Morgunblaðið - 04.07.2004, Blaðsíða 2

FRÉTTIR
2 SUNNUDAGUR 4. JÚLÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
NÝTT SAMSKIPTAMÁL
Niðurstöður könnunar á far-
símanotkun 30 nemenda í 9. bekk í
grunnskóla á höfuðborgarsvæðinu
benda til þess að nýtt samskiptamál
með farsímanotkun sé að þróast á
meðal unglinga. Talið er að mögu-
legt sé að nýta farsíma við kennslu
og þá sérstaklega í íslenskukennslu.
Níu milljarðar aukalega
Ríkissjóður greiðir aukalega tæpa
9 milljarða króna til B-deildar Líf-
eyrissjóðs starfsmanna ríkisins í ár.
Greiðslurnar munu fara stighækk-
andi á næstu árum og verða um og
yfir 20 milljarðar króna á ári þegar
mest er á árunum milli 2020 og 2030,
en eftir það dregur hratt úr þeim.
Síðastliðin fimm ár hafa verið
greiddir 50 milljarðar aukalega til
sjóðsins vegna lífeyrisréttinda op-
inberra starfsmanna.
Hvatt til framfara
Tveir kennarar við Mennta-
skólann í Reykjavík, þær Maja Loe-
bell og Marta Konráðsdóttir, fengu
kennsluverðlaun Ragnheiðar Briem
sem voru veitt í þriðja skipti við
Menntaskólann í Reykjavík í vor.
Verðlaunin eru veitt í minningu
Ragnheiðar Briem og er tilgangur
þeirra að heiðra framúrskarandi
kennara og hvetja til framfara í
kennslu og kennsluháttum.
Fíkniefnasmygl stöðvað
Lögreglan á Hvolsvelli hefur lagt
hald á umtalsvert magn fíkniefna
sem átti að smygla inn á Landsmót
hestamanna á Hellu og hefur bæði
fundið hörð fíkniefni og kannabis-
efni. Þrátt fyrir góðan árangur við
fíkniefnaleit valda málin lögrelunni
nokkrum áhyggjum en fyrir lands-
mótið var áhersla lögð á málaflokk-
inn.
Vígahópar afvopnaðir
Stjórnvöld í Súdan hyggjast grípa
tafarlaust til ráðstafana til að af-
vopna arabíska vígamannahópa, sem
notið hafa stuðnings frá ríkinu til
þessa, en þessir hópar eru sakaðir
um að bera ábyrgð á því hörmung-
arástandi sem ríkir í Darfur-héraði í
suðvesturhluta landsins. Kom þetta
fram í sameiginlegri yfirlýsingu
Súdanstjórnar og Sameinuðu þjóð-
anna er Kofi Annan, framkvæmda-
stjóri SÞ, lauk heimsókn sinni til
landsins í gær.
Y f i r l i t
Í dag
Skissa 6 Myndasögur 36
Sigmund 8 Dagbók 36/38
Sjónspegill 19 Víkverji 36
Umræðan 22/23 Menning 39/45
Forystugrein 24 Af listum 40
Reykjavíkurbréf 24 Bíó 42/45
Hugvekja 26 Sjónvarp 46/47
Minningar 26/28 Staksteinar 47
Auðlesið efni 29 Veður 47
* * *
Morgunblaðið Kringlunni 1, 103 Reykjavík. Sími 5691100 Innlendar fréttir frett@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson, aðstoðarfréttaritstjóri, aij@mbl.is Sigtryggur Sigtryggsson, aðstoðarfréttaritstjóri, sisi@mbl.is Erlendar fréttir Ásgeir Sverrisson, fréttastjóri,
asv@mbl.is Viðskipti vidsk@mbl.is Ólafur Stephensen, aðstoðarritstjóri, olafur@mbl.is Úr verinu Hjörtur Gíslason, fréttastjóri, hjgi@mbl.is Daglegt líf Guðbjörg Guðmundsdóttir, gudbjorg@mbl.is Menning menning@mbl.is Orri Páll Ormarsson, ritstjórnarfull-
trúi, orri@mbl.is Skarphéðinn Guðmundsson, skarpi@mbl.is Umræðan|Bréf til blaðsins Magnús Finnsson, fulltrúi ritstjóra, magnus@mbl.is Hallur Þorsteinsson, hallur@ .is Minningar minning@mbl.is Hilmar P. Þormóðsson, Stefán Ólafsson Dagbók|Kirkjustarf
Ellý H. Gunnarsdóttir, elly@mbl.is Íþróttir sport@mbl.is Sigmundur Ó. Steinarsson, fréttastjóri, sos@mbl.is Útvarp|Sjónvarp Andrea Guðmundsdóttir, andrea@mbl.is mbl.is netfrett@mbl.is Guðmundur Sv. Hermannsson fréttastjóri gummi@mbl
FORNLEIFAUPPGRÖFTUR við
Hóla í Hjaltadal hófst að nýju fyrir
nokkrum dögum en þetta er þriðja
sumarið sem grafið er á þessum
gamla biskupsstóli. Við uppgröftinn
hefur m.a. fundist prentsmiðja frá
17. öld og hús frá upphafsárum bisk-
upsstólsins, þ.e. frá því snemma á
12. öld. Yfir 15 þúsund gripir af ýms-
um toga hafa komið í ljós við rann-
sóknina.
Í júní hefur hópur fornleifafræð-
inga og nema verið við störf á staðn-
um, en þá fór fram vettvangsskóli
fyrir nema í fornleifafræði við Há-
skóla Íslands. Fengu nemendurnir
að taka þátt í uppgreftinum, kynn-
ast aðferðum og störfum fornleifa-
fræðinga á vettvangi sem og að
hlýða á fyrirlestra. Fimmtán nemar
voru í vettvangsskólanum í ár og
nokkrir þeirra munu starfa áfram
við rannsóknina á Hólum í sumar
auk 33 sérfræðinga á ýmsum sviðum
frá fjölmörgum löndum, t.d. Grikk-
landi og Úkraínu. Munu þeir einnig
starfa við uppgröft við Kolkuós en
að rannsóknunum standa þrjár meg-
instofnanir, Þjóðminjasafn Íslands,
Byggðasafn Skagfirðinga og Hóla-
skóli.
Svæðið stækkað
Í sumar verður sjónum í rann-
sókninni á Hólum einna helst beint
að elsta húsinu sem fundist hefur á
staðnum, frá þeim tíma sem bisk-
upsstóllinn var settur, árið 1106, að
sögn Ragnheiðar Traustadóttur
fornleifafræðings sem stýrir rann-
sókninni. Húsið fannst árið 2002 og
er ekki að fullu vitað um hvers konar
hús er að ræða. „Þá komum við nið-
ur á sjálft eldstæðið sem er einhvers
konar langeldur og við gátum ald-
ursgreint að það sé frá 12. öld,“ seg-
ir Ragnheiður um fundinn.
Þá hefur fundist prentsmiðja á
svæðinu sem er frá 17. öld. „Við ætl-
um í sumar að stækka svæðið í
kringum prentsmiðjuna. Það eiga
fleiri hús að hafa tilheyrt henni og
við ætlum að reyna að sjá hvort þau
koma ekki í ljós og fá þar með meiri
skilning á því hvernig prentverk
hefur farið fram fyrr á tímum.“
Ragnheiður segir að vonir standi til
að hægt verði að komast að leifum
fyrstu prentsmiðjunnar, sem reist
var um 1530 á Hólum.
Auk sjálfs fornleifauppgraftarins
fer fram heilmikil greiningarvinna á
staðnum sem unnin er af ýmsum
sérfræðingum, t.d. plöntusérfræð-
ingi og dönskum sérfræðingum í
beinagreiningum, á stórri rannsókn-
arstofu sem er nú á Hólum. Öll gögn
um muni og annað sem í ljós kemur í
rannsókninni eru samstundis sett
inn í tölvuforrit sem auðveldar alla
greiningu til muna.
Þá verður haldin ráðstefna á Hól-
um 7. ágúst nk. um Hólarannsókn-
ina sem og hugsanlega aðrar forn-
leifarannsóknir sem nú standa yfir
með styrkjum frá Kristnihátíðar-
sjóði.
Almenningur fær
að fylgjast með
Nýsköpunarverkefni sem miðast
að því að gera fornleifarannsóknir
aðgengilegar fyrir börn á aldrinum
4–12 ára hefur verið unnið samhliða
rannsókninni. Út er komin verk-
efnabók og litabók og verður efni
tengt verkefninu innan skamms sett
á Netið þar sem einnig er hægt að
fylgjast með gangi rannsóknarinnar
á Hólum í sumar.
25. júlí verður fornleifadagur á
Hólum, þar sem almenningur getur
komið og kynnt sér rannsóknina og
fengið að taka þátt í henni. „Börnin
fá að sigta og skoða rannsóknarstof-
una,“ segir Ragnheiður. Þá er alla
fimmtudaga og laugardaga kynning
á Hólarannsókninni fyrir almenning
og leiðsögn er hægt að fá um staðinn
alla daga vikunnar.
Fornleifarannsókn og vettvangsskóli á Hólum í Hjaltadal þriðja árið í röð
Um 15 þúsund gripir fundnir
Morgunblaðið/Einar Falur
Grafið við Hóla. Í ljós hefur komið prentsmiðja frá 17. öld og verður grafið
enn dýpra í sumar og vonast til að finna prentsmiðju frá því um 1530.
LÖGREGLAN í Hafnarfirði kærði
268 ökumenn fyrir hraðakstur í
júní og fyrstu sex mánuði ársins eru
þeir orðnir um 1.200. Umferðin og
mál henni tengd skapa lögreglunni
flest verkefnin um þessar mundir.
Alls hafði lögreglan afskipti af 93
ökumönnum vegna brota á umferð-
arlögum í vikunni. Auk þeirra 73
sem óku of hratt voru 2 kærðir
vegna gruns um ölvun við akstur,
11 fyrir að hafa ekki fært bifreið
sína til skoðunar, 3 fyrir að vera
ekki með bílbelti spennt, 2 vegna
réttindaleysis, 1 vantaði fram-
númer á bifreið sína, 1 fyrir að aka
fram úr þar sem það var ekki leyfi-
legt og 1 var að tala í farsíma án
þess að nota handfrjálsan búnað.
Lögreglan segir það vekja at-
hygli að 73 ökumenn hafi verið
kærðir í þessari viku fyrir að aka of
hratt í umdæminu. Ökumenn verði
að taka sig verulega á í þessum efn-
um þar sem staðreynd sé að hrað-
akstur er helsta orsök alvarlegra
umferðarslysa og hún sé öllum ljós.
268 kærðir fyrir
hraðakstur í júní
GRÍÐARLEG umferð var í gegnum
umdæmi lögreglunnar á Hvolsvelli í
gær og fyrradag í tengslum við
Landsmót hestamanna á Hellu auk
þess sem mikil umferð var áfram
austur á land en á Höfn stendur nú
yfir Humarhátíð. Þá stendur yfir
Landsmót öldunga á golfvellinum á
Strönd á Rangárvöllum þar sem tal-
ið er að um 300 manns séu. Þá voru
400 manns á tjaldsvæðinu í Skógum
aðfaranótt laugardags.
Að sögn lögreglu hefur umferðin í
heild gengið mjög vel að frátöldum
tveimur umferðaróhöppum á Hellu.
Engin meiðsl urðu á fólki.
Á föstudag og aðfaranótt laug-
ardags voru átta ökumenn teknir
fyrir of hraðan akstur og fjórir
vegna gruns um ölvun. Lögreglan á
Selfossi stöðvaði tvo ökumenn grun-
aða um ölvun við akstur á föstudag.
Þess má geta að lögreglan á Hvols-
velli stöðvaði 126 bíla á mótssvæðinu
á Hellu frá 8–12 á föstudag og 139
bíla í eftirliti á Suðurlandsvegi.
Sex teknir fyrir
ölvunarakstur
HITAVEITA Suðurnesja hefur
samið um að kaupa alla orku af
Múlavirkjun, sem áætlað er að rísa
muni á Snæfellsnesi. Fyrirhuguð
gangsetning virkjunarinnar er um
mitt ár 2005.
Um er að ræða vatnsaflsvirkjun
en virkjuð verður Straumfjarðará á
Snæfellsnesi, sem rennur úr Baul-
árvallavatni í suður, þar til hún
streymir út í Faxaflóa. Kaupskylda
er hjá HS á allri framleiðslu virkj-
unarinnar en uppsett afl hennar er
3x900 kW. Áætluð orkuframleiðsla
á ári er 14,3 GWh.
Júlíus J. Jónsson, forstjóri Hita-
veitu Suðurnesja, segir virkjunina
vera mótvægi við jarðhitavirkjanir í
orkukaupum. „Þetta er ágætt með
jarðhitanum, sem er grunnafl og
keyrt alla daga. Þessi orka er meira
notuð á daginn á veturna, þegar
álagið er meira í kerfinu,“ segir Júl-
íus.
Byggð verður steinsteypt stífla
með yfirfalli og inntaksbúnaði um
100 m neðan við ós vatnsins og mun
vatnsborð þess lækka um einn
metra. Frá stíflu niður í stöðvarhús
er um 1.500 m leið. Þá verður byggð
stífla með botnloku við ós Hrauns-
fjarðarvatns en úr því rennur
Vatnsá í Baulárvallavatn. Stíflan
verður um 60 m löng og 4 m há.
Megintilgangur stíflunnar er að
jafna rennsli úr Hraunsfjarðar-
vatni, og við mat á umhverfisáhrif-
um var ákveðið að láta sveiflur á
vatnsborði Baulárvallavatns halda
sér innan náttúrulegra marka en
láta vatnsyfirborð Hraunsfjarðar-
vatns sveiflast meira.
Samningur við virkjunina er til
12 ára. Mögulegt verður að stýra
virkjuninni frá Svartsengi og mun
verða gert sérstakt samkomulag
um þann þátt, ásamt þóknun til HS
hf.
HS semur um kaup á
allri orku Múlavirkjunar
HÓPUR steypireyða hefur sést austan við Flatey á
Skjálfanda að undanförnu og er þar um sjaldgæfa sjón
að ræða. Segir Stefán Guðmundsson, framkvæmda-
stjóri Gentle Giants-hvalaferða á Húsavík, að þetta sé
mikil veisla fyrir augað. „Dýrin hafa haldið sig þarna
undanfarna daga, líklega í einhverju æti, og er það
mjög óvenjulegt að sjá svo margar steypireyðar sam-
ankomnar,“ segir Stefán. Hann segir ferðamenn hafa
verið í skýjunum yfir að geta séð stærstu dýr jarð-
arinnar í sjónum skammt frá bátnum.
Steypireyður sýnir sporð
Morgunblaðið/Þorgeir Baldursson