Morgunblaðið - 12.12.2004, Side 6

Morgunblaðið - 12.12.2004, Side 6
6 SUNNUDAGUR 12. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ FRÉTTIR edda.is Ný bók eftir Kristínu Helgu Gunnarsdóttur. 2. sæti Börn og unglingar Félagsvísindastofnun 30. nóv. – 6. des. „ ... upplagt að fjölskyldan lesi bókina saman. Fullorðnir og eldri systkini munu nefnilega ekki síður hafa gaman af uppá- tækjum Fíusólar en þau litlu.“ – Hrund Ólafsdóttir, MBL. 2. prentun væntanleg 1. prentun á þrotum Inflúensufaraldur á borð viðfuglaflensuna er ein helstaheilbrigðisógn sem jarðarbúarstanda frammi fyrir. Slíkur faraldur yrði ekki einkamál þróun- arríkja, þó að faraldsins yrði líklega fyrst vart þar, heldur heimsins alls. Ómögulegt er að segja til um hvenær slíkur faraldur breiðist út en þegar og ef það gerist hafa yfirvöld líklega um sex mánuði til að þróa bóluefni við sjúkdómnum, sé það ekki þegar til, áður en faraldsins fer að verða vart utan upprunalandsins eða staðarins. Þetta segir dr. Lee Jong-wook, for- stjóri Alþjóðaheilbrigðismálastofn- unarinnar, WHO, en hann fundaði hér á landi á fimmtudag og föstudag með framkvæmdastjórn WHO. Dr. Lee segir að enn sem komið er smitist fuglaflensa ekki manna á milli, heldur aðeins frá fuglum til manna. „En á endanum mun veiran stökkbreytast,“ sagði dr. Lee í sam- tali við Morgunblaðið að loknum fundi á föstudag. „Þegar það gerist, að veiran fari að smitast á milli fólks, þá verður faraldur.“ Hann segir fyrri inflúensufaraldra, t.d. spænsku veik- ina, staðfesta þessa þróun og að full- víst sé að þetta muni gerast. Grannt fylgst með útbreiðslu og þróun Dr. Lee segir að WHO fylgist grannt með fuglaflensunni og út- breiðslu hennar. Daglega fái stofn- unin skýrslur um flensuna og unnið sé að áætlun innan stofnunarinnar um hvernig beri að bregðast við far- aldri í samstarfi við ríkisstjórnir, sér- fræðinga og lyfjafyrirtæki. Hann seg- ir að í flestum ríkjum sé til viðbragða- áætlun um hvernig bregðast eigi við faröldrum hvers konar. Hann nefnir að eitt vandamálið við inflúensur sé að lyfjaframleiðendur vilji ekki framleiða lyf, aðeins til von- ar og vara, þ.e. sé enginn öruggur kaupandi að þeim. Því séu ríkis- stjórnir nokkurra landa að íhuga að kaupa bóluefni, til að eiga ef til kast- anna kemur og ráðleggur WHO ríkj- um að gera svo. Spurður um viðbrögð WHO ef inflúensufaraldur brytist út segir dr. Lee: „Þegar HABL breiddist út gáf- um við út viðmiðunarreglur sem lönd- in þar sem sjúkdómurinn kom upp fylgdu. T.d. var varað við ferðalögum til þessara landa. Það var á sínum tíma eina leiðin sem við höfðum til að takmarka útbreiðslu HABL því við vissum ekki hvað olli henni.“ Slíkt yrði einnig hugsanlega gert ef faraldur vegna fuglaflensunnar yrði að veruleika en þó færi það eftir því hversu miklar varnir, t.d. lyf, væri bú- ið að þróa við sjúkdómnum. „Viðmið- unarreglurnar sem við gáfum út vegna HABL á sínum tíma reyndust mjög áhrifaríkar við að hefta út- breiðslu sjúkdómsins. Fólk fór eftir þeim þrátt fyrir að þær hefðu mikil efnahagsleg áhrif í för með sér, t.d. fyrir flugfélögin.“ Dr. Lee telur að rétt hafi verið staðið að málum í Asíu þar sem fugla- flensunnar varð fyrst vart. Hann bendir á að ekki eingöngu kjúklingar beri veiruna heldur geti hún einnig leynst í farfuglum og borist þannig milli landa. „Farfuglarnir eru því eins og nokkurs konar sprengjur sem geta borið veiruna til allra heimshorna.“ Berklar ennþá mikil heilsufarsógn En fleira ógnar heilbrigði mann- kyns. Dr. Lee sagði að eitt stærsta heilbrigðisvandamálið í dag væri eyðni, 250 milljónir manna væru sýktar og 3 milljónir létust árlega úr sjúkdómnum. Hann nefndi einnig berkla, sem voru eitt sinn vandamál t.d. á Íslandi, en leiddu enn í dag 2 milljónir manna til dauða árlega, þrátt fyrir að ódýr bóluefni væru til við sjúkdómnum. Þá nefndi hann einnig malaríu, sem væri nú um stundir sá sjúkdómur sem drægi einna flesta til dauða í Afríku. „Mal- aría er algengasti sjúkdómur sem börn yngri en fimm ára deyja úr í Afríku,“ segir dr. Lee. Fái þau sjúk- dóminn seinna hafa þau byggt upp ónæmiskerfi sitt betur. Brýnt sé því að koma í veg fyrir malaríusmit með- al ungra barna. Vannæring og offita vandamál í öllum löndum Dr. Lee benti á að offita væri eitt stærsta heilsufarsvandamál nú- tímans og við því hefði m.a. verið brugðist í maí síðastliðnum þegar heilbrigðisráðherrar 192 þjóða sam- þykktu áætlun WHO um mataræði, þjálfun og heilsu. Dr. Lee sagði það misskilning að offita væri aðeins bundin við hinn vestræna heim. Hennar gætti einnig í þróunarríkj- unum þar sem fátækt væri mikil. „Með innrás skyndibitamatsölustaða og breyttra matarvenja hefur þetta orðið vandamál í þróunarríkjum, t.d. meðal íbúa á eyjum í Kyrrahafinu.“ Einnig væri það útbreiddur mis- skilningur að vannæring væri ein- göngu bundin við þróunarlöndin. Hana væri víða að finna hjá vestræn- um þjóðum, t.d. vegna næringarlauss mataræðis, t.d. skyndibitafæðis. Dr. Lee minnti á að skortur á mat væri ekki aðeins vandamál fátækustu ríkjanna, skortur á hreinu drykkjar- vatni væri í raun stærra vandamál sem erfiðara væri við að eiga. „Það er hægt að flytja matvæli á milli staða en gott vatn er erfiðara að nálgast. Því er fólk að deyja úr t.d. niðurgangi og sjúkdómum sem það fær vegna mengaðs drykkjarvatns. Það er stórt vandamál, í Afríku og Asíu og víðar.“ Dr. Lee sagði að heilsufar í heim- inum væri nátengt þáttum á borð við menntun og jafnrétti kynjanna. „Það er ekki nóg að byggja sjúkrahús og þjálfa fleiri lækna til að tryggja heil- brigði fólks, heldur skiptir matur og næring miklu. Félagslegu þættirnir skipta mjög miklu en eiga það til að gleymast. Sjúkrahús eru ekki stað- irnir þar sem heilsurækt á að hefjast. Menntun, hollt mataræði, hreyfing, heilbrigður lífsstíll eru einnig mjög mikilvægir þættir.“ Dr. Lee Jong-wook, forstjóri WHO, segir fuglaflensu vera eina helstu heilbrigðisógn jarðarbúa Morgunblaðið/Þorkell „Viðmiðunarreglurnar sem við gáfum út vegna HABL á sínum tíma reynd- ust mjög áhrifaríkar,“ segir Dr. Lee Jong-wook, forstjóri WHO. „En á endanum mun veiran stökkbreytast“ ’Farfuglarnir eru því eins og nokkurs konar sprengjur sem geta borið veiruna til allra heimshorna.‘ Á FUNDI samstarfsráðherra Norð- urlanda í Reykjavík á föstudag tóku Danir við formennsku í ráðherraráði þeirra af Íslendingum og meðal áherslumála þeirra er að auka veg rannsókna og nýsköpunar, afnema landamærahindranir sem truflað geta viðskiptalífið og að gera nor- ræna samstarfið skilvirkara og jafn- vel fækka ráðherranefndum Norður- landaráðs. „Þær eru núna 19 en sem dæmi get ég nefnt að ráðherranefnd- ir Evrópusambandsins eru bara 13 eða 14,“ sagði Flemming Hansen, samgönguráðherra Dana og sam- starfsráðherra, í samtali við Morgun- blaðið. Hann tekur nú við formennsk- unni og kynnti á fundinum áherslur Dana á næsta ári. Flemming Hansen sagði að Ísland hefði unnið gott starf í formennskutíð Sivjar Friðleifsdóttur og síðan Val- gerðar Sverrisdóttur og sagði hann fundinn hafa verið mjög góðan. Þar hefðu orðið miklar umræður og þótt menn hefðu ýmsar skoðanir hefði verið eining um þær áherslur sem hann hafði fram að færa. Afnám landamæra- hindrana mikilvægt Undir það tekur Valgerður Sverr- isdóttir, iðnaðar- og viðskiptaráð- herra, sem segir að afnám landa- mærahindrana vera mjög mikilvægt. Þær væru meiri en menn gætu ímyndað sér, t.d. þar sem menn ynnu í einu landi en byggju í öðru. Þá sagði Valgerður hafa verið einingu um þá tillögu að leggja 2% af fjármagni Norðurlandasamstarfsins í sjóð til sérstakra forgangsverkefna. Það ætti að gilda um fjárhagsáætlun árs- ins 2006 en það yrði að koma í ljós hvernig gengi að draga saman seglin sem því næmi; oft hefði sýnt sig að erfitt væri að hætta við verkefni eða jafnvel leggja niður stofnanir. Val- gerður sagði breytingar verða á sam- skiptunum við Eystrasaltslöndin; þar yrði fremur um samstarf að ræða en eins konar þróunarhjálp eins og verið hefði síðustu 12 árin enda væru þau gengin í Evrópusambandið. Flemming Hansen sagði áherslur Dana vera í þremur liðum: Í fyrsta lagi að auka veg hvers kon- ar rannsóknastarfs og menntunar. Þróun væri hröð í öllum vísindum og menn menntuðu sig ekki lengur í eitt skipti fyrir öll heldur yrðu að sinna áfram rannsóknar- og nýsköpunar- starfi. Í öðru lagi vilja Danir leggja meiri áherslu á landamæralaus Norður- lönd og segir ráðherrann það ekki síst eiga við viðskiptalífið en einnig ýmis hagnýt atriði fyrir einstaklinga. Nefndi hann sem dæmi að við flutn- ing Norðurlandabúa til Svíþjóðar yrðu menn að fá persónunúmer þar eða kennitölu til að geta stofnað bankareikning eða geta fengið far- síma. Það tæki hins vegar þrjá mán- uði sem væri ótækt. Á fundinum hefði málið verið rætt og því komið í þann farveg að framvegis ættu menn að geta fengið sænska kennitölu sam- dægurs. Hann sagði þetta kunna að virðast smámál en fyrir viðkomandi væri það stórmál og það sama mætti segja um ýmsar slíkar hindranir sem verða í vegi fyrirtækja í viðskiptum þeirra milli landa. Undir þennan lið fellur einnig að auka samstarf við grannsvæðin, t.d. norðvesturhluta Rússlands, og lögð verður meiri rækt við vestnorræna svæðið og að nýta ýmis frjáls samtök til að tengja enn betur ýmiss konar samstarf Norður- landanna. Fjármagn í forgangsverkefni Þriðja áhersluatriðið er að auka skilvirkni í norrænu samstarfi, ekki síst norrænu ráðherranefndarinnar. Er ætlunin að taka til skoðunar verkaskiptingu milli hennar og Eystrasaltsráðsins, Barentssvæða- ráðsins og heimskautaráðsins. Danski samstarfsráðherrann segir að með því að taka 2% af rúmlega 800 milljóna danskra króna fjárhagsáætl- un Norðurlandaráðs megi fá 16 til 17 milljónir á ári til annarra verkefna sem menn vilja veita forgang. Telur hann vel ráðið að fá þannig nokkurt fjármagn til að geta veitt í ný verkefni eða endurskipulagningu. Hann segir ekki viðunandi að hækka fjárhags- áætlun ráðsins umhugsunarlítið um 2% á ári hverju eins og lengi hafi ver- ið raunin. Sagði ráðherrann að í sam- bandi við fjármálin yrði kannað hvort unnt yrði að fækka ráðherranefndum Norðurlandaráðs og fundum. Víst væri faglegt samstarf af hinu góða og á pólitíska sviðinu einnig en rétt væri að staldra við og endurmeta hversu umfangsmikið það þyrfti að vera. Í lokin nefndi Flemming Hansen að haldið yrði áfram því starfi sem Ís- land hefði átt frumkvæði að varðandi vestnorræna svæðið, að huga að bættri samkeppnisstöðu sjálfstjórn- arsvæðanna og ekki síst bættum samgöngum. Sagði hann Grænland tvímælalaust eiga mesta möguleika á framförum í ferðaþjónustu en til að þær næðu fram að ganga yrði að greiða fyrir bættum samgöngum við landið. Danir hafa tekið við formennsku samstarfsráðherra Norðurlanda af Íslendingum Morgunblaðið/Árni Torfason Flemming Hansen er samgönguráðherra Danmerkur. Vilja auka rannsóknir og bæta skilvirkni í norrænu samstarfi

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.