kl. 9 og 18.
Upplýsingar um skólann og viðmiðunarreglur vegna innritunar nýrra
nemenda má finna á heimasíðu skólans www.mh.is.
Svör við umsóknum verða póstlögð í kringum 18. júní.
Rektor
NÚ ERU „Húsvíkingar“ (fram-
kvæmdastjóri Norðursiglingar,
sem er hvalaskoðunarfyrirtæki).
Hann var að tala um
að það væri búið að
skapa þennan „blóm-
lega“ atvinnuveg, sem
hvalaskoðun sé og
þessar veiðar, sem er
búið að heimila, bók-
staflega „rústi“ ferða-
þjónustu hér á landi.
Hans helstu rök
eru þau að ekki sé til
markaður fyrir afurð-
ir af hvölum og það
að sýna hvalina sé
mun ábatasamara
fyrir þjóðarbúið.
Að mínum dómi er
þetta bara rökleysa
og tómt þvaður sem
er eingöngu til þess
að vernda hagsmuni
sem engir eru.
Væri nokkur dugur
í okkur ættum við að
hefja nú þegar leit að
mörkuðum fyrir af-
urðir af hvölum og
hefja hvalveiðar hið
allra fyrsta, þannig
að þessi vannýtta auðlind gæti far-
ið að skila þjóðinni einhverjum
tekjum af viti.
Eins og fram hefur komið, í
grein sem Kristján Loftsson skrif-
aði í Morgunblaðið, þá eru þessar
hvalaskoðanir reknar með tapi og
ekkert á þeim byggjandi.
Nú og ég er með eina tillögu
sem ætti aðeins að koma til móts
við áherslur hvalaskoðunarmanna,
en það ætti að koma upp aðstöðu
fyrir farþega í hvalveiðibátunum
og selja ferðamönnum, sem eiga
nóga peninga (ekki
einhverjum bakpoka-
ferðalöngum), aðstöðu
til þess að þeir geti
fylgst með veiðunum.
Þannig gætu vel farið
saman hvalaskoðun og
hvalveiðar.
Ekki man ég betur
en þegar hvalveiðar
voru stundaðar hafi
veriðmikill straumur
ferðamanna upp í hval-
stöðina í Hvalfirði til
þess að fylgjast með
því þegar hvalur var
skorinn. Á þeim tíma
datt engum í hug að
þarna væri hægt að
hafa tekjur en þetta
gæti bara verið hluti
af þeirri ferða-
þjónustu sem er boðið
upp á.
Svo sagði þessi
maður að þessar veið-
ar sköðuðu ímynd
lands og þjóðar, ekki
veit ég alveg hvað
hann á við og finnst mér að hann
ætti að skýra mál sitt aðeins betur,
því ekki veit ég til þess að Norð-
menn hafi skaðast, samt hafa þeir
stundað hrefnuveiðar í mörg ár.
Kvalræði eða
hvalræði?
Jóhann Elíasson skrifar um
vísindaveiðar á hrefnu
Jóhann Elíasson
’Væri nokkurdugur í okkur
ættum við
að hefja nú þeg-
ar leit að mörk-
uðum fyrir
afurðir af hvöl-
um.‘
Höfundur er fyrrverandi stýrimaður.
EINN mikilvægasti þátturinn í
rekstri fyrirtækja er hæfileikinn til
stöðugrar endurnýjunar og nýsköp-
unar. Viðfangsefni nú-
tíma stjórnenda þarf
að miklu leyti að bein-
ast að því að leysa úr
læðingi nýsköp-
unarvirkni starfs-
manna og velja starfs-
menn sem hafa
bakgrunn til þess að
finna og nýta tækifæri
til nýsköpunar.
Allt of mörg rótgró-
in fyrirtæki virðast
föst í sporunum og
sitja eftir þegar ný
fyrirtæki hasla sér
völl, grípa tækifærin, og ná afger-
andi forystu. Slík staða er sér-
staklega umhugsunarverð í fyr-
irtækjum þar sem fjárhagsstaðan er
sterk, vöruframboð gott og reyndir
stjórnendur ráða ferðinni. Rót vand-
ans er að áhersla fyrirtækjanna hef-
ur í óhóflegum mæli færst á aðhald,
skriffinnsku og lækkun kostnaðar. Í
stað þess að vera suðupottar hug-
mynda og framkvæmdagleði eru
þessi fyrirtæki rígbundin við sögu-
legar forsendur og fullvissu um eigið
ágæti. Við slíkar aðstæður upplifa
starfsmenn ótta við að
gera mistök sem dregur
úr áræðni þeirra og
vilja til þess að leita
nýrra leiða og leggja
fram hugmyndir. Af-
kastageta þeirra og
starfsánægja minnkar
þar til þeir hverfa á
braut.
Í nýlegu hefti „The
Economist“ er fjallað
um mikilvægi stöðugrar
nýsköpunar fyrir
rótgróin fyrirtæki. Þar
kemur fram að stöðug
nýsköpun felst ekki nema að litlu
leyti í því að finna upp nýjar vörur
(uppfinningar), heldur fyrst og
fremst í því að finna nýjar leiðir til
þess að skilgreina vinnulag, afurðir,
markaði og dreifileiðir. Rótgróin
fyrirtæki þurfa að einbeita sér að
þessum þáttum en koma uppfinn-
ingum á framfæri í gegnum sprota-
fyrirtæki sem hafa skýrt og afmark-
að hlutverk – sagan sýnir að þau eru
besta brúin milli rannsókna- og þró-
unarstarfs og viðskiptaumhverf-
isins.
The Economist bendir einnig á að
mjög leiðandi stórfyrirtæki hafa
stjórnendur með grunnmenntun af
tæknisviði og leiðir að því líkur að
tæknimenntun skipti sköpum til
þess að tryggja stöðuga nýsköpun
innan fyrirtækja.
Góð tæknimenntun á háskólastigi
er ein besta undirstaðan undir ný-
sköpunarhæfni einstaklinga og að
sama skapi eru þeir mikilvægir
starfsmenn fyrirtækja. Tæknimenn
hafa í námi sínu tileinkað sér rök-
hugsun, öguð vinnubrögð og grein-
ingarhæfni, auk þess að hafa fag-
þekkingu á sínu sérsviði. Vissulega
þurfa tæknimenn oft að tileinka sér
viðskiptaþekkingu þegar á vinnu-
markaðinn er komið en vegna bak-
grunns þeirra hafa þeir mikla aðlög-
unarhæfni og hæfileika til að tileinka
sér nýja þekkingu. Tæknimenn eru
því öflugir drifkraftar nýsköpunar,
hvort sem er innan rótgróinna fyr-
irtækja eða í sprotafyrirtækjum.
Tækniháskóli Íslands einbeitir sér
að því að bjóða menntun fyrir fram-
tíðar tæknifólk og stjórnendur.
Áhersla er lögð á sjálfstæði nem-
enda, þjálfun vinnubragða og ný-
sköpunarhæfni í samspili við
kennslu faggreina. Víðtæk tengsl við
atvinnulífið styðja við kennsluna og
tryggja að komið sé til móts við þarf-
ir þess.
Tæknimenntun –
undirstaða nýsköpunar
Bjarki Brynjarsson fjallar
um tæknimenntun og nauðsyn
á að efla hana ’The Economist bendireinnig á að mjög leið-
andi stórfyrirtæki hafa
stjórnendur með grunn-
menntun af tæknisviði.‘
Bjarki Brynjarsson
Höfundur er deildarforseti við
Tækniháskóla Íslands og hefur verið
ráðgjafi á sviði nýsköpunar og við-
skiptaþróunar í meira en áratug.
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
lím og fúguefni