Morgunblaðið - 10.06.2004, Qupperneq 34

34 FIMMTUDAGUR 10. JÚNÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
HROSS og folöld sleiktu s
ina við bæinn Raufarfell v
Kaldaklifsá undir Eyjafjö
um, skammt frá Skógum,
gær og virtust kunna vel
meta. Í það minnsta ráku
nokkrir hestanna upp hro
hlátur, að því er virðist af
efnislausu, og folöld migu
loftið þegar ljósmyndari
Morgunblaðsins smellti af
myndum.
Það er stuttur þráðurin
milli folalda og hryssnann
þessum tíma árs. Fjögur
tveggja og þriggja vikna
öld voru á túnfætinum við
Raufarfell í gær, og hviku
ekki frá mæðrum sínum.
Að sögn Þorvaldar Þor
grímssonar, bónda á Rauf
arfelli, er von á tveimur f
öldum til viðbótar og eru
hryssurnar komnar að þv
kasta og hafðar neðan veg
arins, fjarri stóðhestunum
Af Gnúpakotskyni
Þorvaldur segir hesta s
af góðu kyni, svonefndu
Gnúpakotskyni sem hafi h
ist lengi innan ættarinnar
„Afi minn sem bjó á Þor
valdseyri átti þessi hross
kynið hefur þróast út frá
þeim,“ segir hann með sto
en afi hans og nafni var Þ
valdur Björnsson bóndi.
„Það er mikið haldið í þ
kyn,“ segir hann.
Um 50 hross eru á bænu
Eyjafjöllin í baksýn.
Hlegið að einhverju?
Hestar
og folöld
bregða
á leik
MIKILVÆGUR ÁFANGI
Samþykkt Öryggisráðs Samein-uðu þjóðanna á tillögu Banda-ríkjamanna og Breta um fram-
tíð Íraks er mikilvægur áfangi í átt til
varanlegs friðar og lýðræðislegra
stjórnarhátta í landinu. Það er já-
kvætt að þjóðir sem tekist hafa á um
málefni Íraks undanfarin misseri
skuli nú hafa náð saman um næstu
skref í enduruppbyggingu landsins.
Ályktun öryggisráðsins viðurkenn-
ir fullveldi bráðabirgðastjórnarinnar
sem tekur við völdum í Írak í lok
þessa mánaðar og heimilar veru fjöl-
þjóðlegs herliðs í landinu, sem gæta
mun öryggis í umboði Sameinuðu
þjóðanna.
Undanfarnar vikur hafði ágrein-
ingur staðið um ákveðna þætti álykt-
unarinnar, en eftir að málamiðlun
náðist á þriðjudag var hún samþykkt
af öllum ríkjunum fimmtán sem sæti
eiga í öryggisráðinu. Frakkar og
fleiri þjóðir kröfðust þess að íraska
bráðabirgðastjórnin hefði einhvers
konar neitunarvald um aðgerðir er-
lendra hersveita í landinu, en Banda-
ríkjastjórn lagðist gegn því að minnst
væri beinum orðum á neitunarvald í
ályktuninni. Niðurstaðan varð sú að í
ályktun öryggisráðsins er kveðið á
um að hafa verði náið samráð við
bráðabirgðastjórnina vegna hernað-
araðgerða.
Með samkomulaginu á þriðjudag
má segja að tekist hafi að einhverju
leyti að brúa þá gjá sem myndaðist
milli hernámsveldanna og annarra
ríkja sem sæti eiga í öryggisráðinu
vegna innrásarinnar í Írak fyrir rúmu
ári. En jafnframt er ljóst að ályktun
öryggisráðsins er enginn endapunkt-
ur. Það er enn langt í land að friður og
stöðugleiki sé tryggður í Írak.
Sú bráðabirgðastjórn sem tekur
við völdum 30. júní næstkomandi mun
starfa fram í janúar á næsta ári, en þá
fara fram kosningar til þings, sem
skipa mun ríkisstjórn er hafa mun
það verkefni að semja nýja stjórnar-
skrá Íraks. Stefnt er að því að kosið
verði aftur til þings, á grundvelli
hinnar nýju stjórnarskrár, í desem-
ber 2005 og að ný ríkisstjórn hafi tek-
ið við völdum fyrir lok ársins.
Það er afar mikilvægt að samstaða
ríki á alþjóðavettvangi um uppbygg-
inguna í Írak. Næstu mánuðir og ár
verða viðkvæmur tími og margar
hindranir eru enn í veginum. En sá
vaxandi samhljómur sem nú er með
sjónarmiðum hernámsveldanna og al-
þjóðasamfélagsins hlýtur að gefa til-
efni til aukinnar bjartsýni.
PYNTINGAR ALDREI RÉTTLÆTANLEGAR
Stutt er síðan Donald Rumsfeld,varnarmálaráðherra Bandaríkj-
anna, átti mjög í vök að verjast eftir
að upp komst um pyntingar og nið-
urlægingu á íröskum föngum í Abu
Ghraib fangelsinu. Var framferði
Bandaríkjamanna gegn föngum í
þeirra vörslu fordæmt um heim allan,
á sama tíma og bandarísk stjórnvöld
kepptust við að sannfæra umheiminn
um að óhæfuverkin væru undantekn-
ingar en hvorki kerfisbundinn verkn-
aður né venja. Nýjar upplýsingar
benda þó eindregið til þess að slíkar
afsakanir hafi verið hreinn og klár
fyrirsláttur og ríkisstjórn Bandaríkj-
anna hafi vísvitandi gengið á svig við
alþjóðalög og reynt að færa sönnur á
það að Bandaríkjaforseti væri ekki
bundinn af lögum eða sáttmálum er
koma eiga í veg fyrir pyntingar ef
þjóðaröryggi væri í veði.
Í frétt sem birtist í Morgunblaðinu í
gær kom fram að aðstoðardómsmála-
ráðherra Bandaríkjanna, Jay Baybee,
undirritaði skjal þar sem segir að „séu
pyntingar rökstuddar sem „nauðsyn
og sjálfsvörn“, kunni það að vera næg
réttlæting og koma í veg fyrir, að unnt
sé að sækja menn til saka fyrir þær.
Megintilgangur þeirra væri þá að
koma í veg fyrir aðrar árásir al-Qaeda
hryðjuverkasamtakanna á Bandarík-
in“, eins og segir í fréttinni. Þær upp-
lýsingar liggja einnig fyrir að skjal
sem bandaríska varnarmálaráðuneyt-
ið gekk frá fyrir rúmu ári, miðar að
því að leggja lagalegan grunn að „frá-
brugðnum yfirheyrsluaðferðum“ og
að þar hafi því verið haldið fram að
innlend lög og alþjóðleg verði að víkja
fyrir valdi forsetans á stríðstímum og
jafnframt að lög frá 1994, er banna
bandarískum hermönnun að pynta
fanga hvar sem er í heiminum, nái
ekki til bandarískra hermanna í
Guantanamo á Kúbu.
Fréttir af slíkum hártogunum og
siðferðilegum tvískinnungi eru mál-
stað Bandaríkjanna ekki til fram-
dráttar. Það stórveldi er kynnti sig til
leiks á spjöldum sögu tuttugustu ald-
ar sem málsvari frelsis, lýðræðis og
réttlætis öllum til handa getur aldrei
réttlætt pyntingar. Hvorki í þágu ör-
yggis eigin borgara né þróunar lýð-
ræðis í heimsbyggðinni – og gildir þá
einu hvort um er að ræða stríð gegn
hryðjuverkum eða annarri ógn. Eins
og bent var á í forystugrein í The
Washington Post í gær er hvorki til
siðferðileg né lagaleg réttlæting fyrir
slíkum hugmyndum, enda minnir slík
„röksemdafærsla á stjórnarhætti
glæpamanna og einræðisherra um
heim allan sem leggja blessun sína yf-
ir pyntingar vegna „þjóðaröryggis“.“
Í forystugrein The New York Times í
gær er ekki síður farið hörðum orðum
um ríkisstjórn Bush vegna þessa
máls, en þar eru leiddar líkur að því að
óhæfuverkin í Abu Ghraib hafi ein-
mitt sprottið upp úr jarðvegi er ein-
kennist af „siðferðilega vafasömum
hugsunarhætti hvað lagalega henti-
stefnu og skeytingarleysi um eðlilega
hegðun varðar, og alið er á í efsta lagi
stjórnsýslunnar“.
Þau ríki sem eru í forystuhlutverki í
heiminum, og þar fara Bandaríkin
fremst í flokki, verða að standa undir
þeim siðferðilegu skyldum sem al-
þjóðasamfélagið hefur sameinast um,
ekki síst í jafn veigamiklum grund-
vallaratriðum og mannréttindum og
mannúðlegri meðferð fanga. Fram-
ferði á borð við það sem hér um ræðir
vinnur beinlínis gegn öryggi Banda-
ríkjanna, og reyndar alls hins vest-
ræna heims, þar sem það elur óhjá-
kvæmilega á því hatri sem einmitt er
vatn á myllu hryðjuverkamanna um
þessar mundir og helsta réttlæting
þeirra voðaverka.
TILLÖGUR framkvæmdastjórnar Evrópu-
sambandsins um tímabundnar verndaraðgerðir
gagnvart innflutningi á eldislaxi verða ræddar
á fundi aðildarríkjanna í Brussel í dag. Tillagan
gerir ráð fyrir að lagður verði tollkvóti á inn-
flutning á eldislaxi frá ríkjum utan ESB. Í
Stiklum, vefriti viðskiptaskrifstofu utanrík-
isráðuneytisins, segir að líklegt sé að ESB
leggi til kvóta á fundinum.
Fram kemur í vefritinu að samkvæmt heim-
ildum viðskiptaskrifstofunnar muni fram-
kvæmdastjórn ESB leggja til að Noregi verði
úthlutað um 186.338 tonna tollkvóta, Færeyjum
verði úthlutað 25.261 tonns kvóta en önnur ríki
muni deila með sér 22.401 tonns kvóta. Ísland
sé í þeim hópi ásamt Bandaríkjunum, Kanada
og Rússlandi. Ekki sé hins vegar gert ráð fyrir
því að verndaraðgerðirnar nái til innflutnings
til ESB-ríkja frá þróunarríkjunum.
Framkvæmdastjórn ESB getur einungis lagt
til tímabundnar aðgerðir, eða í 200 daga, en
síðan verður að koma til kasta ráðherraráðs-
ins.
Að undanförnu hefur orðið talsverð aukning
á útflutningi á eldislaxi frá Íslandi til markaða
ESB. Viðskiptaskrifstofa utanríkisráðuneyt-
isins segir að erfitt sé að meta hvaða áhrif til-
laga framkvæmdastjórnarinnar hafi á útflutn-
ing á eldislaxi héðan þar sem Ísland muni
deila útflutningskvóta með öðrum ríkjum. Því
sé óljóst hversu stór hluti kvótans muni renna
til Íslands. Hins vegar hafi embættismenn
framkvæmdastjórnar ESB gefið í skyn að
undanskilja megi stóran hluta af útflutningi
frá Kanada og Bandaríkjunum frá vernd-
araðgerðum. Verði sú raunin sé hugsanlegt að
stærri hluti tollkvótans geti runnið til ís-
lenskra útflytjenda.
Íslensk stjórnvöld hafa lagt áherslu á að
hugsanlegar verndaraðgerðir gegn innflutn-
ingi á eldislaxi samræmist hvorki EES-
samningnum né samningi Alþjóða við-
s
H
m
l
v
j
f
s
h
s
b
f
í
s
n
m
þ
l
n
l
ESB gæti lagt toll á eld