Morgunblaðið - 03.01.2005, Blaðsíða 30

30 MÁNUDAGUR 3. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
„Góðir Íslendingar.
Við hjónin óskum ykkur öllum gleðilegs árs og von-
um að friðsæld og fögnuður ríki í hugum sem flestra,
fögnuður yfir tækifærum og vonum sem tengd eru
nýju ári, gleði vegna ávinninga fyrri tíðar. Þó hafa
margir mátt þola þungar þrautir, glímt við veikindi
og áföll, sótt á brattann og örvænt, þráð farsæld og
frið.
Við vottum öllum sem eiga um sárt að binda vegna
hamfaranna ógurlegu, flóðbylgjunnar sem skall á fjar-
lægum ströndum, okkar dýpstu samúð og heitum á
þjóðir heims að taka höndum saman í hjálparstarfi.
Áramótin eru oft tími sorgar og söknuðar. Við
hugsum til látinna ástvina og eigum erfitt með að
skilja hve mótdræg örlögin eru mörgum, en lofum
líka hugrekkið og atorkuna sem gæða lífið nýjum
þrótti, finnum í börnum að leik von og trú á framtíð-
ina.
Við Íslendingar höfum átt því láni að fagna að búa í
samfélagi sem ber svipmót umhyggju og tillitssemi.
Áhyggjulaus höfum við haft hús okkar opin, unga
fólkið gengið hiklaust og greitt um allar dyr. Nú fáum
við fréttir af vaxandi hörku og miskunnarleysi, átök-
um í skuggaveröld, undirheimum þar sem sóknin í
fíkniefni ræður för og mannfyrirlitning, grimmd og
ofbeldi setja mark á daglegt líf.
Á jólaföstu bárust okkur bækur sem flytja örlaga-
sögur æskufólks sem lent hefur í klóm eiturlyfja,
hrökklast um stræti eymdar og ótta. Ættingjar og
vinir leggja á sig miklar fórnir til að hinir lánlausu
sjái til sólar. Vitnisburður um napran og ógnvekjandi
veruleika birtist okkur í þessum bókum og einnig iðu-
lega í blöðum og fjölmiðlum, í fréttum af starfi lög-
reglunnar og dómstólanna, í lýsingum á auknu ofbeldi
og fólskuverkum. Hér er mikið verk að vinna; að efna
í sameiningu til átaks sem hrindir þessum vágesti af
höndum okkar, lýsir upp skuggaheim og hreinsar þar
til svo um munar.
Við eigum öll hagsmuna að gæta því reynslan sýnir
að enginn veit hver er næstur, að börn og unglingar
frá ólíkum heimilum eru í hópi fórnarlamba, að eftir
andartak getur víglínan legið um okkar eigin garð.
Við hjónin höfum ákveðið að leggja okkar af mörk-
um, að bjóða fram liðsinni í baráttunni við þennan vá-
gest, að taka höndum saman við alla sem nú vilja
leggjast á árar, efna til samræðna við unga fólkið sem
orðið hefur fyrir grimmri reynslu, ætt-
ingja þeirra, vini og aðstandendur, laða
fram lærdóma allra sem ábyrgð bera.
Við erum líka reiðubúin að leita í
smiðju til fólks í öðrum löndum og fá t
samráðs ýmsa sem árangri hafa náð á
sínum heimaslóðum, leggja þannig í sjó
ábendingar og góð ráð frá þeim sem fy
hafa staðið í sömu sporum og Íslend-
ingar eru nú.
Við þurfum að gæta þess vel að bægj
illum öflum frá okkar ranni, koma í veg
fyrir að erlendir glæpahringir skjóti hé
rótum.
Það gefast því miður engar einfaldar
lausnir, engar greiðar götur að fulln-
aðarsigri, en við eigum öll erindi í hið
nýja varnarlið sem nú þarf að mynda,
varnarlið um friðsæld og öryggi hins ís
lenska veruleika. Í húfi er velferð barn
tíð þeirra, heill og heilsa; og hvatningin
geta fært þeim sömu gæfu og við nutum
Uppeldi og menntun hafa löngum ve
þráður í menningu og þjóðarvitund Ísle
frá því að fornar sögur hófu til vegs or
fóstra, þeirra sem þá önnuðust kennslu
uppalendur.
„Öllum kom hann til nokkurs þroska
Sturluson um Erling Skjálgsson og hef
síðan verið hrós að sinna þannig samfe
Fræðslan var lengi í verkahring fjöls
svo tók þjóðfélagið stakkaskiptum og n
skipan á marga lund. Skólar risu um la
kjarninn í byggðastefnu og stofnun Há
var í árdaga heimastjórnar þjóðinni ke
Snemma á síðustu öld gerðu Íslendin
grein fyrir því að almenn skólaganga, f
arasveit og víðtæk menntun voru forse
að framfarirnar eiga sér rætur í litríku
fræðslumálum. Kennaraskóli Íslands v
skólanum lykilstofnun í öflugri sókn.
Rannsóknir sérfræðinga um allan he
að menntun æskufólksins er besta fjár
þær þjóðir skara fram úr sem veita fræ
eldi forgang, líta á skólana sem helsta
sældar í framtíðinni. Jafnvel þjóðir sem
Nýársávarp forseta Íslands, Ólafs Ragnars Grí
Þjóðareining um s
eitt brýnasta verk
„Góðir Íslendingar.
Í kvöld kveðjum við enn eitt árið á lífsleið okkar; ár
framfara, ár mikilla breytinga. Um leið höldum við
áfram inn í nýtt ár með þá von í brjósti að okkur farn-
ist öllum vel og fáum notið þess tíma sem framundan
er.
Sérhver stund, sérhvert ár er dýrmætt á lífsins
göngu. Sjálf ráðum við miklu um hvað framtíðin ber í
skauti sér. Með góðri samstöðu og trú á eigin mátt
höfum við Íslendingar sannarlega náð miklum árangri
á undanförnum árum. Við skulum halda áfram á þeirri
braut á næsta ári með eigin hag og komandi kynslóða í
fyrirrúmi.
II.
Alþjóðavæðingin skipar æ stærri sess í lífi okkar og
starfi og á þeirri vegferð er saga þjóðarinnar dýrmæt.
Sérhverjum manni er nauðsynlegt að þekkja sjálfan sig
og til þess þarf að þekkja sögu sína. Menn mótast af
uppeldi, umhverfi og reynslu og sækja þrek og þraut-
seigju í sögu lands og þjóðar.
Sögusvið Snorra Sturlusonar var ekki Ísland eitt,
heldur öll Norðurálfan sem svo var nefnd, öll Vest-
urlönd. Fátt hefur aukið hróður landsins meira en
snilld og andagift þeirrar sögu sem þá var skráð. Varla
hefur önnur íslensk bók haft meiri áhrif en Heims-
kringla. Hún tengir norrænar þjóðir saman og leysti
úr læðingi eldmóð og kraft. Bókin er því miklu meira
en saga, hún hefur mótað nýja sögu frá fyrstu tíð. Það
er umfram allt þessi forni arfur sem einkennir okkur
sem þjóð.
III.
Sjaldan eða aldrei hafa tækifæri Íslendinga verið
meiri. Landar okkar ganga djarflega fram víða um
heim við að nýta tækifærin. Óhætt er að fullyrða að
sókn íslenskra fyrirtækja á erlendum
mörkuðum sé mesta hreyfiaflið í íslensk
efnahagslífi um þessar mundir. Þetta er
takt við sögulega hefð okkar Íslendinga
þar sem samskipti við aðrar þjóðir hafa
ávallt skipt sköpum í örlögum þjóð-
arinnar.
Allt er þetta af hinu góða. Hins vegar
er nauðsynlegt að varúð sé viðhöfð á
þessari vegferð. Það hefur ætíð verið gó
regla að ganga hægt um gleðinnar dyr.
Við höfum skapað einstök skilyrði til að
gera marga hluti samhliða. Við höfum
fengið mikið frelsi til athafna sem verðu
að nýta vel. Þessu frelsi fylgir ábyrgð
sem við verðum að axla hvert og eitt.
Hættur geta leynst víða og mesta hætta
skapast þegar farið er of geyst og stofn
er til of mikilla skulda. Það á jafnt við u
fyrirtæki og heimili.
IV.
Alþingi hefur samþykkt að létta undir
ilunum í landinu með því að lækka skat
leið bætur til barnafólks. Með þeim bre
sérstök áhersla á barnafjölskyldur. Það
ástæðulausu því ýmis teikn eru á lofti u
gróin fjölskyldugildi séu á undanhaldi m
afleiðingum. Samheldni fjölskyldna virð
vitum að börn þarfnast umhyggju foreld
tíma fyrir leik og samræðu. Nútímaþjóð
breytt lífsmynstrinu og í kjölfarið hafa
fjölskyldunnar tekið breytingum.
Hverju er um að kenna? Langur vinn
er auðvitað nærtæk ástæða, en öruggleg
skýringin. Er mögulegt að ýmiss konar
Áramótaávarp Halldórs Ásgrímssonar forsætis
Mesta hættan ska
of geyst og stofnað
ÍSLENZKU
MENNTAVERÐLAUNIN
Það er góð hugmynd hjá ÓlafiRagnari Grímssyni, forseta Ís-lands, að setja á stofn Íslenzku
menntaverðlaunin. Með því leggur for-
setinn sitt af mörkum til þess að efla
skólana og undirstrika mikilvægi kenn-
arastarfsins.
Um þetta sagði forsetinn í nýárs-
ávarpi sínu:
„Íslenzku menntaverðlaunin verða
einkum bundin við grunnskólastarfið
enda hvað mikilvægast að rækta þar
garðinn og skapa samstöðu, sem dugir
um langa framtíð. Hugmyndin er að
verðlaunin verði veitt í fernu lagi:
Skólum, sem sinnt hafa vel nýsköpun
eða farsælu samhengi í fræðslustarfi.
Kennurum, sem skilað hafa merku
ævistarfi eða á annan hátt skarað fram-
úr.
Ungu fólki, sem í upphafi kennslu-
ferils hefur sýnt alúð og hæfileika.
Höfundum námsefnis, sem lagt hafa
grundvöll að nýjum kennsluháttum.
Leitað verður víðtæks samstarfs um
að gera íslenzku menntaverðlaunin vel
úr garði og tilnefninga óskað frá for-
eldrum, nemendum, kennurum og öll-
um, sem meta mikils skólastarfið.“
Umfjöllun um skólana og kennara-
starfið var annar af tveimur grundvall-
arþáttum í nýársávarpi forsetans.
Hann sagði ennfremur:
„Víð verðum að skapa víðtæka sátt
um skólastarfið, ná eins og Morgun-
blaðið vakti máls á fyrir skömmu, þjóð-
arsamstöðu um úrvalsskóla, skóla, sem
eru úrval vegna gæða, aðgangsins, sem
er öllum opinn, jafnréttisins, sem þar
ræður ríkjum, úrvalsskóla, sem mis-
muna í engu vegna efnahags.“
Hér vísar forsetinn til ummæla í
Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins
hinn 20. nóvember sl., þar sem m.a.
sagði:
„Hér þarf að skapa þjóðareiningu
um að byggja upp úrvalsskóla. Hér
þarf að skapa það andrúm og viðhorf,
að kennarastarf sé eftirsóknarvert
starf ... Nú þarf þjóðin að stilla saman
strengi sína og beina kröftum sínum í
einn og sama farveg. Nú þurfa lands-
menn að taka höndum saman um að
byggja upp skólakerfi, sem verður öðr-
um framar og öðrum til fyrirmyndar.“
Það er ánægjulegt að forsetinn hefur
tekið frumkvæði í þessum efnum og
óhikað má fullyrða, að hann muni njóta
til þess almenns stuðnings meðal
landsmanna.
UMRÆÐUR UM UTANRÍKISMÁL
Tímabært er orðið að fram fari víð-tækar umræður um utanríkismál
og utanríkisstefnu okkar Íslendinga
næstu ár og áratugi.
Í áramótagrein sinni hér í Morgun-
blaðinu á gamlársdag fjallaði Davíð
Oddsson, utanríkisráðherra og for-
maður Sjálfstæðisflokksins, m.a. um
stöðu viðræðna um framtíð varnar-
stöðvarinnar í Keflavík við Banda-
ríkjastjórn.
Utanríkisráðherra sagði m.a.:
„Að ósk forseta Bandaríkjanna verð-
ur í þeim (þ.e. viðræðum á næstunni
um framtíð varnarsamstarfs, innskot
Mbl.) rætt um aukna þátttöku Íslend-
inga við rekstur og viðhald Keflavíkur-
flugvallar. Til þess eru íslenzk stjórn-
völd reiðubúin enda hefur borgaralegt
flug um völlinn aukizt verulega en
hernaðarlegt flug minnkað …“
Við Íslendingar höfum í slíkum við-
ræðum ekki lengur þá stöðu, sem við
höfðum á dögum kalda stríðsins, þegar
lífsnauðsyn var fyrir Bandaríkjamenn
að hafa hér aðstöðu.
Persónulegt samband Davíðs Odds-
sonar við Bandaríkjaforseta hefur hins
vegar skipt sköpum síðustu misseri.
Eitt mikilvægasta verkefni utanrík-
isþjónustunnar næstu árin verður að
byggja upp slíkt samband á breiðum
grundvelli við stjórnvöld í Bandaríkj-
unum.
UPPLAUSN FJÖLSKYLDUNNAR
Upplausn fjölskyldunnar var um-fjöllunarefni bæði Halldórs Ás-
grímssonar forsætisráðherra og
Karls Sigurbjörnssonar biskups í
ræðum þeirra um áramótin.
„Aldrei nokkru sinni hefur for-
eldrahlutverkið verið í meira upp-
námi en einmitt nú, og aldrei hefur
uppeldishlutverk foreldra verið
minna metið en nú,“ sagði biskup.
„Aldrei fyrr hafa eins margir for-
eldrar yfirgefið börn sín og nú, á
mesta velmegunarskeiði Íslandssög-
unnar.“
Biskup minntist þess að móðir sín
hefði alltaf haft nægan tíma fyrir sig
og systkini sín. Hin heimavinnandi
húsmóðir hefði verið metin sem hver
annar ómagi á þjóðfélaginu en hvaða
verðmætum hefðu móðir sín og henn-
ar líkar í raun aflað Íslandi?
Forsætisráðherra kvað gömul og
gróin fjölskyldugildi á undanhaldi og
spurði hvort ástæða væri til að sjá á
eftir fjölskyldugerð fyrri tíma.
Kjarni hvers samfélags væri sam-
heldin og ástrík fjölskylda: „Þann
kjarna þarf að styrkja og treysta og
við höfum komið til móts við breyttar
kröfur með fæðingarorlofi fyrir báða
foreldra, sem var mikið jafnréttis-
mál. Að sama skapi höfum við lagt
áherslu á að allir geti eignast sitt
eigið húsnæði. En betur má ef duga
skal. Ég hef því ákveðið að setja af
stað vinnu við að meta stöðu íslensku
fjölskyldunnar.“
Full ástæða er til að taka undir
það með biskupi og forsætisráðherra
að taka þarf upplausn fjölskyldunnar
föstum tökum. Allir Íslendingar
þekkja afleiðingar þess að fjölskyld-
ur sundrast og þá erfiðleika, sem
fylgja í kjölfarið. Þeir bitna ekki síst
á börnunum og skilja eftir sár, sem
jafnvel aldrei gróa. Því þarf að leggja
kapp á að finna leiðir í anda jafn-
réttis kynjanna til að auka samheldni
fjölskyldna með því að gera báðum
foreldrum kleift að uppfylla metnað
sinn jafnt í starfi sem uppeldi og um
leið að hjálpa einstæðum foreldrum
að gegna tvöföldu hlutverki undir
tvöföldu álagi.