Morgunblaðið - 08.07.2004, Blaðsíða 24

UMRÆÐAN
24 FIMMTUDAGUR 8. JÚLÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
HEILSUGÆSLA er sú grunn-
þjónusta sem þegnar landsins eiga
kost á til heilsuverndar auk þess
sem þeir geta leitað til heilsugæsl-
unnar ef um heilsubrest er að
ræða. Hjúkrunarfræðingar innan
heilsugæslunnar eiga stóran þátt í
að þróa heilsuvernd á Íslandi og
eru stærsti hópurinn innan heil-
brigðiskerfisins sem vinnur að for-
vörnum og heilsuvernd. Meðal
starfa heilsugæsluhjúkrunarfræð-
inga má m.a. nefna mæðravernd,
ung- og smábarnavernd, skóla-
heilsugæslu og heilsuvernd aldr-
aðra auk þess sem þeir sinna mót-
töku sjúkra og slasaðra,
símaþjónustu og heimahjúkrun.
Mæðravernd er sinnt af hjúkr-
unarfræðingum og ljósmæðrum
sem hafa það hlutverk að gæta að
og efla heilsu, vöxt og þroska móð-
ur, barns og fjölskyldu með eft-
irliti, stuðningi og fræðslu. Eftir
að börnin fæðast fylgja heilsu-
gæsluhjúkrunarfræðingar þeim og
fjölskyldum þeirra eftir í 6 ár. Að
meðaltali er hver fjölskylda heim-
sótt 4x fyrsta ár barnsins og
reglulegar skoðanir á heilsugæslu-
stöð eru 10 sinnum á þessu 6 ára
tímabili. Heilsugæsluhjúkr-
unarfræðingum gefist þar gott
tækifæri til að fylgjast með, styðja
við og gefa foreldrum ráð í umönn-
un og uppeldi barna sinna og
leggja grunn að heilbrigðum lífs-
háttum.
Þegar barnið kemst á skólaaldur
tekur skólaheilsugæslan við og
sinnir fræðslu og heilsueflingu
barna upp að 16 ára aldri. Innan
skólanna reynir á mátt og megin
hjúkrunarfræðingsins því starfið
er mjög krefjandi og jafnframt
fjölbreytt. Það felst m.a. í ráðgjöf
og stuðningi vegna eineltis, áfalla,
skorts á umhyggju, þunglyndis,
kvíða og hegðunarerfiðleika.
Skólahjúkrunarfræðingar sinna
einnig slysaþjónustu, almennum
líkamsskoðunum og bólusetn-
ingum auk heilbrigðisfræðslu fyrir
nemendur, fjölskyldur þeirra og
kennara.
Heilsuvernd aldraðra er þjón-
usta sem tekin hefur verið upp á
nokkrum heilsugæslustöðvum.
Hjúkrunarfræðingar þar sinna op-
inni móttöku, hafa fastan símatíma
og fara í vitjanir ef þörf er á.
Markmiðið er að fræða, veita ráð-
gjöf og fylgjast með líkamlegri og
andlegri líðan.
Heimahjúkrun sem sinnt er all-
an sólarhringinn er víða stór hluti
af starfi heilsugæsluhjúkr-
unarfræðinga. Helstu markmið
heimahjúkrunar eru að gera fólki
kleift að dvelja heima við sem eðli-
legastar aðstæður eins lengi og
þeim er unnt, þrátt fyrir sjúkdóma
og/eða heilsubrest. Hjúkr-
unarfræðingarnir hvetja ein-
staklinginn til sjálfshjálpar, með
því að efla sjálfstraust og sjálfs-
virðingu hans.
Á undanförnum árum hefur ver-
ið boðið upp á ýmsa nýja þjónustu
og mörg ný verkefni eru í þróun.
Sem dæmi má nefna unglinga-
móttökur, skimun og þjónustu við
mæður sem þjást af andlegri van-
líðan eftir fæðingu og for-
eldrafærninámskeið sem haldin
eru fyrir foreldra
tveggja, sex og tólf
ára barna.
Það sem hér hefur
komið fram er ekki
tæmandi listi yfir
störf heilsugæslu-
hjúkrunarfræðinga en
sjá má að verkefnin
eru mörg og af ýms-
um toga.
Alþjóðadagur
hjúkrunarfræðinga er
haldinn 12. maí ár
hvert. Af því tilefni
minnast heilsugæslu-
hjúkrunarfræðingar þess frum-
kvöðlastarfs og heilbrigðisstefnu
sem Florence Nightingale gegndi
og hélt á lofti. Hún sýndi meðal
annars fram á mikilvægi almennr-
ar heilsuverndar s.s. hreinlætis og
hreins lofts. Þó að áherslur í
heilsuvernd séu aðrar í dag en á
tímum Nightingale eru þær ekki
síður mikilvægar. Velmegunar-
samfélagið sem við búum við í dag
hefur leitt af sér sjúkdóma sem
tengdir eru lífsstíl. Offita og reyk-
ingar hafa t.d. bein áhrif á sjúk-
dóma eins og hjarta- og æða-
sjúkdóma, ýmis krabbamein og
sykursýki. Fleiri þættir hafa
þarna áhrif eins og fátækt og
slæmar félagslegar aðstæður, en
alþjóðadagur hjúkrunarfræðinga í
ár var einmitt tileinkaður fátækt.
Þróuninni sem rakin er hér að
framan þarf að sporna við. Þess
vegna þarf að auka vægi heilsu-
verndar og heilsueflingar innan
heilbrigðisþjónustunnar. Ef unnið
er eftir höfuðmarkmiði íslensku
heilbrigðisáætlunarinnar til 2010
„að efla heilsu allra eins og kostur
er“ mun heilsufar þjóðarinnar
batna.. Hjúkrunarfræðingar innan
heilsugæslu eru í lykilaðstöðu til
að stuðla að bættri heilsu og lífs-
gæðum fólksins í landinu og ber
yfirvöldum að styrkja starf þeirra
með auknum fjárveitingum þar
sem störf þeirra eru fjárfesting til
framtíðar.
Fjárfesting til framtíðar
Sigrún K. Barkardóttir og
Brynja Örlygsdóttir skrifa
um heilsugæslu
’Þess vegna þarf aðauka vægi heilsuvernd-
ar og heilsueflingar
innan heilbrigðis-
þjónustunnar.‘
Sigrún K.
Barkardóttir
Höfundar eru í stjórn deildar
heilsugæsluhjúkrunarfræðinga.
Brynja
Örlygsdóttir
E
itt er það sem mér
finnst mikilvægast í
heiminum, en það
er að vera kátur.
Bjartsýni og já-
kvæðni eru meðal helstu dyggða
mannsins að mínu mati. Í öllum
samskiptum og framkvæmdum er
mikilvægt að vera jákvæður og
líta til framtíðar. Vondu fréttirnar
koma nógu snemma þó maður sé
ekki að bíða eftir þeim tautandi:
„Þær hljóta að koma fyrr en
seinna … Hnuss … “ Kátínan er
mitt líf og ég lifi fyrir það að færa
öðru fólki kátínu, því þrátt fyrir
allt þá er það kátína og æðruleysi
sem gerir okkur kleift að takast á
við þá erfiðleika sem lífið fylla.
Kátínan er líka svo góð fyrir
heilsuna, hlát-
urinn lengir
lífið og allt
það. Og ef
maður á að
deyja, er þá
ekki betra að
deyja með
bros á vör heldur en með sam-
anherpt andlit fýlupokans? Ekki
það að maður eigi ekki að taka líf-
ið alvarlega. Lífið er alvarlegt,
það er óumflýjanlegt, eins og
matur er kjöt, fiskur eða græn-
meti, en kátínan er besta kryddið.
Vinur minn sagði mér líka of-
boðslega skemmtilega sögu nú
um árið. Í Svíþjóð ku það vera ár-
legur viðburður að elgir geri
óskunda á haustin, a.m.k. tvo
daga í röð. Fyrri daginn er það
vegna kátínu þegar þeir finna epl-
in sem detta af eplatrjánum, eta
þau og hoppa síðan kampakátir
niður í borgirnar, velta fólksbílum
og brjóta rúður í búðum. Seinni
daginn er orsökin önnur og afleið-
ingarnar jafnvel verri. Þá taka
timburmennirnir við elgunum og
gera þeim lífið leitt. Þá koma elg-
irnir aftur í bæinn og ekki í eins
góðu skapi, skemmdirnar svip-
aðar, forsendurnar aðrar.
Skemmtanalíf og næturlífið
finnst mér eiga að vera vett-
vangur kátínu, en undanfarin ár
hefur mér fundist næturlíf
Reykjavíkur verið að færast sí-
fellt meira í átt til skyldurækni,
vanafestu og fýlu en kæti og gleð-
skapar. Ég var einn af þeim sem
studdu heilshugar lengingu af-
greiðslutíma skemmtistaða, en nú
sé ég eftir þeirri breytingu og
horfi saknaðaraugum til gamla
góða „korter í þrjú“-tímabilsins.
Verandi skemmtikraftur, þá
hef ég upplifað næturlífið á þess-
um tveimur tímabilum og ég get
sagt þér lesandi góður að þegar
fólk mætir á svæðið á skikk-
anlegum tíma, þá er dansinn allt
annar, þá er stemningin allt önn-
ur. Árið 1997 mætti liðið rétt að
verða tólf og var komið upp á
borðin í trylltum dansi rétt að
verða eitt. Þú getur ímyndað þér
hvernig hitinn var í húsinu þegar
klukkan nálgaðist þrjú, allir að
farast úr uppáhalds grunnþörf
mannsins og makaleitin í há-
marki. Þá var gaman að vera
skemmtikraftur í Reykjavík,
maður spilaði frá tólf til þrjú og
svo var haldið út í nóttina á vit
ævintýranna. Þá var kátína, þá
var gleði, hopp og hí. Fólk dans-
aði eins og ölóðir sænskir elgir. Á
tyllidögum eins og gamlárskvöldi
var hægt að dansa miklu lengur
og þá var alveg æðislega gaman
að vera til. Það var „spari“.
En nú er öldin önnur. Fólk
hangir í heimahúsum til tvö á
nóttunni og neyðist síðan á end-
anum til að flýja hótanir um lög-
regluvald niður í bæ, þar sem það
dúsir í einhverju volæði til að
verða sjö á morgnana þegar það
dröslast dauðþreytt úr bænum,
gleðisnautt og úrvinda. Ráfandi
uppvakningar brölta um miðbæ-
inn klukkan sex um nótt og vita
ekki hvort þeir eru meira fullir
eða þreyttir, en þeir eru allaveg-
ana úrillir og pirraðir eins og
timbruðu elgirnir.
Hlutverk skemmtikraftsins
hefur líka breyst. Í stað þess að
spila fyrir fullu húsi gesta sem
hafa til þrjú, kannski fjögur, til að
skemmta sér leika þeir fyrir hálf-
fullum kofum af draugum. Eig-
endur skemmtistaða gera líka
þær kröfur til þeirra fáu tónlist-
armanna sem eftir eru í þessu
fúla ástandi, að þeir spili frá tólf
eins og áður, en nú til sex um
nóttina, því þá eru uppvakning-
arnir á svæðinu. Eitthvað er að.
Svo ég ákvað að prófa að spila
úti á landi, þar sem skemmt-
analífið er enn ómengað af þess-
ari vitleysu. Og viti menn! Þar
ruddist fólk inn í kringum tólf og
tók strax til við að dansa eins og
það ætti lífið að leysa. Mér leið
eins og ég hefði stigið gegnum
ormagöng, ferðast gegnum tím-
ann. Þetta var eins og að spila
fyrir útlendinga! Eða elgi! Kát-
ínan greip mig á ný og nú hef ég
gerst aðdáandi hinna dreifðu
byggða. Ég hvet öll sveitarfélög á
landsbyggðinni að hundsa þennan
vitleysisgang sem hefur viðgeng-
ist hér í Reykjavík. Þetta leiðir
bara til meiri leiðinda og minni
kátínu, svo ekki sé minnst á þær
afleiðingar sem svona
sólarhringsheljarstökk hafa fyrir
vinnuveitendur sem búa við ævar-
andi draugagang hálfa vikuna á
meðan starfsmenn „jafna sig“ eft-
ir „djammið“.
Að lokum langar mig að vitna í
Kárahnjúkamálið, svo ég bregði
nú ekki út af vananum. Ó, hvað ég
man þá tíð að okkur vitleysing-
unum var sagt af okkur betri
mönnum að búið væri að kjósa
um málið og nú þýddi ekkert að
væla. „Það er búið að taka
ákvörðun og nú verðum við þjóðin
öll að standa saman um þetta,“
sögðu góðir menn í sáttaróm um
leið og þeir nudduðu salti í sár
okkar með flennistórum myndum
af fögnuði virkjanasinna og skilti
þar sem stóð: „Við unnum!“ Í
anda þeirra tilmæla mér betri
manna, vil ég beina því til þeirra
sem nú hvað fjálglegast skrifa um
vandræðagang forseta vors og
væla yfir kjörsókn og auðum at-
kvæðaseðlum, að það er búið að
taka ákvörðun og nú verðum við
þjóðin öll að standa saman um
þetta. Svo verið kát og horfið til
framtíðar, björtum augum. Að
minnsta kosti hefur forsetinn
ekki eyðilagt neinar náttúru-
perlur, nema ef vera skyldi það
fjall leiðinda og trjáplöntunar-
hefðar sem forsetaembættið var
orðið.
Mikilvægi
kátínunnar
Ekki það að ég meini að maður eigi
ekki að taka lífið alvarlega. Lífið er al-
varlegt, það er óumflýjanlegt, eins og
matur er kjöt, fiskur eða grænmeti, en
kátínan er besta kryddið.
VIÐHORF
Eftir Svavar
Knút
Kristinsson
svavar@mbl.is
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
Í MORGUNBLAÐINU laug-
ardaginn 3. júlí síðastliðinn beindi
Ríkharð Brynjólfsson til mín
tveimur fyrirspurnum vegna nýaf-
staðinna forsetakosninga.
Fyrri spurningin var hvaðan
kjörstjórn hafði upplýsingar um
hina ýmsu sem ætluðu að skila
auðu og hin síðari hvort þessir
ýmsu hefðu óskað eftir þessari ný-
breytni í birtingu við kjörstjórn?
Það er misskilningur hjá Rík-
harði að auð atkvæði hafi aldrei
verið talin sérstaklega í kosn-
ingum. Þau hafa alltaf verið talin
sérstaklega í lok talningar á kosn-
inganótt og í kosningaskýrslum
sem skilað er til Hagstofu Íslands
hafa auð atkvæði ávallt verið til-
greind sérstaklega. Það sem var
nýtt í nýafstöðnum forsetakosn-
ingum, a.m.k. í Reykjavík-
urkjördæmunum, var að auð at-
kvæði voru talin jafnóðum með
gildum atkvæðum. Þegar fyrstu
tölur voru birtar í Reykjavík-
urkjördæmi norður strax upp úr
klukkan 22 að kvöldi kjördags, var
upplýst hvernig þau atkvæði sem
þá höfðu verið talin skiptust milli
frambjóðendanna þriggja og
hversu mörg auð atkvæði voru.
Þetta var eina nýbreytnin.
Varðandi fyrri fyrirspurn Rík-
harðs þá komst yfirkjörstjórn í
Reykjavíkurkjördæmi norður,
frekar en aðrir sem fylgjast með
fjölmiðlaumfjöllun, ekki hjá því að
verða vör við þann áhuga sem var
á því hversu margir myndu skila
auðu í væntanlegum forsetakosn-
ingum. Taka má sem dæmi for-
síðufrétt í Fréttablaðinu nokkrum
dögum fyrir kosningar, þar sem
kynnt var niðurstaða skoð-
anakönnunar, sem benti til þess
að fimmtungur þjóðarinnar ætlaði
að skila auðu. Þá hafði einn fram-
bjóðendanna þriggja skorað ítrek-
að á kjósendur, sem ætluðu að
skila auðu, að greiða honum frek-
ar atkvæði. Síðast en ekki síst var
það áhugi fjölmiðla á málinu, sem
voru í miklu sambandi við yf-
irkjörstjórn vegna málsins síðustu
daga fyrir kjördag. Sá sem ekki
varð var við það dagana fyrir
kjördag að margir hygðust skila
auðu hlýtur hreinlega að hafa ver-
ið dáinn eða a.m.k. meðvitund-
arlaus. Það voru því eðlileg við-
brögð hjá yfirkjörstjórn að telja
auðu seðlana jafnóðum.
Að því er seinni fyrirspurn Rík-
harðs varðar skal það tekið fram,
að ef frátaldir eru fréttamenn ým-
issa fjölmiðla sem höfðu samband
við yfirkjörstjórn vegna málsins,
en þeir eru auðvitað einnig kjós-
endur, hafði enginn kjósandi sér-
staklega samband við yfirkjör-
stjórn í Reykjavíkurkjördæmi
norður vegna málsins. Hins vegar
skal tekið fram að í kringum al-
þingiskosningar í fyrra fékk und-
irrituð fyrirspurnir eftir kosning-
arnar af hverju auðu atkvæðunum
hefði ekki verið gert hærra undir
höfði þá en raunin var.
Ríkharð fullyrti í grein seinni að
það væri nánast útdautt, eins og
hann orðaði það, að kjósendur nýti
sér rétt sinn til að breyta at-
kvæðaseðlum. Þetta er ekki rétt
hjá Ríkharði. Þannig nýttu
hundruð kjósenda sér þann lög-
bundna rétt sinn við síðustu al-
þingiskosningar í Reykjavík-
urkjördæmi norður og strikuðu út
einstaka frambjóðendur og/eða
breyttu röð á frambjóðanda á
kjörseðlum. Ríkharð getur kynnt
sér málið frekar í kosninga-
skýrslum Hagstofu.
ÞÓRUNN
GUÐMUNDSDÓTTIR,
oddviti yfirkjörstjórnar í
Reykjavíkurkjördæmi norður.
Þórunn Guðmundsdóttir svarar
Ríkharði Brynjólfssyni
Frá Þórunni
Guðmundsdóttur: