Morgunblaðið - 03.09.2004, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. SEPTEMBER 2004 31
J
ohn Kerry, forsetaefni
bandaríska Demókrata-
flokksins, fékk það
óþvegið á flokksþingi
repúblikana í Madison
Square Garden í New York á mið-
vikudagskvöld. Dick Cheney, vara-
forseti Bandaríkjanna, sagði að
Kerry hefði „ítrekað haft rangt fyr-
ir sér“ varðandi mikilvæg álitaefni í
utanríkismálum og að hann virtist
ekki gera sér grein fyrir því hversu
alvarleg sú ógn væri sem að Banda-
ríkjunum steðjaði. Gaf Cheney til
kynna að Kerry væri af þessum
sökum ekki hæfur til þess að gegna
stöðu forseta Bandaríkjanna og þar
með æðsta yfirmanns bandaríska
heraflans. Ábyrgð á hörðustu árás-
unum í garð demókratans bar þó
maður sem tilheyrir sama flokki og
Kerry, öldungadeildarþingmað-
urinn Zell Miller frá Georgíu.
Cheney hrósaði George W. Bush
Bandaríkjaforseta og sagði hann
„frábæran yfirmann heraflans“
sem leiða myndi Bandaríkin til sig-
urs í stríðinu gegn hryðjuverkum.
Bandaríkjamenn stæðu því á tíma-
mótum, komið væri að forsetakosn-
ingum, þeim mikilvægustu í manna
minnum.
Cheney gagnrýndi Kerry fyrir
að hafa sagt á flokksþingi demó-
krata í Boston að hann myndi verja
Bandaríkin af hörku ef þau yrðu
fyrir árás. „Kæru landar, við höfum
nú þegar orðið fyrir árás,“ sagði
Cheney. „Og við eigum í höggi við
óvin sem sækist eftir því að komast
yfir hroðalegustu vopn sem til eru
til að nota gegn okkur, við getum
því ekki beðið eftir næstu árás. Við
verðum að gera hvaðeina til að af-
stýra annarri árás og það þýðir að
hugsanlega þurfi að beita her-
valdi,“ sagði hann.
Þá gagnrýndi Cheney Kerry fyr-
ir að vilja leita samþykkis annarra
þjóðarleiðtoga áður en hann beitti
hervaldi Bandaríkjanna. Sagði
hann að Bush muni aldrei „biðja
um leyfi til að verja bandarísku
þjóðina“. Cheney sagði mann geta
setið á þingi í 20 ár eins og Kerry
og haft rangt fyrir sér allan tímann
án þess að það skipti svo miklu
máli. „En forseti tekur alltaf end-
anlega ákvörðun. Og á þessum erf-
iðu tímum þurfa Bandaríkin, og
hafa um þessar mundir, forseta
sem treysta má að taki réttar
ákvarðanir.“
Hatursfullur flokksbróðir
Ræða Zells Millers mæltist illa
fyrir meðal fréttaskýrenda hér í
Bandaríkjunum. Miller var af-
arharðorður í garð Johns Kerrys
og margir sögðu ræðu hans hafa
verið hatursfulla. Í Madison Square
Garden virkaði hún einnig illa flutt,
Miller talaði líkt og hann væri í
kappi við klukkuna, gerði ekki
nægilega langt hlé á ræðunni þegar
viðstaddir fögnuðu sem mest og orð
hans drukknuðu því oft í fagn-
aðarlátunum en hvað sem líður
skoðunum fréttaskýrenda féll ræð-
an greinilega vel í kramið hjá re-
públikönum sem á hlýddu. Zell
Miller var kynntur til sögunnar
sem „samviska Demókrataflokks-
ins“. Hann byrjaði á því að lýsa því
yfir að George W. Bush væri sá
maður sem hann treysti í barátt-
unni við óvini Bandaríkjanna.
Gagnrýndi hann Demókrataflokk-
inn fyrir að fylkja ekki liði að baki
forsetanum á meðan ungir banda-
rískir hermenn hættu lífi og limum
í Írak og Afganistan. Sagði hann
flokkinn haldinn „stjórnlausri þrá-
hyggju“ um að steypa yfirmanni
bandaríska heraflans af stóli.
„Hvað hefur komið fyrir flokkinn
minn?“ spurði hann. „Leiðtogar
demókrata í dag hugsa meira um
að fella pólitískar keilur heldur en
öryggi þjóðarinnar, þeir álíta
Bandaríkin hernámslið [í Írak] í
stað frelsara.“
Sagði Miller að enginn ætti að
sækjast eftir því að verða forseti ef
hann væri á þessari skoðun. „En
ekki eyða púðri í að benda núver-
andi leiðtogum flokks míns á þetta.
Í þeirra skrýtna hugarheimi eru
Bandaríkin vandamálið, ekki lausn-
in. Þeir trúa því ekki að nein hætta
steðji að í veröldinni í dag nema sú
sem Bandaríkin valda sjálf með
sinni klaufalegu og rangsýnu utan-
ríkisstefnu.“
Sagði hann að dómgreind þess-
ara manna væri verulega ábóta-
vant. „Og enginn hefur haft eins
rangt fyrir sér eins oft og illa og
öldungadeildarþingmennirnir tveir
frá Massachussetts, Ted Kennedy
og John Kerry,“ sagði Miller síðan
og tók salurinn þá undir.
Bush ákveði, ekki
stjórnvöld í París
„Tuttugu ára þingseta getur sagt
þér mun meira um mann en tutt-
ugu vikur af kosningaræðum,“
sagði Miller einnig í ræðu sinni.
„Kerry hefur gert lýðum ljóst að
hann myndi aðeins nota hervald ef
Sameinuðu þjóðirnar hafa lagt
blessun sína yfir það. Kerry myndi
láta stjórnvöld í París ákveða hvort
verja þyrfti Bandaríkin. Ég vil að
Bush taki þá ákvörðun.“
Hlutu þessi orð Millers sterk við-
brögð viðstaddra og augljóst að
Frakkar eru ekki ýkja vinsælir á
þessum bæ. Tónninn í Miller og
raunar fólkinu í salnum var afar
neikvæður og vakti það mikla at-
hygli undirritaðs og fréttaskýrenda
hér vestra. Voru flestir sammála
um að annað eins hefði ekki heyrst í
háa herrans tíð í bandarískum
stjórnmálum, a.m.k. að því er varð-
ar þing stóru flokkanna tveggja.
Fyrirfram hafði þó raunar verið
vitað að Cheney og Miller myndu
taka að sér hlutverk „bolabítsins“ á
þessu flokksþingi, þ.e. ráðast
harkalega gegn Kerry, en Bush
forseti myndi síðan slá jákvæðari
tón í sínu ávarpi í gærkvöldi. Er
bent á í þessu sambandi að hvorki
Cheney né Miller hyggist sækjast
eftir embætti forseta Bandaríkj-
anna í framtíðinni; þeir hafi því litlu
að tapa að því leyti.
Hlutverk Cheneys og Millers
hafi verið að höfða til flokksbund-
inna repúblikana, sem sumir eru
óánægðir með það hversu stórt
hlutverk svokallaðir hófsamir repú-
blikanar, Rudy Giuilani, Arnold
Schwarzenegger og John McCain,
hafa leikið á flokksþinginu. Mark-
mið ávarpa Cheneys og Millers hafi
verið að tryggja að þessir repúblik-
anar skili sér á kjörstað með því að
vekja með þeim sterkar tilfinningar
á þessum tímapunkti.
Spurning er þó hvaða viðbrögð
ræðan sem Zell Miller flutti í fyrra-
kvöld mun vekja meðal alls almenn-
ings, sumir veltu því jafnvel fyrir
sér hvort það ætti eftir að koma í
bakið á repúblikönum að hafa beðið
demókratann að flytja svonefnda
heiðursræðu flokksþingsins.
Cheney dragbítur?
Ljóst er af skoðanakönnunum að
harðar árásir repúblikana og hóps
hermanna, sem þjónuðu með John
Kerry í Víetnam, hafa tálgað fylgi
af demókratanum. Hafa demókrat-
ar af þessu nokkrar áhyggjur og al-
talað er að áhrifaaðilar í flokknum
ræði nú alvarlega hvort Kerry
verði ekki að fara að gjalda líku líkt
og svara hörðum árásum repúblik-
ana í hans garð. Rifja menn upp að
Bill Clinton hafði fyrir reglu, þegar
hann var í framboði 1992, að svara
öllum árásum af hörku, helst strax.
Nokkuð var sömuleiðis rætt um
það í aðdraganda ávarps Cheneys í
fyrrakvöld að skoðanakannanir
sýndu að hann væri dragbítur á
framboði George W. Bush. Þannig
hefðu 45% kjósenda neikvæða
mynd af Cheney en aðeins 44% já-
kvæða. Cheney væri álitinn harð-
línumaður í utanríkismálum og
sumir hefðu illan bifur á honum
fyrir að hafa ýtt Bush út í að gera
innrás í Írak. Margir repúblikanar
hefðu síðan lítið álit á honum fyrir
frjálslyndar skoðanir hans í mál-
efnum samkynhneigðra, en þar er
Cheney á öndverðum meiði við ráð-
andi öfl í flokkum, dóttir hans enda
samkynhneigð.
Engan bilbug var þó að finna á
Cheney í fyrrakvöld og ljóst er nú
að vangaveltur um að Bush myndi
skipta Cheney út, velja sér nýtt
varaforsetaefni, verða ekki að veru-
leika.
Ræða demókratans Zells Millers á flokksþingi bandarískra repúblikana í Madison
Square Garden í fyrrakvöld vakti mikla athygli. Fréttaskýrendum þótti tónn hennar
hatursfullur og veltu fyrir sér hvernig hún myndi mælast fyrir meðal almennings.
Davíð Logi Sigurðsson hlýddi á ræðu Millers og fylgdist jafnframt með þegar Dick
Cheney varaforseti gagnrýndi John Kerry harkalega.
Harðar árásir í garð
Johns Kerrys
Reuters
Zell Miller, öldungadeildarþingmaður demókrata frá Georgíu, flytur
ávarp sitt á flokksþingi Repúblíkanaflokksins í New York.
’Kerry myndi látastjórnvöld í París
ákveða hvort verja
þyrfti Bandaríkin. Ég
vil að Bush taki þá
ákvörðun.‘
david@mbl.is
ZELL Miller er fyrsti maðurinn til að flytja
„heiðursræðu“ á flokksþingum bæði repúblik-
ana og demókrata. Miller hefur verið öld-
ungadeildarþingmaður fyrir Georgíu-ríki síð-
ustu fjögur árin en var áður ríkisstjóri í
Georgíu 1991–1999. Það var einmitt sem rík-
isstjóri sem hann steig fram á sviðið á sama
stað og nú, í Madison Square Garden í New
York, fyrir tólf árum og flutti heiðursræðuna á
flokksþingi demókrata þegar þeir útnefndu Bill
Clinton sem forsetaframbjóðanda sinn. Og
Miller var ekki aðeins í sömu höll, einn fram-
bjóðendanna þá hét líka George Bush. Að
þessu sinni er Miller hins vegar í stuðningsliði
sitjandi forseta sem ber þetta nafn, ekki í hópi
andstæðinganna.
Repúblikanar eru afar ánægðir með að hafa
fengið Miller til að flytja ávarp á flokksþingi
sínu nú. Demókratar segja Miller hins vegar
hafa villst af leið, í þessari viku hefur enska
orðið „sell-out“ (svikari) verið stafað öðruvísi
til heiðurs Miller, þ.e. „zell-out“.
Miller er 72 ára og er að ljúka stjórn-
málaferli sínum, hann sækist ekki eftir endur-
kjöri í þingkosningunum sem fara fram í nóv-
ember. Nokkuð er um liðið síðan hann lenti
upp á kant við Demókrataflokkinn, þó að hann
hafi reyndar síðast í fyrra kallað John Kerry,
sem hann gagnrýndi svo harkalega í ræðu
sinni í fyrrakvöld, „sanna hetju“ en hann segir
ekki koma til greina að hann yfirgefi einfald-
lega flokkinn og gerist repúblikani. Það sé
Demókrataflokkurinn sem hafi villst af leið, en
ekki hann. Gerir Miller grein fyrir því í nýlegri
bók, „A National Party No More“, hvers vegna
hann telur að demókratar séu nú komnir allt
of langt til vinstri. Bush sé líka mun hæfari til
að berjast gegn hryðjuverkaógninni en John
Kerry.
Telur demókrata hafa villst af leið
Hann segir varnarsamning ríkjanna meira en
hálfrar aldar gamlan, sem sé mjög langur tími, og
þróunin í smíði nýrra vopna hafi verið meiri en
nokkur gat ímyndað sér frá árinu 1951. Náið og
langt samstarf í varnarmálum eigi að bjóða uppá
sveigjanleg viðbrögð við þeim ógnunum sem
hugsanlega gætu komið upp. Lugar vill ekki til-
greina hvort íslensk stjórnvöld eigi að taka meiri
þátt í rekstri varnarliðsins í Keflavík. Varnarstöð-
in sé hluti af varnarviðbúnaði Atlantshafsbanda-
lagsins og mikilvæg sem slík. Frá því að hann
settist í öldungadeildina fyrir 28 árum hafi þær
gagnrýnisraddir heyrst að of hátt hlutfall út-
gjalda til hermála fari til NATO og einhverjir öld-
ungadeildarþingmenn telji svo jafnvel enn vera.
Sterk tengsl við Evrópu
„Ég er ekki einn af þeim. Ég tel að við verðum
að taka tillit til þess að nauðsynlegt er að byggja
upp sterkt, lifandi og víðfeðmara samstarf á vett-
vangi NATO,“ segir Lugar og leggur áherslu á
mikilvæg tengsl Bandaríkjanna
og Evrópu. Ef ekkert samstarf
eigi sér stað milli þessara heims-
álfa geti kostnaður Bandaríkja-
manna vegna öryggismála jafnvel
hækkað. Bandaríkin hafi hagnast
á viðveru sinni í Evrópu þótt alltaf
sé deilt um hvar og hve mikill við-
búnaður Bandaríkjahers sé.
Richard Lugar hefur verið
helsti forvígismaður Nunn-Lugar
verkefnisins sem fólst upphaflega
í því að aðstoða ríki fyrrum Sov-
étríkjanna við að eyða gjöreyð-
ingarvopnum, sem oft eru geymd
við óviðunandi aðstæður. Hefur
um 400 milljónum dala verið varið
til þess verkefnis á ári frá 1991.
Lugar er ánægður með árangur-
inn og segir að hann hafi fengið
samþykkt frumvarp sem felur í
sér að 50 milljónum dölum til við-
bótar verði varið til eyðingar
gjöreyðingarvopna utan ríkja fyrrum Sovétríkj-
anna. George Bush staðfesti þá löggjöf í fyrra.
Styður frjáls viðskipti
Lugar er mikill stuðningsmaður frjálsra við-
skipta og bakgrunnur hans liggur í fyrirtækja-
rekstri. Hann hefur enn umsjón með stórum bú-
garði fjölskyldunnar þar sem sojabaunir eru
ræktaðar ásamt korni og trjám. Áður stjórnaði
hann ásamt bróður sínum matvælaverksmiðju
fjölskyldunnar í Indianapolis-ríki.
„Þegar kemur að viðskiptum tel ég að öll ríki
yrðu betur sett ef færri viðskiptahömlur væru á
milli landa,“ segir Lugar og lýsir mikilvægi frí-
verslunarsamtaka. Spurður út í Evrópusamband-
ið í þessu samhengi segist hann vera hliðhollur
sambandinu þar sem það hafi brotið niður mik-
ilvægar hindranir hvort sem horft sé til vöruvið-
skipta eða flutnings fólks um álfuna.
æðinu í kringum Ísland,
ur Bandaríkjaþings
aður í
vægur
blaðið/Kristinn
Pétursdóttur.
bjorgvin@mbl.is
ri að
rnkerf-
erslu á
og full-
. Einnig
ga stórt
Íslandi,“
Evr-
tuðning
gi þess
andalags.
em hefði
egðast
umræður
og Lugar
mjög al-
ð Banda-
NATO
rsu
enn
halda því.
efði bent
nlegt
lið NATO
því í dag væri líklega eingöngu hægt
að kalla 60 þúsund manna lið út með
skömmum fyrirvara þrátt fyrir að
um 2,5 milljónir hermanna væru
innan NATO. „Þó að fulltrúarnir til-
heyrðu NATO-ríki, Evrópusam-
bandsríki eða hvoru tveggja þá voru
allir sammála um þessi mál. Mér
fannst þetta vera mikilvægur og
gagnlegur fundur. Þetta eru áhrifa-
menn í stjórnmálum sem voru þarna
saman komnir,“ sagði Sólveig.
Ásamt Sólveigu Pétursdóttur,
Richard Lugar og Jens Hald Mad-
sen sátu Urban Ahlin, formaður ut-
anríkismálanefndar sænska þings-
ins, Liisa Jaakonsaari, formaður
utanríkismálanefndar finnska þings-
ins, Thorbjörn Jagland, formaður
utanríkismálanefndar norska þings-
ins, Marko Mihkelson, formaður ut-
anríkismálanefndar eistneska þings-
ins, Arminas Lydeka, nefndarmaður
utanríkismálafndar litáíska þingsins
fundinn.
nda og Eystrasaltsríkja
n við NATO