Morgunblaðið - 03.09.2004, Blaðsíða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. SEPTEMBER 2004 11
Framlengdu sólbrúnkuna fram á vetur
Hausttilboð:
Glæsilegt skartgripaskrín,
Illusionist maskari,
Perfectionist, Resilience Lift
Overnight creme og Pleasures
bodylotion fylgja ef keyptar
eru Estée Lauder vörur fyrir
3.900 krónur eða meira.*
* Meðan birgðir endast.
Nýtt. Amber Bronze.
Sólgullinn farði fyrir andlit og varir.
Dulúðug litbrigði rafsins og silkiglóð bronsins mætast í þessari nýju
gullnu farðalínu. Viljirðu vera sólbrún framá vetur gerir Amber
Bronze þér það kleift.
Í úrvalinu er:
Svalt laust púður í dós, bursti með innbyggðu sólarpúðri,
brúnkukrem, brúnkumjólk og spennandi sólheitir varalitir. Þín bíður
gullin vetrartíð - með Amber Bronze.
Viðamikil alþjóðleg rannsókner hafin á virkni og öryggibóluefnis gegn sýkingu afvöldum kynfæraáblástur-
sveirunni, herpes. Tekur hún til 6
þúsund þátttakenda í um 20 löndum,
þar af um 250 hérlendis. Tíðni kyn-
færaáblásturs er talin kringum 30%
hérlendis hjá fullorðnum en með bólu-
setningu er talið að koma megi í veg
fyrir langstærstan hluta sýkinga af
þessum toga og jafnvel hærra hlutfall.
Þegar hafa yfir 8.000 manns víða um
heim verið prófaðir með bóluefninu
en rannsóknin, sem nú er hafin, er
lokastig hennar. Gefi hún góða raun
segja aðstandendur hennar að búast
megi við að heilbrigðisyfirvöld íhugi
að ráðast í almenna bólusetningu á
ungum stúlkum.
Ábyrgðarmaður rannsóknarinnar
er Atli Árnason, yfirlæknir heilsu-
gæslunnar í Grafarvogi, og í viðtali
við Morgunblaðið greindi hann frá
helstu þáttum hennar ásamt Valdísi
Kristjánsdóttur, hjúkrunarfræðingi á
heilsugæslustöðinni þar, Ásmundi
Jónassyni, lækni á heilsugæslustöð-
inni í Garðabæ og Steingrími Davíðs-
syni, sérfræðingi í húð- og kynsjúk-
dómum, á Húðlæknastöðinni í
Kópavogi. Rannsóknin fer fram á
heilsugæslustöðvunum í Grafarvogi
og Garðabæ og á Húðlæknastöðinni.
Þá hefur sóttvarnalækni verið gerð
grein fyrir rannsókninni og mun hann
fá skýrslu um niðurstöður að henni
lokinni. Lyfjaframleiðandinn Glaxo-
SmithKline stendur að henni og
greiðir allan kostnað. Rannsóknin fer
fram með leyfi Vísindasiðanefndar og
allra tilbærra aðila hérlendis.
Engin lækning til
Engin lækning er í dag til við
kynfæraáblæstri og segja læknarnir
að einungis almenn bólusetning gæti
náð niður útbreiðslu sjúkdómsins en
tíðni hans hefur verið að aukast.
„Rannsóknin hjá GSK snýst um að
kanna virkni og öryggi bóluefnisins
sem fyrirtækið hefur þróað við herp-
es simplex veirunni,“ segir Steingrím-
ur Davíðsson en efnið hefur þegar
verið prófað á meira en 8 þúsund
manns. Segir Steingrímur það þýða
að efnið hafi verið rækilega prófað,
einkum á fólki 18 ára og eldra, bæði
varðandi virkni og öryggi
en engu að síður sé nauð-
synlegt að prófa það enn
frekar til öryggis.
Atli segir að rannsóknin
nú snúi að því að prófa efn-
ið á stúlkum á aldrinum 10
til 17 ára, 6 þúsund manna hópi en 250
stúlkur verða í rannsóknarhópnum
hérlendis. „Ástæðan fyrir því er að
ávinningur af bólusetningu er fyrst og
fremst fyrir þá sem eru ekki eða lítið
farnir að stunda kynlíf en veiran smit-
ast við kynmök. Því er mikilvægt að
geta bólusett ungar stúlkur fyrir kyn-
lífsaldur. Þess vegna þarf að fullrann-
saka að bóluefnið sé eins virkt og
öruggt hjá þeim og eldri einstakling-
um. Af einhverjum ástæðum virðist
þetta bóluefni ekki vera virkt fyrir
karlmenn.“
Rannsóknin fer fram í 20 löndum,
Bandaríkjunum Kanada, Nýja-Sjá-
landi, Ástralíu, Norðurlöndunum og
nokkrum Evrópulöndum. „Við gerum
ráð fyrir að það verði einkum stúlkur
frá 12 til 13 ára aldri og upp í 17 ára
sem taka þátt en fyrsta skrefið er að
kynna rannsóknina stúlkunum og for-
eldrum þeirra,“ segir Atli. Segir hann
kynningarbréf verða send út á næstu
dögum til stúlkna í umdæmi heilsu-
gæslustöðvanna tveggja. Stærstur
hluti rannsóknahópsins mun koma þá
leiðina en þeir sem eiga samskipti við
Húðlæknastöðina eiga einnig kost á
að vera með að sögn Steingríms.
Iðulega feimnismál
Ásmundur Jónasson segir að
áblástur sé algengt og hvimleitt
vandamál og iðulega feimnismál.
„Stundum leitar fólk ekki læknis fyrr
en það hefur verið lengi með einkenni
og þessi sýking getur truflað eðlilegt
kynlíf til frambúðar og þessi sýking
getur einnig opnað fyrir annars konar
og óskyldar sýkingar,“ segir hann. „Í
sumum löndum hafa milli 20 og 30%
fullorðinna smitast af kynfæra-
áblæstri en til eru einnig mun hærri
tíðnitölur,“ segir Ásmundur og bendir
einnig á að fólk geti gengið með veir-
una án þess að sýna nokkur einkenni
eða vita um hana og það segir hann
eina ástæðu þess að kynfæraáblástur
heldur áfram að breiðast út. Ekki er
um varanlega lækningu að ræða held-
ur aðeins lyf sem draga úr einkennum
og meðferð erfið, sérstaklega hjá kon-
um.
Valdís Kristjánsdóttir hjúkrunar-
fræðingur segist hafa orðið vör við
áhuga á rannsókninni meðal foreldra
og ungra stúlkna. „Við erum ekki
hrædd um að við náum ekki nægilega
mörgum þátttakendum, miklu frem-
ur að það komist færri að en vilja,“
segir hún. Hlutverk hennar verður að
annast móttöku stúlknanna og hafa
samband við stúlkurnar og foreldr-
ana.
Bólusetningin fer þannig fram að
þátttakendum er skipt í hópa á tilvilj-
anakenndan hátt. Fá hóparnir annað-
hvort rannsóknarbóluefnið eða sam-
anburðarmeðferð. Hvorki rann-
sóknarlæknir né stúlkurnar vita
hvorum hópnum þær tilheyra. Stúlk-
urnar fá sprautu þrisvar í
vöðva í upphandlegg; við
upphaf rannsóknar, mán-
uði síðar og sex mánuðum
síðar. Haft verður síma-
samband við stúlkurnar 7
til 10 dögum eftir hverja
bólusetningu en alls þurfa stúlkurnar
að koma fimm sinnum til læknis. Þá
mánuði sem þær hitta ekki lækni
verður haft símasamband við þær.
Alls tekur rannsóknin ár auk símtals
við þátttakendur sex mánuðum síðar
til að fylgja henni eftir. Valdís segir að
mögulegar aukaverkanir séu bólga
eða roði á stungustað, hugsanlega
þreyta, höfuðverkur eða almenn van-
líðan. Segir hún þær yfirleitt ganga til
baka á þremur dögum hið lengsta.
Læknarnir segja tilgang rannsóknar-
innar ekki síst þann að skrá nákvæm-
lega hugsanlegar aukaverkanir. Í lok-
in eru fjórmenningarnir innt eftir því
hver sé helsti ávinningur þátttak-
enda. „Öllum þátttakendum munu
verða boðin fullkomin vörn gegn lifr-
arbólgu A auk þess sem allir munu fá
bólusetningu gegn herpes veirunni ef
niðurstaða rannsóknarinnar er í sam-
ræmi við væntingar án kostnaðar,“
segir Atli Árnason. „Við lok rann-
sóknarinnar verða niðurstöður henn-
ar kynntar heilbrigðisyfirvöldum hér
á landi sem annars staðar. Á grund-
velli hennar geta þau metið hvort
ástæða er til að ráðast í almenna bólu-
setningu á tilteknum árgangi, til
dæmis 12 til 13 ára stúlkna í forvarna-
skyni.“ Atli segir ekki ljóst hvaða pen-
ingalegur sparnaður verði af slíkri
bólusetningu en á móti komi sparn-
aður vegna minni lyfjanotkunar í kjöl-
far færri sýkinga og að ekki sé talað
um óþægindin og áhyggjur sem ein-
staklingarnir losni við.
MEÐAL skilyrða fyrir þátttöku er
að stúlkurnar séu á aldrinum 10
til 17 ára þegar þær eru bólusett-
ar í fyrsta skipti og að þær og for-
eldri eða forráðamaður gefi sam-
þykki sitt. Þá mega þær ekki hafa
fengið herpes (frunsu) sýkingu á
varir eða munn, kynfæraáblástur
eða lifrarbólgu A. Einnig eru fleiri
skilyrði nefnd sem tengjast sjúk-
dómum og hugsanlegu ofnæmi og
munu rannsóknarlæknar meta
hvort stúlkur eru hæfar í rann-
sóknina. Leita má nánari upplýs-
inga hjá rannsóknaraðilum á
heilsugæslustöðvunum í Graf-
arvogi og Garðabæ eða vefsíðu
rannsóknarinnar, herpes.is.
Hverjir geta tekið þátt?
HERPES-sýking eða áblástur er
alvarlegt heilbrigðisvandamál,
ekki síst hjá konum á barn-
eignaaldri. Hafi einstaklingur
sýkst hefur veiran bólfestu í lík-
ama viðkomandi alla ævi. Sýking-
arnar geta verið óþægilegar og
valdið streitu og einkenni geta
staðið í tvær til þrjár vikur og
komið aftur og aftur. Sumir geta
fengið smit án þess að fá ein-
kenni eða vita nokkurn tíma af
því.
Áblástursveirurnar eru tvær.
Frunsa. Sýking af völdum
herpes simplex 1 er algeng en
rúm 70 af hverjum 100 Vest-
urlandabúum eru smitaðir af
henni. Smitið verður oftast á
barnsaldri, við nána snertingu
svo sem kossa. Smiti hjá börnum
fylgir stundum sóttihiti og sár í
munni sem gróa á einni-tveimur
vikum. Flest barnanna fá hins
vegar engin einkenni.
Kynfæraáblástur stafar af völd-
um herpes simplex 2 veirunnar
og hefur algengi hans farið sívax-
andi síðustu ár. Kynfæraáblástur
getur bæði valdið miklum ein-
kennum og truflað eðlilegt kynlíf.
Fái kona kynfæraáblástur á með-
göngu getur veiran borist fóstr-
inu um fylgjuna og barn getur
smitast í fæðingu frá fæðing-
arvegi móður. Herpes-sýking hjá
nýburum getur verið lífs-
hættuleg. Kynfæraáblæstri geta
fylgt fylgikvillar í taugakerfi, svo
sem heilahimnubólga.
Hvað er
herpes-
veira?
Um 250 íslenskar stúlkur í alþjóðlegri rannsókn á bólusetningu gegn kynfæraáblæstri
Aðeins bólu-
setning gæti
heft út-
breiðsluna
Tíðni kynfæraáblásturs er allt að 30% hjá
fullorðnum hérlendis. Sýkingin er hvimleið
og tekur veiran sér bólfestu í líkamanum
alla ævi. Engin lækning er til en unnt
að draga úr einkennum með lyfjum.
Veiran tekur
sér bólfestu
í líkamanum
alla ævi
Morgunblaðið/Ómar
Meðal þeirra sem sjá um rannsóknina sem nú er farin af stað eru (frá
vinstri) læknarnir Atli Árnason, Ásmundur Jónasson og Steingrímur Dav-
íðsson og Valdís Kristjánsdóttir hjúkrunarfræðingur.