Morgunblaðið - 08.07.2004, Blaðsíða 22

22 FIMMTUDAGUR 8. JÚLÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Alcoa, stærsta álfyrirtækiheims, kom óvænt inn íumræðuna um álver áAusturlandi í mars árið
2002. Aðeins fáum mánuðum síðar
var búið að skrifa undir viljayfirlýs-
ingu um að hefja formlegar viðræð-
ur. Þær leiddu til undirritunar
samnings í Reyðarfirði í mars 2003
um byggingu 322 þúsund tonna ál-
vers sem tæki til starfa í apríl árið
2007.
Nokkrum dögum áður en forráða-
menn Norsk Hydro tilkynntu sam-
starfsaðilum sínum hér á landi það
formlega í mars 2002 að fyrirtækið
gæti ekki staðið við sínar tímasetn-
ingar varðandi álverið í Reyðarfirði,
hafði Bernt Reitan, nú forstjóri
frumvinnslu Alcoa og einn aðstoð-
arforstjóra fyrirtækisins, samband
við stjórnvöld. Hann lýsti yfir áhuga
fyrirtækisins á að skoða möguleika á
byggingu álvers hér á landi sem
fengi umhverfisvæna orku úr vatns-
aflsvirkjun. Hafði Reitan hugsað sér
að koma til Íslands í maímánuði
sama ár til að skoða aðstæður,
ásamt starfsbróður sínum, Michael
Baltzell. Reitan mun einmitt taka
fyrstu skóflustunguna í Reyðarfirði
í dag.
Vissu ekki af ákvörðun Norsk
Hydro um að hætta við
Í samtali við Morgunblaðið á þeim
tíma sagðist Reitan ekki hafa haft
hugmynd um hik Norðmanna, hann
hefði að vísu vitað um álversáformin
á Austurlandi, en Alcoa hefði á þeim
tíma ekki haft í hyggju að ganga inn
í þau. Þegar tilkynningin frá Norsk
Hydro var komin fram í marsmán-
uði 2002 var haft samband við Reit-
an og í ljósi tíðindanna frá Noregi
var ákveðið að koma fljótlega á
formlegum fundi milli stjórnvalda
og Alcoa. Þetta var um það leyti sem
boðað var til borgarafundar á Reyð-
arfirði um stöðu álversmála vegna
breyttrar afstöðu Norsk Hydro. Sá
fundur var haldinn að kvöldi þriðju-
dagsins 2. apríl þar sem m.a. var til-
kynnt um skipan í sérstaka viðræðu-
nefnd stjórnvalda sem ætlað var að
ræða við nýja fjárfesta.
Sú nefnd hafði ekki komið form-
lega saman tveimur dögum síðar, 4.
apríl, þegar fjögurra manna sendi-
nefnd fór frá Íslandi til New York
þar sem fundað var með Bernt Reit-
an og fleiri háttsettum stjórnendum
Alcoa. Eftir förina til New York lá
ljóst fyrir að Bandaríkjamenn hefðu
mikinn áhuga á álversframkvæmd-
unum og hlutirnir fóru nú að gerast
ótrúlega hratt. Stóriðjuverkefnið á
Austurlandi var rækilega kynnt í
þessari ferð og að sögn eins í sendi-
nefndinni var greinilegt á öllu að
stjórnendur Alcoa höfðu sömuleiðis
komið vel undirbúnir til leiks.
Í samstarfi við viðræðunefnd
stjórnvalda fór Fjárfestingarstofan
að undirbúa heimsókn fulltrúa Alcoa
til landsins og 18. apríl kom hópur
manna frá fyrirtækinu með Reitan í
broddi fylkingar. Hann átti m.a.
fundi með Valgerði Sverrisdóttur
iðnaðarráðherra og Davíð Oddssyni
forsætisráðherra, auk þess að hitta
viðræðunefnd stjórnvalda og tals-
menn Fjárfestingarstofunnar að
máli. Daginn eftir, hinn 19. apríl, var
aðgerðaáætlun svo undirrituð um
fyrirkomulag könnunarviðræðna.
Viðræðuáætlun framlengd
Bandaríkjamenn voru ekkert að
tvínóna við þetta, sumardaginn
fyrsta komu tveir sérfræðingar Al-
coa í umhverfismálum til landsins og
skoðuðu m.a. aðstæður í Reyðarfirði
á fyrirhugaðri álverslóð við Hraun.
Austfirðir tóku vel á móti gestum
sínum í snjókomu og kom veðrið í
veg fyrir ferð að Kárahnjúkum.
Þetta virtist ekki hafa haft áhrif á af-
stöðu sérfræðinganna, samanber
mat þeirra á umhverfisþáttunum. Í
umhverfisskýrslu telur Alcoa að
miðað við gefnar forsendur og að-
stæður verði álverið í Reyðarfirði
hið umhverfisvænasta í hei
Í byrjun maí 2002 kom t
Michael Baltzell, sem skipa
verið aðalsamningamaður
viðræðunum við íslensk st
og með honum í för voru tve
sérfræðingar hjá ráðgjafar
sem Alcoa er í viðskiptu
millitíðinni höfðu komið hé
skoðendur og lögfræðingar
Alcoa. Baltzell leist mjög
stæður, enda var hann
kunnugur frá fyrri störfu
hjá álfyrirtækinu Alumax,
þátt í Atlantsálverkefninu
nesi fyrir um fjórtán áru
fyrirtækjunum Hoogovens
landi og Gränges í Svíþjóð
Alcoa leist vel á aðstæður v
ið að framlengja aðgerðaá
og samkomulag þess efnis
irritað í Reykjavík 23. maí
Óvænt og hrö
koma álrisans
Fréttaskýring | Fyrsta
skóflustunga að álveri
Alcoa í Reyðarfirði,
Fjarðaáli, verður tekin
í dag. Björn Jóhann
Björnsson rifjar af því
tilefni upp aðkomu
Alcoa að álversfram-
kvæmdum á Austur-
landi fyrir rúmum
tveimur árum.
Bernt Reitan, einn aðstoðarstjóra Alcoa (t.v.), og Alain Belda, for
horfa yfir lóð álversins í Reyðarfirði og út fjörðinn. Myndin er te
árið 2003. Reitan lagði mikla áherslu á að fá að koma til landsins

4. apríl 2002
Fjögurra manna sendinefnd frá
Fjárfestingarstofunni á fund í
Bandaríkjunum með háttsettum
fulltrúum Alcoa á skrifstofu
fyrirtækisins í New York.

23. maí 2002
Samkomulag undirritað um
frekari könnunarviðræður milli
Alcoa og stjórnvalda.

14. júní 2002
Aðalforstjóri og stjórnarfor-
maður Alcoa, Alain J.P. Belda,
kemur til landsins ásamt fleiri
háttsettum stjórnendum til að
ræða við ráðamenn og skoða að-
stæður á Austfjörðum.

19. júlí 2002
Viljayfirlýsing undirrituð milli
Alcoa og stjórnvalda um að
hefja formlegar viðræður vegna
álversins í Reyðarfirði.

2. september 2002
Iðnaðarráðherra veitir Lands-
virkjun heimild til byggingar
allt að 750 MW virkjunar við
Kárahnjúka, sem á að útvega ál-
verinu raforku.

13. desember 2002
Samninganefndir Alcoa, Lands-
virkjunar, iðnaðarráðuneytis,
Fjarðabyggðar og hafnarsjóðs
Fjarðabyggðar gefa út sameig-
inlega yfirlýsingu um að lokið sé
gerð samninga og þeir tilbúnir
til áritunar undir lok ársins.

10. janúar 2003
Stjórn Alcoa samþykkir að ráð-
ast í byggingu álvers við Reyð-
arfjörð. Stjórn Landsvirkjunar
samþykkir rafmagnssamning
Landsvirkjunar og Fjarðaáls sf.

5. mars 2003
Alþingi samþykkir, me
kvæði gegn 9, frumv
heimilar byggingu á
Reyðarfirði.

15. mars 2003
Skrifað með athöfn und
lega samninga vegna á
Reyðarfirði, þ.e. rafor
ar-, hafnar og fjárf
samninga.

9. júní 2003
Alcoa velur bandarísk
tækið Bechtel og íslens
fræðisamsteypuna HR
reisa álver Fjarðaáls í
firði. Samningar við þe
undirritaðir í septemb
ár.

24. janúar 2004
Úrslit kunngerð um
hanna álver Fjarðaáls.
arkitektahópurinn TBL
inn, sem kemur frá
teiknistofunni, Batter
Landslagi.

2. febrúar 2004
Tómas Már Sigurðsso
forstjóri Fjarðaáls úr
umsækjenda. Tómas Má
ur einn yfirmanna Nor
Grundartanga en hefu
hafið störf hjá Fjarðaá
fleiri yfirmönnum.

8. júlí 2004
Aðstoðarforstjóri Alco
Reitan, tekur ásamt
fyrstu skóflustungu að
versins. Framkvæmdir
því formlega og á að ve
apríl 2007 þegar
hyggst hefja framleiðslu
Frá viðræðum til skóflustun
TÓNLIST Á FRAMHALDS-
SKÓLASTIGI
Í viðtali Morgunblaðsins við KjartanÓskarsson, skólastjóra Tónlistar-skólans í Reykjavík, fyrir skömmu
kom fram að tónlistarnemendur væru
bitbein í deilu um peninga, þar sem ríki
og sveitarfélög hefðu ekki komið sér
saman um hverjir eigi að greiða með
nemendum í framhaldsdeildum tónlistar-
skóla. Í viðtalinu er haft eftir honum að
ef ekki verði staðið að framhaldsstiginu á
eðlilegan máta megi gleyma því að hægt
verði að bjóða upp á sæmandi háskóla-
menntun í tónlist hér á landi. Þessi orð
hans ber vissulega að taka mjög alvar-
lega, enda er tónlist líklega sú listgrein
hér sem staðið hefur fremst í flokki fram
að þessu hvað menntunarstig og atvinnu-
mennsku snertir.
Frá því að sveitarfélögin tóku rekstur
grunnskóla og tónlistarskóla yfir af rík-
inu hafa nemendur í tónlist á framhalds-
stigi, sérstaklega þeir sem ekki eiga lög-
heimili í Reykjavík þar sem framboðið af
menntun á því stigi er mest, þurft „að
ganga bónarveg milli stjórnmálamanna í
sinni heimabyggð til að betla stuðning
við sitt nám“, eins og Kjartan orðar það.
Eins og hann bendir á er ljóst að ef „jafn-
rétti til náms á að virka verður annað-
hvort að senda þessa krakka þangað sem
þeir geta fengið þetta nám eða sjá þeim
fyrir námi í heimabyggð. Það kostar bara
miklu, miklu meira“.
Tónlistarskólinn í Reykjavík hefur
haft forgöngu um það áratugum saman
að undirbúa efnilega íslenska nemendur í
tónlist undir háskólanám. Mikilvægt er
að skólinn fái að sinna því hlutverki
áfram svo sú reynsla og þekking sem þar
hefur safnast í kennslu á framhaldsstigi
haldi áfram að skila sér inn í tónlistarlífið
í landinu. Auðvitað eiga nemendur alls
staðar að af landinu að eiga jafngreiðan
aðgang þangað, nú sem áður fyrr.
Í frétt í blaðinu í fyrradag var haft eft-
ir Steingrími Sigurgeirssyni, aðstoðar-
manni menntamálaráðherra, að það sé
alveg skýrt hvernig kostnaði skuli skipt
milli ríkis og sveitarfélaga í dag, en þar á
hann væntanlega við að hvert sveitarfé-
lag sjái um sína, hvert svo sem nemend-
urnir þurfa að sækja námið. Slíkt fyr-
irkomulag er þó ekki til þess fallið að
stuðla að jafnrétti til náms þar sem sveit-
arfélögin þurfa að leggja mat á einstök
tilfelli á framhaldsstigi og borga með
nemendum í nám á höfuðborgarsvæðinu.
Málum þessara nemenda þarf að koma í
viðunandi horf sem fyrst. Steingrímur
sagði þó jafnframt að „viðræður [hafi
verið] í gangi um þann hluta tónlistar-
námsins sem fellur undir almennt fram-
haldsnám, og sá möguleiki ræddur að
ríkið yfirtaki þann hluta tónlistarnáms-
ins, sem er metinn til stúdentsprófs og er
hluti af því“, og er það vel. Fyrst ríkið
hefur allar aðrar námsgreinar á fram-
haldsskólastigi á sinni könnu er ekki
nema eðlilegt að það sama gildi um tón-
listarnám. Það ætti þó ekki einungis að
eiga við um þá nemendur sem eru í hefð-
bundnu framhaldsskólanámi og taka tón-
list sem hluta af því, heldur einnig nem-
endur sem einvörðungu eru í tónlistar-
námi og hafa ákveðið að helga sig tónlist,
en þeirra mál hafa ekki enn verið leyst og
standa út af borðinu sem stendur. Því má
ekki gleyma að þetta eru oft á tíðum efni-
legustu nemendurnir, þeir sem verða at-
vinnumenn á sviði tónlistar og láta þegar
fram líða stundir mest til sín taka í tón-
listarlífinu.
STERKIR SAMAN
Val Johns Kerrys, forsetaefnis demó-krata í Bandaríkjunum, á varafor-
setaefni ber þess merki að demókratar
búi sig undir harða baráttu fyrir forseta-
kosningarnar í nóvember, þar sem allt
kapp verður lagt á að koma George W.
Bush úr Hvíta húsinu.
Ljóst þykir að Kerry hafi ekki valið
Edwards á grundvelli reynslu hans og
vigtar í stjórnmálalífinu í Washington,
en hinn 51 árs gamli lögfræðingur er á
sínu fyrsta kjörtímabili í öldungadeild-
inni, hefur aðeins setið þar í tæp sex ár.
En Edwards er hins vegar líklegur til að
vega upp helstu veikleika Kerrys í aug-
um kjósenda.
Kerry og Edwards eru um margt ólík-
ir, bæði hvað varðar persónuleika, ímynd
og áherslur. Kerry hefur á sér yfirbragð
frjálslynds menntamanns úr forréttinda-
stétt, sem fellur ekki öllum Bandaríkja-
mönnum vel í geð. Hann er að mörgu
leyti sterkur frambjóðandi, en þykir ekki
beinlínis geisla af persónutöfrum eða
vera sérlega tungulipur. Edwards hefur
hins vegar á sér ímynd hins alþýðlega
smábæjarmanns úr Suðurríkjunum, sem
fæddist inn í venjulega miðstéttarfjöl-
skyldu en komst til auðs og metorða upp
á eigin spýtur. Hann þykir búa yfir því
sem kallað er kjörþokki, er unglegur og
brosleitur og er sagður eiga sérlega auð-
velt með að fá fólk á sitt band og heilla
viðstadda á kosningafundum.
Það hefur löngum þótt skynsamlegt að
forseta- og varaforsetaefni komi frá ólík-
um landshlutum, þó ekki hafi það raunar
reynst nein trygging fyrir árangri. Í ljósi
þess kom val suðurríkjamannsins Ed-
wards ekki á óvart, og binda demókratar
vonir við að hann geti fært þeim sigur í
fæðingarríki sínu, Norður-Karólínu, og
víðar í suðrinu. Þá er hann talinn líklegur
til að afla demókrötum fylgis í dreifðum
byggðum miðvesturríkjanna, þar sem Al
Gore og Joe Lieberman vegnaði illa í síð-
ustu forsetakosningum.
Í baráttunni fyrir útnefningu sem for-
setaefni demókrata fyrr á þessu ári, þar
sem Edwards var sá eini sem komst ná-
lægt því að veita Kerry nokkra sam-
keppni, var honum tíðrætt um að tvær
þjóðir, ríkra og fátækra, væru að mynd-
ast í Ameríku, og lagði áherslu á að bæta
þyrfti kjör venjulegra launþega. Hann er
talinn geta höfðað betur til þess kjós-
endahóps en Kerry, sem og til óháðra
kjósenda. En hann nýtur auk þess góðs
stuðnings meðal kjarna Demókrata-
flokksins og hafa ýmsir sagt val hans
geta fært demókrötum nauðsynlega inn-
spýtingu í kosningabaráttuna.
Skammur þingmannsferill og reynslu-
leysi í utanríkismálum er helst talið há
varaforsetaefninu. Það eru hins vegar
taldar sterkustu hliðar Kerrys, sem hef-
ur setið í öldungadeildinni í um tvo ára-
tugi og átt sæti í utanríkismálanefnd
hennar um árabil, auk þess að hafa gegnt
herþjónustu í Víetnam. Eins er bent á að
núverandi forseti hafi aldrei átt sæti á
þingi, heldur aðeins gegnt ríkisstjóra-
stöðu í sex ár áður en hann settist í Hvíta
húsið, og ekki geti ferill hans í utanríkis-
málum hingað til talist mjög gæfulegur.
Val varaforsetaefnis ræður sjaldnast
úrslitum í forsetakosningum í Bandaríkj-
unum. En álitlegur meðframbjóðandi
getur verið mikilvægur stuðningur við
forsetaefnið. Allt bendir til þess að nafn-
arnir John Kerry og Edwards muni vega
hvorn annan upp í kosningabaráttunni og
mynda sterkt teymi. Og jafnvel þótt
Kerry takist ekki að bera sigurorð af
Bush í nóvember má búast við því að
Edwards standi sterkur að vígi þegar
demókratar velja frambjóðanda fyrir
forsetakosningarnar 2008.