Morgunblaðið - 19.01.2005, Side 23

67,+
38% -
; - ;
9
%)&
+
 +

 +
&"  3
16 8%"
$ %8 (

(
!

&"

&
& "
 (&"

**
&6 


*
'
(##
%
../
  !
'%)%-

*%F6-
+ - %- D E
0#%)

6 

 (
;(("
&


'%)%-

*%F6-
+ - %- D E
0#%)
 &
6
. (
;(("
&


400 þotur
747. Þeir
eftir minni
ns og 7E7
ggst setja
egar pant-
r. Stærsti
kaupandinn er flugfélagið Emirates,
sem hefur pantað 43 risaþotur.
„Airbus A380 tryggir minni kostn-
að á hvern farþega, ber fleiri far-
þega, getur flogið lengra og eyðir
minna eldsneyti en þotur keppinaut-
anna,“ sagði stjórnarformaður Em-
irates, Ahmed bin Saee Al Maktoum.
Nýja þotan fer í jómfrúrferðina
eftir tvo mánuði og verður tekin í
notkun á næsta ári.
Reuters
atero, forsætisráðherra Spánar, hlýða á Tony
ð í borginni Toulouse í Frakklandi gær.
r sigri
vrópu“
Reuters
, Þýska-
di.
’Airbus A380 tryggirminni kostnað á hvern
farþega, ber fleiri far-
þega, getur flogið
lengra og eyðir minna
eldsneyti en þotur
keppinautanna.‘
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. JANÚAR 2005 23
Forseti Kína, Hu Jintao, ollimiklum heilabrotum áVesturlöndum þegarhann tók við embættinu
árið 2002. Mun yngri en fyrirrenn-
arinn, Jiang Zemin, fágaður og ver-
aldarvanur en býsna litlaus, sögðu
margir. En erfitt var að átta sig á
því hvort Hu var aðeins peð eða
raunverulegur valdamaður. Hver
var hann eiginlega, hvað ætlaði hann
sér? Svarið virðist vera að hinn nýi
leiðtogi sé vel taminn flokkshestur
sem sé staðráðinn í að tryggja að
kommúnistaflokkurinn verði áfram
við völd og Kína haldi áfram að
treysta stórveldisstöðu sína. Slökun
er ekki lausnarorðið í huga Hus.
Ekki hafa viðbrögð núverandi
ráðamanna við andláti Zhaos
Ziyangs, hins umbótasinnaða leið-
toga kommúnistaflokksins á níunda
áratugnum, orðið til þess að auka
trú manna erlendis á því að Hu og
félagar hans séu reiðubúnir að slaka
á flokkseinræðinu. Kínversk stjórn-
völd sögðu í gær að það hefði verið
rétt ákvörðun að senda skriðdreka á
Torg hins himneska friðar í Peking
árið 1989 til að stöðva mótmælaað-
gerðir stúdenta. Þá hefði meðferðin
á Zhao einnig verið réttmæt. Zhao
sat í stofufangelsi í 15 ár þar til hann
lést um helgina. Hundruð ef ekki
þúsundir manna létu lífið í blóð-
baðinu í Peking 1989.
Og síðustu árin hefur skrúfan ver-
ið hert. „Fjöldi pólitískra and-
ófsmanna, baráttumanna úr röðum
verkamanna og bænda fyrir aukn-
um réttindum og talsmanna frjálsra
skoðanaskipta á Netinu sem hefur
verið handtekinn, er jafnvel meiri en
á síðustu valdaárum Jiangs,“ segir
Robin Munro, yfirmaður hjá China
Labour Bulletin, samtökum í Hong
Kong sem berjast fyrir auknum
réttindum verkamanna.
Munro segir að vaxandi spilling
embættismanna og félagslegt órétt-
læti í Kína valdi því að stöðugt fleiri
efni til mótmæla gegn stjórnvöldum.
„Hu og samverkamenn hans virðast
annaðhvort ófærir um að takast á
við þessar grunnorsakir vandans
eða þeir vilja það ekki,“ segir
Munro.
Hu Jintao er fæddur 1942, verk-
fræðingur að mennt og er sagður
hafa frábært minni sem kemur sér
oft vel fyrir stjórnmálaleiðtoga.
Hann var flokksleiðtogi um hríð í
Tíbet og setti þar m.a. herlög til að
kveða niður óeirðir. Flest benti til
þess að hann væri fyrst og fremst
þægur flokksgæðingur. En sumir
fullyrtu að hann hefði staðið fyrir
margvíslegum umbótum þegar hann
stýrði ungliðahreyfingu komm-
únistaflokksins. Hu gæti orðið hinn
kínverski Gorbatsjov [síðasti forseti
Sovétríkjanna], sögðu bjartsýnis-
menn á Vesturlöndum og áttu við að
hann væri innst inni hlynntur um-
bótum og myndi leggja drög að
auknu frelsi, lýðræði og mannrétt-
indum.
Á sama hátt og Deng Xiaoping
hefði undir lok áttunda áratugarins
innleitt reglur markaðskerfisins í
efnahagnum myndi Hu ryðja braut-
ina fyrir raunverulegt
fjölflokkakerfi. Hann
myndi binda enda á
einræðið.
En Hu lítur ekki svo
á að hann hafi fengið
umboð flokksmanna til
að standa fyrir um-
skiptum í þá veru. Ósk-
hyggjan virðist hafa
blindað þá sem töldu
að kínverskir komm-
únistar væru áfjáðir í
að saga í sundur grein-
ina sem þeir sitja á,
sjálft flokkseinræðið.
Kínverskir leiðtogar
líta á feril Gorbatsjovs
sem víti til varnaðar, ekki sem fyr-
irmynd.
Hu hefur hvorki reynst undirtylla
Jiangs né raunverulegur lýðræð-
issinni en ekki verður séð að hann
hafi markað sjálfstæða stefnu í
stjórnmálum, aðra en þá að hann og
flokkurinn skuli áfram vera við kjöt-
katlana. Hann hefur sagt afdrátt-
arlaust að það gæti valdið stórslysi
ef Kínverjar tækju upp vestrænt
lýðræðiskerfi. Snemma á níunda
áratugnum ræddu sumir flokks-
menn ýmsar róttækar hugmyndir,
eins og t.d. að skilja á milli rík-
isvaldsins og flokksins. En eftir mót-
mælin 1989 og blóðbaðið á Torgi
hins himneska friðar hefur slík um-
ræða ekki verið leyfð.
Nýir og umhyggjusamir
leiðtogar
Þegar Hu og Wen Jiabao forsætis-
ráðherra komu fram á sjónarsviðið
sem hin nýja kynslóð kínverskra
ráðamanna, sú fjórða frá því að Kín-
verska alþýðulýðveldið var stofnað
1949, kynntu þeir sig sem um-
hyggjusama leiðtoga er vildu leggja
áherslu á að bæta hag þeirra sem
efnahagsframfarirnar hefðu ekki
gagnast enn þá. Jiang Zemin, sem
sjálfur hafði verið flokksleiðtogi í
milljónaborginni Sjanghæ, hafði
beitt sér fyrir því að markaðs-
hagkerfið fengi að sýna mátt sinn í
ákveðnum strandhéruðum og ekki
síst í Sjanghæ. Meiningin var að
héruðin inni í landi myndu fylgja í
kjölfarið. Jafnframt var Jiang dug-
legur við að hygla einstaklingum og
klíkum sem studdu hann eða voru
líkleg til þess.
Stórborgirnar urðu segull sem
dró til sín marga sem vildu reyna að
bæta hag sinn. Bent var á að hundr-
uð milljóna fátækra bænda sem
flosnuðu upp og flykktust á mölina í
milljónaborgunum gætu orðið til að
grafa undan pólitískum stöðugleika.
En afleiðingin af markaðs-
væðingunni varð ekki einvörðungu
mikill hagvöxtur í strandhéruðunum
heldur líka aukin spill-
ing í röðum embættis-
manna og mun meiri
kjaramunur milli hér-
aða en áður hafði
þekkst í Kína í tíð
kommúnista.
„Sem sá snjalli póli-
tíkus sem hann er átt-
aði Hu sig fljótt á því
að hann hafði fengið
umboð til að leysa þau
alvarlegu vandamál
sem upp komu í valda-
tíð Jiangs,“ segir Li
Cheng, prófessor í
stjórnvísindum við
Hamilton-háskóla í
Bandaríkjunum. Nýju mennirnir,
Hu og Wen, ferðuðust um afskekkt
héruð og ræddu milliliðalaust við fá-
tæka bændur, þeir ræktuðu vel
ímynd hinna góðu landsfeðra og
hétu því að uppræta spillingu. Og
þegar lungnabólgusóttin, HABL,
herjaði og ljóst var að upplýsingum
um útbreiðslu hennar hafði verið
haldið frá fjölmiðlum, ráku nýju leið-
togarnir embættismenn sem höfðu
brugðist. Hvatt var til aukins fjö-
miðlafrelsis og betra upplýs-
ingastreymis frá yfirvöldum.
Andóf barið niður
og Taívönum hótað
Hu hefur síðustu mánuðina kastað
grímu ljúfmennisins og látið þjarma
harkalega að andófsmönnum, þar á
meðal hugleiðslusamtökunum Falun
Gong en þau voru bönnuð 1999
vegna ótta kommúnista við öll fjöl-
menn samtök sem þeir stýrðu ekki
sjálfir. Fulltrúar Falun Gong segja
að minnst 1.600 liðsmenn samtak-
anna hafi verið pyntaðir eða barðir
til bana frá 1999. Einnig hefur Hu
ekki sýnt nein merki um sáttfýsi
gagnvart Taívan og hefur ítrekað þá
stefnu Pekingstjórnarinnar að beitt
verði hervaldi til að stöðva tilraunir
eyjarskeggja til að lýsa yfir sjálf-
stæði.
Forveri Hus, Jiang Zemin, hélt
lengi vel fast í eitt mikilvægasta
embættið, hann var yfirmaður her-
málanefndar flokksins en sagði af
sér í september sl. og tók Hu við.
Lee Ngok, sem býr í Hong Kong og
er sérfræðingur í málefnum kín-
verska hersins, segir að Hu hafi
tryggt stöðu sína meðal æðstu yf-
irmanna hersins með því að nefna
berum orðum möguleikann á að
beita hernum gegn Taívan.
Herinn er ein mikilvægasta valda-
stoðin í kerfi kínverskra komm-
únista og á hann og rekur fjölda
stórfyrirtækja. Æðstu yfirmenn
hersins njóta ýmissa fríðinda en
hafa síðustu árin lagt áherslu á að fá
aukið fjármagn til að gera heraflann
nýtískulegri. Benda þeir á að tækni-
legir yfirburðir Bandaríkjamanna
séu orðnir svo miklir að spyrna verði
við fótum. Gamaldags vopnabún-
aður Kínverja myndi verða nær
gagnslaus ef til átaka kæmi við risa-
veldið eða þá sem njóta stuðnings
þess. Er þá ekki síst haft í huga að
Bandaríkjamenn hafa áratugum
saman ábyrgst öryggi Taívana.
Eyjan Taívan er enn formlega
hluti af Kína en kommúnistastjórnin
hefur nú sett ný lög þar sem lagður
er grunnur að því að beita hervaldi
gegn Taívönum lýsi þeir formlega
yfir sjálfstæði.
Kínastjórn hefur lengi lagt að eyj-
arskeggjum að samþykkja tilhögun
af svipuðu tagi og ákveðin var þegar
Hong Kong hætti að vera bresk ný-
lenda 1997. Kenna kommúnistar þá
lausn við uppskriftina „eitt Kína, tvö
kerfi“ sem á að merkja að Hong
Kong haldi í reynd eins konar full-
veldi í 50 ár, einnig tjáningarfrelsi
og rétti til að kjósa eigin borg-
arstjórn með lýðræðislegum aðferð-
um. En síðustu árin hafa Hu og
menn hans gengið freklega á rétt
Hong Kong-búa og þeir síðan svarað
með fjölmennum mótmælagöngum.
Hefur þessi lausn því æ minna að-
dráttarafl í huga Taívana. Þeir
treysta ekki ráðamönnum í Peking.
En Hu hvatti alla Kínverja og Taív-
ana í lok desember til þess að vinna
að einingu Kína og berjast gegn
áformum Chen Shiu-bians Taív-
ansforseta sem vill sjálfstæði eyj-
arinnar.
„Við erum reiðubúnir til að hefja
við fyrsta tækifæri viðræður við
Taívana á grunni hugmyndanna um
eitt Kína,“ sagði Hu Jintao. „En við
munum ekki undir neinum kring-
umstæðum sætta okkur við að Taív-
an verði skilið frá Kína.“ Stálhnefinn
í silkihanskanum leyndi sér ekki, all-
ir vissu að átt var við innrás ef lýst
yrði yfir sjálfstæði.
Helstu heimildir:
BBC, The Economist, International Her-
ald Tribune, The Los Angeles Times.
Hu steytir hnefann
Reuters
Kínverskir hermenn hreinsa snjó af Torgi hins himneska friðar í Peking um jólin. Herinn er einn mikilvægasti
þátturinn í valdakerfi landsins og Hu Jintao er nú talinn hafa tryggt sér hollustu hans.
Fréttaskýring| Margt
var á huldu um raun-
veruleg viðhorf Hu
Jintaos þegar hann
varð forseti Kína, seg-
ir í grein Kristjáns
Jónssonar. En nú
bendir margt til þess
að nýi leiðtoginn sé
meiri harðlínumaður
en fyrirrennarar hans,
Jiang Zemin og Deng
Xiaoping.
’Óskhyggjan virðisthafa blindað þá sem
töldu að kínverskir
kommúnistar væru
áfjáðir í að saga í sund-
ur greinina sem þeir
sitja á, sjálft flokks-
einræðið. ‘
kjon@mbl.is
Hu Jintao, forseti Kína.