Morgunblaðið - 02.12.2004, Side 31

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. DESEMBER 2004 31
UMRÆÐAN
Á SÍÐUSTU árum hefur ríkt til-
hneiging til þess að leggja niður fá-
menna skóla víða um land. Umræða
um lokum Húsabakkaskóla í Svarf-
aðardal er tilefni þess-
ara skrifa.
Svo virðist sem
ákvarðanir um lokun
fámennra skóla séu
teknar með fjárhagsleg
sjónarmið að leiðarljósi
en hvorki hvað nem-
endum sé fyrir bestu né
samfélagi í lítilli byggð.
Með slíkum aðgerðum
er tekin áhætta. Með
breytingunum á skipan
skólamála árið 1996 var
stjórn skólamála færð
til sveitarfélaga. Rök
voru færð fyrir því að þá gætu heima-
menn haft áhrif á sinn skóla. Samt
sem áður virðist raunin sú að for-
eldrar, þ.e. fólkið sem á börnin í skól-
unum, hafi lítil áhrif. Ákvarðanir um
lokun fámennra skóla virðast teknar
af sveitarstjórnarmönnum sem láta
fjárhagsleg sjónarmið stjórna gerð-
um sínum. Fjárhagslegar ástæður
réðu sameiningu fámennra skóla í
Eyjafirði fyrir nokkrum árum. Odd-
viti sveitarfélagsins sagði í erindi á
uppeldismálþingi fyrir nokkrum ár-
um að sameiningin hefði ekki haft
þann fjárhagslega ávinning í för með
sér sem vonast var til. Fjárhagslegar
ástæður stríða oft gegn faglegum
sjónarmiðum og taka ekki mið af
þörfum nemenda.
Í öðrum löndum hafa fámennir
skólar verið lagðir niður og afleið-
ingar þess verið rannsakaðar. Ein
slík rannsókn var gerð í Bretlandi í
héraði þar sem margir fámennir
skólar höfðu verið lagð-
ir niður á hálfum öðrum
áratug. Í ljós kom að
lokun skólanna hafði
veruleg félagsleg áhrif,
bæði á börnin og sam-
félagið í heild. Langar
og tímafrekar rútuferð-
ir höfðu mikil áhrif á
nemendur. Þeir þoldu
illa þessar löngu ferðir
og komu afleiðingarnar
fram í árásargirnd og
öðrum erfiðleikum.
Foreldrum fannst ekki
tekið tillit til þeirra eig-
in óska og voru þess ekki megnug að
hreyfa mótmælum. Og hér er sagan
ekki öll sögð. Lokun skólanna leiddi
til þess að tengsl á milli íbúanna í
byggðarlaginu breyttust og urðu
minni. Í Noregi hafa rannsóknir
einnig sýnt að löng skólaferðalög
leiða bæði til sálrænna og líkamlegaa
erfiðleika meðal barnanna. Árið 1975
kenndi ég í grunnskóla í Austurdal í
Noregi og ferðaðist þá með skólabíl
daglega. Það var í skólabílnum sem
ég í fyrsta sinn varð vitni að einelti
sem erfitt reyndist að fást við. Leiða
má að því líkur að nemendur, for-
eldrar og kennarar eigi þá hættu yfir
höfði sér, verði skólum þeirra lokað,
að breytingin geti haft víðtæk áhrif á
nemendur og samskipti fólks í
byggðarlaginu.
Að mínu mati er staða fámennra
skóla sérstök. Í rannsókn sem ég
gerði árið 1988 komst ég að þeirri
niðurstöðu að möguleikar fámennra
skóla til að koma á móts við náms-
þarfir nemenda væru einstakir. Ég
tel enn að svo sé. Í annarri rannsókn,
nokkuð viðamikilli, sem ég hef gert á
fámennum skólum sýndi að aðstæður
í þessum skólum eru þess eðlis að
þær gefa kennurum aukið svigrúm
og tækifæri til að beita kennsluað-
ferðum sem stuðla að skilvirku námi,
tilfinningaþroska nemenda, mark-
vissri þjálfun vinnubragða og sam-
vinnu. Ég á við kennsluaðferðir eins
og samvinnunám, aðferðir sem
byggjast á áhuga og reynslu nem-
enda og samþætt nám af ýmsum
toga. Einnig má gera ráð fyrir að
auðveldara sé að koma til móts við
nemendur og fylgjast með fram-
förum hvers og eins. Í einni rann-
sókna minni sagði kennari: „Í fá-
mennum skólum er andrúmsloftið
mannlegra og það er mögulegt að
taka tillit til hvers og eins.“ Þessi orð
lýsa í raun samfélagi sem mörg okk-
ar dreymir um daglega.
Fámennir skólar
Kristín Aðalsteinsdóttir
fjallar um fámenna skóla ’Að mínu mati er staðafámennra skóla sér-
stök.‘
Kristín Aðalsteinsdóttir
Höfundur er dósent.
Í MORGUNBLAÐINU 17. nóv. sl.
var grein nokkur eftir Bjarna Jóns-
son, félaga í Siðmennt og áhugamann
um mannréttindi.
Greinin bar yfirskrift-
ina „Kirkjan og sam-
kynhneigðir“ en hún
vakti ekki athygli mína
umfram aðrar greinar
af hliðstæðum toga,
nema fyrir eitt. Uppsett
einkunnarorð grein-
arinnar, sem jafnframt
voru niðurlagsorð
hennar, voru svohljóð-
andi „Virðingu fyrir
réttindum annarra tek
ég fram yfir kreddur
trúarinnar“!
Ég fór að velta því fyrir mér hvers
konar siðmennt lægi að baki þessari
yfirlýsingu. Kirkjan sem mannfélags-
stofnun hefur áreiðanlega sínar
kreddur eins og allt annað sem menn-
irnir setja mark sitt á, en maður sem
kynnir sig sem félaga í Siðmennt,
ætti ekki að setja sig í dómarasæti
um kreddur eða gefa fólki einkunnir
eins og Bjarni gerir í þessari grein
sinni. Mannréttindi þeirra sem hafa
andstæðar skoðanir við hann virðast
ekki eiga upp á pallborðið hjá honum.
Þá virðist umburðarlyndi hans afar
takmarkað. Kannski er hann bara
áhugamaður um mannréttindi þeirra
sem eru honum samstiga. Ég vil
spyrja varðandi hvern þann sem fer
með slíkan málflutning og Bjarni ger-
ir í þessari grein – getur viðkomandi
staðið undir nafni sem sannur sið-
menntarmaður og í því sambandi er
ég að vísa til heilbrigðrar, almennrar
siðmenntar?
Í greininni talar Bjarni um trúarof-
stækismenn, ofsatrúarhópa, mann-
fjandsamleg viðhorf og hann virðist
gera sér far um að gera eins lítið úr
Biblíunni og honum er helst unnt.
Hvað liggur þar að baki? Á hann ein-
hverjar óuppgerðar sakir við kirkj-
una eða kristindóminn almennt? Það
er engum manni til sæmdar að níða
niður þau ölturu sem aðrir krjúpa við
og síst mönnum sem vilja kenna sig
við siðmennt. Að virða einstaklinginn
hlýtur líka að fela það í sér að virða
það sem hann stendur fyrir, en höf-
undur títtnefndrar greinar virðist
gleyma því þegar þeir eiga í hlut sem
hafa aðrar skoðanir á málum en hann.
Ég vil leyfa mér að benda Bjarna
Jónssyni, félaga í Siðmennt og áhuga-
manni um mannréttindi, á þá ómót-
mælanlegu staðreynd að Biblían er
Heilög Ritning í augum milljóna
manna um allan heim.
Jesús Kristur afnam
ekki Gamla testamentið
á nokkurn hátt heldur
uppfyllti það. Hann
kom sem Ljós inn í
þennan heim og það ljós
sem Nýja testamentið
gefur okkur á jafnframt
að vera okkur það ljós
sem nægir til skilnings
á Gamla testamentinu,
ef við lesum og nemum
með því hugarfari að
skynja og skilja í sann-
leika.
Bjarni segist virða einstaklinginn,
m.a. án tillits til trúarskoðana hans –
en því miður er grein hans hrópandi
vitnisburður um hið gagnstæða. Að
hann skuli verja fullum helmingi
hennar til árása á Heilaga Ritningu
sýnir það svo ekki verður um villst.
Ef viðhorf Bjarna eru dæmigerð fyrir
siðrænan húmanisma þá finnst mér
það dapurlegt mál, jafnt fyrir hann og
rökhyggjuna, skynsemina og vís-
indin, að ógleymdum mannréttind-
unum, sem hann telur sig svo sið-
menntaðan fulltrúa fyrir.
Fordómafull siðmennt
Rúnar Kristjánsson
fjallar um siðmennt ’Það er engum mannitil sæmdar að níða niður
þau ölturu sem aðrir
krjúpa við og síst mönn-
um sem vilja kenna sig
við siðmennt. ‘
Rúnar Kristjánsson
Höfundur er áhugamaður
um mannlífið á jörðinni.
Fréttasíminn 904 1100
Síðumúla 33 - Sími 588 9490 - www.lyngvik.is - lyngvik@lyngvik.is
F A S T E I G N A S A L A
OPIÐ HÚS Í DAG, FIMMTUDAG, 2. DES.
Í TRAÐARLANDI 2, FOSSVOGI,
FRÁ KL. 16.00-18.00
Um er að ræða 167 fm einbýlishús á
einni hæð með þremur svefnherbergj-
um og 42 fm bílskúr, samtals 209 fm.
Húsið er upprunalegt að mestu að
innan, en gert var við húsið að utan
fyrir ca 2 árum. Stuttur afhendingar-
tími. Verð 45,0 millj.