Morgunblaðið - 03.09.2004, Blaðsíða 32

UMRÆÐAN
32 FÖSTUDAGUR 3. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Á
dögunum birtist les-
endabréf í Morg-
unblaðinu frá manni
sem kvaðst hafa
fengið sig fullsaddan
af fréttum um mannfall í átökum
þeim sem standa yfir í Írak. Sagði
maðurinn eitthvað á þá leið að bú-
ið væri að
gera fólki
rækilega
grein fyrir því
að þarna væri
stríð, við
þyrftum ekki
á stöðugum fréttum um hversu
margir hefðu látist í því að halda.
Þetta stutta lesendabréf vakti mig
til umhugsunar um fjölmiðla og
umfjöllun þeirra um stríð. Rétt er
að mikið hefur verið ritað og rætt
um stríðið í Írak frá því Bandarík-
in og bandalagsríki þeirra gerðu
þar innrás í fyrra. Atburðirnir
sem þar hafa orðið undanfarið eitt
og hálft ár hafa fengið langmesta
umfjöllun fjölmiðla í flokki „átaka
og stríða“ sem svo mætti nefna.
Þá hefur fjölmiðlum einnig orðið
tíðrætt um átökin milli Ísraela og
Palestínumanna um langt skeið.
Sennilega hafa þau hlotið næst-
mesta umfjöllun fjölmiðla í fyrr-
nefndum fréttaflokki undanfarið
ár.
En það er barist á fleiri stöðum.
Þessa dagana fjalla vestrænir í
nokkrum mæli um Darfur-hérað í
hinu fátæka Afríkuríki Súdan. Ný-
lega sögðu Sameinuðu þjóðirnar
að ástandið í mannúðarmálum þar
væri hið versta í heiminum í dag.
Athyglisvert er þó að kanna hve-
nær fréttir frá Darfur fóru að birt-
ast í vestrænum fjölmiðlum. Skoð-
un á málinu leiðir í ljós að það var í
vor á þessu ári, en átökin þar hafa
hins vegar staðið frá því snemma
árs 2003. Loks nú virðast fjöl-
miðlar hafa fengið áhuga á málinu.
Ár hvert geisa fjölmörg átök í
heiminum, sem lítt er minnst á í
fjölmiðlum. Vísindamenn á sviði
átaka- og friðarrannsókna í Upp-
sala-háskóla í Svíþjóð benda á í
nýrri grein að í fyrra hafi verið
barist með vopnum á 29 svæðum í
heiminum, í alls 22 löndum. Raun-
ar segja vísindamennirnir að hat-
römmustu stríðin séu oft snið-
gengin af fjölmiðlum. Benda þeir á
að alvarlegustu átökin í heiminum
á árabilinu 1997–2002 voru í
Kongó í Afríku. Hafi þau fengið
mjög takmarkaða umfjöllun fjöl-
miðla, sem beindu sjónum sínum
einkum að stríðinu í Kosovo árið
1999 og árásunum á Bandaríkin,
11. september 2001.
Kannski er ekki að undra að at-
burðir sem tengjast Bandaríkj-
unum með einum eða öðrum hætti
veki athygli vestrænna fjölmiðla,
enda eru flestir stærstu frétta-
miðlarnir bandarískir. Auk þess
eru Bandaríkin valdamesta ríki
heims og það gerir að verkum að
ávallt hlýtur að vera þörf á að
fjalla um gjörðir þeirra.
Þrátt fyrir þetta vekur umræð-
an hér að ofan stórar spurningar.
Svo vikið sé aftur að Darfur-
héraði má spyrja hvort hér blasi
ekki við að fjölmiðlar hafi ræki-
lega brugðist skyldum sínum með
því að fjalla ekki um átökin þar
löngu fyrr? Þrátt fyrir að það
kunni að vera viss klisja að segja
fjölmiðla vera fjórða valdið í sam-
félaginu getur umfjöllun þeirra
um ýmis mál haft mikið að segja.
Svo dæmi sé nefnt er afar mik-
ilvægt fyrir fólk eins og það sem
nú þjáist í Darfur, að umheim-
urinn viti af þjáningum þeirra.
Lítið dæmi um þetta er nýleg frétt
þess efnis að íslenska ríkisstjórnin
hefði ákveðið að veita 5 milljónir
króna til aðstoðar við stríðshrjáða
í Darfur. Ólíklegt er að slík fjár-
veiting hefði átt sér stað fyrir ári,
þegar lítið sem ekkert var rætt
um átökin þar.
En fjölmiðlar og fréttir eru á
margan hátt skrýtnar skepnur.
Um fréttir af stríðum og átökum
má meðal annars segja að fréttir
frá einu eða öðru svæðinu komast
gjarnan í tísku um stutta hríð, en
gleymast svo fljótt á ný. Man til
dæmis einhver eftir fréttum sem
voru áberandi snemma árs, um
átök á Haítí, fátækasta landi á
vesturhveli jarðar? Þar fór frá
völdum þjóðkjörinn forseti, Jean
Bertrand Aristide, og átök, sem
hafa verið tíð í landinu, blossuðu
upp á ný. Fjöldi manna lét lífið. 10
árum fyrr hafði fjölþjóðlegt herlið
séð til þess að Aristide kæmist til
valda á ný, eftir valdarán í landinu
og átak var gert til þess að koma á
lýðræði þar. Það gekk hins vegar
illa og stofnanir gáfust smám sam-
an upp, þótt ekki heyrðist mikið
fjallað um það. Í fyrra hætti Evr-
ópusambandið að leggja til upp-
byggingu lýðræðis á Haítí, því
ekki var staðið við umbætur á
stjórnarháttum sem voru skilyrði
fyrir fjárframlögum ESB.
Á milli þess sem algert neyðar-
ástand ríkir á Haítí, virðast fjöl-
miðlar hins vegar hafa lítinn
áhuga á að segja fréttir af því.
Margir mánuðir eru frá því ég sá
síðast skrifað um stöðu mála þar
en ég efast þó stórlega um að á
Haítí sé dúnalogn eða að staðan
þar hafi breyst mikið til batnaðar.
Ljóst er að ríkisstjórnum og al-
þjóðasamtökum ber skylda til
þess að bregðast við átökum, hvar
sem þau eiga sér stað, og leggja
sitt af mörkum til að lina þján-
ingar saklausra borgara, sem eru
fórnarlömb stríða. Fjölmiðlar
bera hins vegar einnig ábyrgð í
þessum málum. Vitneskja um al-
varlegt ástand getur skipt sköpum
og þar koma fjölmiðlar til sög-
unnar.
Stríðin
sem
gleymast
Þrátt fyrir að það kunni að vera viss
klisja að segja fjölmiðla vera fjórða
valdið í samfélaginu getur umfjöllun
þeirra um ýmis mál haft mikið að segja.
Svo dæmi sé nefnt er afar mikilvægt
fyrir fólk eins og það sem nú þjáist í
Darfur að umheimurinn viti af
þjáningum þess.
VIÐHORF
Eftir Elvu Björk
Sverrisdóttur
elva@mbl.is
SKIPULAGSMÁLIN á Sel-
tjarnarnesi hafa mikið verið í um-
ræðunni að undanförnu. Því ber að
fagna, svo mikilvæg sem þau eru.
En ég rek upp stór
augu þegar gefið er
til kynna að byggð á
Hrólfsskálamel og
Suðurströnd muni
koma til móts við
þarfir yngri Seltirn-
inga. Í fyrirliggjandi
upplýsingum frá bæj-
aryfirvöldum kemur
ekkert fram sem er
nokkur trygging fyrir
slíku. Þvert á móti
bendir ekkert til ann-
ars en að allar íbúðir
verði seldar hæst-
bjóðendum á frjálsum markaði.
Við unga fólkið stöndum ekki vel
að vígi í samkeppni við þá sem
hafa þegar komið undir sig fót-
unum.
Reiknidæmi sem
ekki gengur upp
Hvort bærinn verði hagstæðari
rekstrareining eftir að blokkirnar
eru komnar upp og fólk flutt í þær
getur enginn fullyrt. Hvers vegna
skyldi þjónusta við nýja íbúa vera
hlutfallslega kostnaðarminni en við
þá sem fyrir eru? Hvað t.d. ef
öldruðum fjölgar hlutfallslega í
bænum við nýju blokkirnar?
Margumrætt rekstrardæmi bæj-
arstjóra, þar sem alltaf er gert ráð
fyrir að fleiri íbúar gefi af sér
meiri hreinar tekjur, virðist alls
ekki ganga upp. Og ef svo fer
(eins og líklegast er), að rekst-
urinn batni ekkert, af því að
kostnaður eykst a.m.k. í sama
hlutfalli og auknar tekjur, hvað
þá? Jú, þá verður samkvæmt mál-
flutningi bæjarstjóra að fjölga íbú-
um enn meira til að
elta skottið á fólks-
fjölgunarkenningunni.
Þetta virðist algjör
endaleysa.
Lífsgæði rýrð fyrir
skakka útreikninga
Ég hef verið þess
heiðurs aðnjótandi að
vera fædd og uppalin
á Seltjarnarnesi.
Draumur minn er að
búa á Nesinu með
eigin fjölskyldu í
framtíðinni. Ástæðan
er auðvitað sú að þetta frábæra
bæjarfélag hefur sérstöðu. Þar er
hægt að sækja gott skólastarf og
njóta öruggs og fagurs umhverfis
með hæfilega miklum fólksfjölda.
Þess vegna hryggir mig mikið að
núverandi bæjarstjórn er tilbúin
að eyðileggja þann draum. Bygg-
ing umdeildra múra á Hrólfs-
skálamel og Suðurströnd myndi
hafa hræðileg áhrif á sérstöðu og
fegurð bæjarfélagsins. Einnig
myndi stóraukin umferð spilla ör-
yggi og bera svæðið ofurliði.
Til að varpa ljósi á fyrirferð
bygginganna sem talað er um að
reisa á núverandi fótboltavelli vil
ég benda á að byggingamagnið
verður álíka og allar íbúðarblokk-
irnar á Austurströndinni til sam-
ans. Þessar tillögur eru þvert á
vilja íbúaþings, sem studdi tillögur
um byggð í samræmi við þá byggð
sem fyrir er, sem eru einbýlishús,
parhús og raðhús.
Það væri einnig mjög barnalegt
að halda því fram, miðað við þau
rök bæjaryfirvalda að enn þurfi að
fjölga fólki, að þetta yrðu síðustu
blokkirnar sem byggðar verða á
Nesinu. Hvar verður næsti múr
reistur?
Eigin hagsmunir
eða heildarhagsmunir
Sagt hefur verið í umræðunni að
þeir sem mótmæli þessari blokk-
arbyggð séu fámennur hópur sem
hafi eigin hagsmuna að gæta. Ég
spyr: Hvort eru meiri eiginhags-
munir að vilja vernda ásýnd bæj-
arfélagsins og umhverfi og útsýni
á einu fegursta útivistarsvæði á
Seltjarnarnesi (græna treflinum)
eða styðja hóflausa blokkarbyggð
með það í huga að búa þar sjálfur?
Með allt þetta í huga vil ég biðja
bæjarstjórnina að láta af vanhugs-
uðum skipulagstillögum sínum, svo
þær bitni ekki á ungu fólki á Sel-
tjarnarnesi.
Ungt fólk vill ekki
spilla Seltjarnarnesi
Elín Rut Stefánsdóttir
skrifar um skipulagsmál
á Seltjarnarnesi ’… vil ég biðja bæj-arstjórnina að láta af
vanhugsuðum skipu-
lagstillögum sínum …‘
Elín Rut Stefánsdóttir
Höfundur er Seltirningur
frá fæðingu.
MIKILL vöxtur er í endur-
menntun Íslendinga og margt full-
orðið fólk leiðir þessa dagana hugann
að námskeiðahaldi ýmiss konar. Það
stefnir allt í að sá eða sú sem ekki tek-
ur þátt í endurmenntun af einhverju
tagi finni sig utangarðs í þekking-
arsamfélaginu. Á sama tíma er aukin
þörf á að greina, meta og nýta þá
reynslu og þekkingu
sem er til staðar meðal
fólks, eða raunfærni
þess. Raunfærni felur í
sér hæfni einstaklings-
ins án tillits til próf-
skírteina, eins og t.d
matargerðarsnilld
ræstitæknisins, völund-
inn sem býr í skrifstofu-
manninum eða sjálf-
menntun bókarans.
Það má færa ferns
konar rök fyrir því
hvers vegna við ættum
að draga færnina fram í
dagsljósið og búa til mælitæki til að
meta hana. Það er í þágu atvinnulífs-
ins, þátttökulýðræðis, fjölþjóðlegs
samstarfs og síðast en ekki síst greiðir
það götu einstaklinganna í námi og
starfi. Í raunfærnimati er tekið tillit til
færni einstaklingsins hvar sem henn-
ar hefur verið aflað s.s. í óbeinu námi á
vinnustað, á námskeiðum, við umönn-
un og uppeldi og tómstundum. Meg-
inmarkmið með matinu er að styrkja
stöðu einstaklinganna til frekara
náms, stytta námstíma þeirra í skóla
og auka möguleika á vinnumarkaði.
Íslensk fyrirtæki gera vaxandi
kröfur um menntað starfsafl. Á ís-
lenskum vinnumarkaði hafa um 38%
fullorðinna ekki lokið neinu fram-
haldsskólanámi, en það er fyrirtækj-
unum mikilvægt að fá upplýsingar um
færni starfsmanna, m.a. til að geta
veitt þeim markvissa þjálfun. Fleiri en
tveir af hverjum þremur iðnrek-
endum telja að í rekstri þeirra sé
brýnast að hafa vel menntað og þjálf-
að starfsfólk. Af því má ráða að
menntakerfið byggir ekki upp nægj-
anlegan fjölda hæfra starfsmanna fyr-
ir vinnumarkaðinn.
Aðgangur fólks að endurmenntun
er mismunandi eftir starfsstétt og
menntun og fólk með háskólapróf
virðist hafa bestan aðgang. Hérlendis
og um allan hinn vestræna heim fer
menntunarbilið breikkandi á milli
þeirra sem hafa stutta skólagöngu og
þeirra sem hafa hana langa. Á Íslandi
er bilið heldur minna en annars staðar
og er það verðugt verk-
efni að halda forskotinu
eða bæta um betur.
Samanburður á hag-
vexti milli landa sýnir að
mannauðurinn skiptir
meira máli en nátt-
úrurauðlindir. Mennt-
unarstig þjóða helst í
hendur við vöxt og við-
gang efnahagslífsins
þannig að menntun örv-
ar hagvöxt og er fjár-
festing. Góð undirstöðu-
menntun og símenntun
er því nauðsynleg til
þess að stuðla að aukinni velferð í
þjóðfélaginu.
Þörf fyrir mat á óformlegu námi er
mest meðal ósérhæfðs starfsfólks þ.e.
einstaklinga sem fóru ekki í fram-
haldsskóla eða hættu þar og taka ekki
þátt í formlegri símenntun. Hlutfall
Íslendinga sem sóttu enga símenntun
árið 1998 var 22%. Dæmigerður slíkur
einstaklingur var 45 ára eða eldri, karl
eða kona, sem vinnur sérhæfð störf
s.s. í fiskvinnslu, iðnaði eða landbúnaði
og hefur stutta skólagöngu að baki. Í
rannsóknum kemur ennfremur fram
að þau ungmenni sem ljúka ekki
framhaldsskólanámi telja ýmist að
námið sé ekki áhugavert eða þau taka
launavinnu og barneignir framyfir.
Greið leið þarf að vera að raun-
færnimatinu fyrir alla, s.s. fólk með
fötlun, fólk utan vinnumarkaðar og
innflytjendur, svo einhverjir hópar
séu nefndir sérstaklega.
Með því að ráðast í að meta raun-
færni Íslendinga mætti ætla að verið
væri að færast fullmikið í fang. Þegar
betur er að gáð eru þó ýmis tæki og
tól þegar fyrir hendi til þess að vinna
verkið. Fyrst er að nefna reynslu sem
ýmis fyrirtæki og stofnanir hafa af því
að meta hæfni fólks. Auk þess eru til
námskrár, stöðupróf, ferilsskrár,
færnimöppur og síðast en ekki síst
ráðgjafarþjónusta um náms- og
starfsval.
Nokkur grundvallaratriði þurfa að
gilda um matskerfi raunfærninnar,
þar á meðal að gætt sé víðtæks sam-
starfs skóla, stéttarfélaga, atvinnu-
rekenda, fræðslu- og símennt-
unarmiðstöðva, sveitarfélaga og
svæðisvinnumiðlana. Matið verður að
gilda milli fyrirtækja og stofnana um
allt land og það þarf að vera gagnsætt
og auðvelt í notkun. Ráðgjöf til ein-
staklinga í framhaldi af mati verður að
vera á forsendum þeirra sjálfra og
óháð einstaka stofnunum. Endur-
skoða þarf fyrirliggjandi námskrár
því hæpið er að þær séu nægilega víð-
tækar til þess að alla færnina megi
fella að þeim. Hagnýtt væri að end-
ingu að kerfið væri í samræmi við ein-
hver þau kerfi sem eru í mótun í Evr-
ópu, en á vegum
menntamálaráðuneytisins er nú þeg-
ar starfandi vinnuhópur um mat á
óformlegu námi og raunfærnimat.
Raunfærnimat er hagkvæm leið til
að hækka menntunarstig þjóðarinnar.
Spurningunni um það hver eigi að
skipuleggja raunfærnimatið, hvernig
eigi að framkvæma það og fjármagna
verður ekki svarað hér, en víst er að
eigi raunfærnimat að verða að veru-
leika þurfa margir aðilar að vinna
saman.
Mat á óformlegu námi
Birna Gunnlaugsdóttir
skrifar um endurmenntun ’Raunfærnimat er hagkvæm leið til að
hækka menntunarstig
þjóðarinnar.‘
Birna Gunnlaugsdóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri
Framvegis – miðstöðvar um
símenntun.