Morgunblaðið - 25.01.2005, Qupperneq 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 25. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
Elsku besti afi minn.
Margs er að minnast
á þeim árum sem ég hef
upplifað með þér en þau eru orðin vel
á fjórða tug. Þú varst þó kominn vel
yfir fimmtugt þegar ég kom í heim-
inn.
Ég minnist einstakrar góðsemi og
umhyggju ykkar ömmu á mínum
fyrstu æskuárum þegar ég bjó ásamt
ungum foreldrum mínum uppi á lofti
á Hjarðarhaga 31. Eftir að ég fluttist í
burtu um nokkurt skeið minnist ég
uppvöfðu dýnunnar sem ég svaf iðu-
lega á við rúmgaflinn ykkar þegar ég
kom í heimsókn úr Breiðholtinu,
næstum því um hverja helgi. Seinna
minnist ég tíma okkar á golfvellinum
með ömmu.
Mér reiknast til að á 38 ára ævi
minni hafi ég búið á Hjarðarhagan-
um, sem þú byggðir af miklum mynd-
arskap árið 1955, í a.m.k. 30 ár og þá á
öllum hæðum hússins í hinum ýmsu
herbergjum. Það er því ekkert skrýt-
ið að samband okkar væri sterkt og
innilegt, sem og samband okkar
ömmu meðan hún lifði. Ég fluttist al-
farið til ykkar þegar ég gekk í
Menntaskólann við Reykjavík en bjó í
kjallaranum hjá ykkur þegar ég var í
Háskólanum. Síðast bjuggum við
saman á Haganum áður en þú fluttist
á Vesturgötuna fyrir u.þ.b. tveimur
árum.
Þú varst alla tíð mitt helsta átrún-
aðargoð í lífinu og við vorum afskap-
lega góðir trúnaðarvinir. Mér leið allt-
af einstaklega vel eftir samræður
okkar og fannst ég ávallt betri maður
á eftir. Það var afskaplega ljúft að
flytja þér góð tíðindi. Þú samfagnaðir
svo innilega og hjartanlega. Ég minn-
ist langra og góðra samræðna þar
sem þú varst meðal annars að leggja
mér lífsreglurnar. Ég reyni eftir
megni að lifa samkvæmt þeim. Sumt
þarf samt alltaf lífið sjálft að kenna
manni. Það hef ég t.d. reynt fyrir
stuttu síðan þegar við Selma eignuð-
umst dóttur okkar, þinn fertugasta
afkomanda.
Þú varst afskaplega farsæll í lífinu
og lagðir geysilega mikið til sam-
félagsins í mikilvægum félagsstörf-
um. Hæst ber náttúrulega störf þín
hjá Slysavarnafélaginu um 30 ára
skeið. Þú varst líka farsæll í viðskipt-
um og umfram allt heiðarlegur en
barst samt lítið á, hugsaðir mest um
að hafa nóg fyrir þig og þína, sem þú
svo sannarlega gerðir. Síðast en ekki
síst varstu mikill fjölskyldumaður og
hugsaðir sífellt um hag stórfjölskyld-
unnar þinnar, barna og barnabarna
og annarra náinna skyldmenna þinna.
Þú aðstoðaðir og léttir undir með öll-
um eftir fremsta megni. Það er okkur
hinum sannarlega til eftirbreytni.
Þeir skipta tugum ef ekki hundruðum
í stórfjölskyldunni sem þú hjálpaðir
með einum eða öðrum hætti. Þú varst
ávallt hetja okkar allra, stoð og stytta.
Við vorum ekki eins nánir síðustu
árin og oft áður. Örlögin höguðu því
þannig. Við stóðum báðir fast á því
sem við töldum best fyrir þá sem næst
okkur standa. Undir það síðasta fann
ég samt gömlu góðu tengslin á ný.
Það skipti okkur öll geysilega miklu
máli að þú skildir sáttur við, búinn að
gera upp öll þín mál af rómaðri vand-
virkni og velvild til stórfjölskyldunnar
sem þú elskaðir svo mikið og dekraðir
við alla tíð.
Arfleifð þín er stórkostlegt verk-
efni fyrir okkur afkomendur þína að
vinna úr. Ég bið til guðs að okkur tak-
ist vel upp. Eitt af því er til dæmis að
tryggja æskustöðvum þínum í Aðal-
vík, sem voru þér alla tíð svo hjart-
fólgnar, veglegan sess sem minnis-
GUNNAR
FRIÐRIKSSON
✝ Gunnar Friðriks-son, fyrrverandi
forseti Slysavarna-
félags Íslands, fædd-
ist á Látrum í Aðal-
vík 29. nóvember
1913. Hann lést á
Landspítala, Landa-
koti, föstudaginn 14.
janúar síðastliðinn
og var útför hans
gerð frá Dómkirkj-
unni 24. janúar.
merki um þig og
foreldra þína. Um það
stöndum við barnabörn-
in þín saman sem eitt og
megi svo ávallt verða.
Þá hvílir á okkur sú
skylda að upplýsa og
fræða afkomendur okk-
ar um stórkostlegt lífs-
hlaup ykkar ömmu, en
þar ætti að vera á vísan
að róa þar sem þú hefur
auk alls annars verið af-
kastamikill í ritsmíðum
um þín mál, bæði út-
gefnum og óútgefnum.
Guð varðveiti þig og
geymi, elsku besti afi minn. Ég trúi
því að endurfundir ykkar ömmu hafi
verið langþráðir og dásamlegir. Þinn
dóttur- og uppeldissonur,
Gunnar Heimir.
Afi Gunnar lifði tímana tvenna,
raunar mætti segja að hann hafi lifað
ævintýralegu lífi. Hann ólst upp við
stórkostlega náttúru, ótrúlegar vetr-
arhörkur, ást og umhyggju en jafn-
framt stöðuga ógn erfiðrar lífsbar-
áttu. Í slíku umhverfi komust
einungis þeir hæfustu af – afi, hann
var afburðamaður. Hann var sinnar
eigin gæfu smiður, með eindæmum
farsæll. Fjölskylda afa var stór og
ástrík og frá því ég man eftir mér var
heimili afa og ömmu sannkallað ætt-
aróðal þangað sem gaman var að
koma. Þannig skilst mér að heimili
þeirra hafi alla tíð verið og æskuheim-
ili afa í Aðalvík einnig.
Afi skilaði ótrúlega farsælu ævi-
starfi. Hann tók þátt í umbyltingu ís-
lensks samfélags. Afburða viðskipta-
vit hans, færni hans í mannlegum
samskiptum ásamt með ótrúlegum
dugnaði og vinnusemi gerði hann
sterkefnaðan og gerði honum kleift að
vinna ómetanlegt starf að hugðarefn-
um sínum samfélaginu til þvílíks
gagns að seint verður ofmetið. Hann
sinnti mikilvægum embættum, um-
gekkst og átti að vinum framámenn,
hitti forseta og fyrirmenni og ferðað-
ist um allan heim. Hugurinn var samt
alltaf bundinn við æskuslóðirnar í Að-
alvík eins og heyra mátti af sögum
hans. Engan þekki ég sem talað hefur
af meira stolti og áhuga um forfeður
sína og átthagana. Að sama skapi
naut hann vinsemdar og virðingar
samferðamanna sinna, nánast er
sama hvern maður talar við fyrir vest-
an – allir þekkja afa af verkum hans,
göfuglyndi og dugnaði. Þetta varð
mér ljóst er ég kom síðasta sumar á
æskuslóðir afa. Ógleymanlegt er að
horfa yfir Aðalvík í sumarblíðu.
Hlusta á lágværan sjávarniðinn við
ströndina á sléttri víkinni, gargið í
sjófuglunum handan víkurinnar sem
virtist magnast upp í kyrrðinni en á
bak við allt þetta þungar drunurnar
sem bárust yfir fjöllin frá opnu úthaf-
inu. Fegurðin er ólýsanleg en tilhugs-
unin um lífið á þessum slóðum, að
stunda sjósókn við slíkan háska, ógn-
vænleg. Enda voru slysavarnir afa
hjartans mál. Vakti mér stolt og gleði
að sjá glæsilegt björgunarskip Ísfirð-
inga, Gunnar Friðriksson, bundið við
bryggju á Ísafirði.
Það sem afa var alltaf efst í huga
þegar ég hitti hann nú hin síðustu ár –
allt fram að kveðjustund – voru átt-
hagar hans í Aðalvík, mikilvægi þess
að halda á lofti minningu forfeðranna
– sögunni, lærdómi hennar og mik-
ilvægi þess að eiga góða afkomendur.
Nú heyri ég aldrei aftur mæltar af
munni afa sögurnar af forfeðrum okk-
ar í Aðalvík og lífsbaráttu þeirra. Við
sem eftir stöndum vitum að við eigum
góða forfeður. Nú stendur upp á okk-
ur að halda uppi merki afa Gunnars.
Deyr fé,
deyja frændur,
deyr sjálfur ið sama;
en orðstír
deyr aldregi,
hveim er sér góðan getur.
(Úr Hávamálum.)
Blessuð sé minning afa míns Gunn-
ars Friðrikssonar.
Sigurður Narfi.
Að segja frá afa er svolítið eins og
að breyta gráum hversdagsleika í æv-
intýri. Afi Gunnar var enginn venju-
legur maður, enda kominn af engu
venjulegu fólki. Aðalvíkin átti hug
hans og hjarta og hann var stoltur af
uppruna sínum. Hann var ekki síður
stoltur af afkomendum sínum og
sagði hverjum sem vildi heyra hve
mörg barnabörn og barnabarnabörn
hann ætti. Það er mikill missir að afa,
sögum hans og nærveru. Undanfarin
ár settist hann niður við skriftir og fór
að skrá æviminningar sínar. Hann
hafði sérstaka unun af því að minnast
gamalla tíma og segja sögur af for-
feðrum sínum í Aðalvík. Hann sáði
fræjum frásagnarhefðar sem við af-
komendurnir vonandi viðhöldum.
Ég á eftir að sakna afa. Mér hlýnaði
um hjartarætur í hvert sinn er ég tók
upp símann hér í Kaupmannahöfn og
heyrði rödd hans í símanum. Síðasta
samverustund okkar var á Þorláks-
messu þegar afi bauð okkur í skötu.
Þar sátum við fjölskyldan saman, sá
elsti og sá yngsti, sem hann kallaði
prófessor Guðberg. Eins og iðulega
kom fjöldi fólks að heilsa upp á hann.
Við afi fundum það einu sinni út að
hann stundaði meira félagslíf en ég.
Það leið varla sá dagur að afi færi ekki
út meðal fólks, hvort sem það var á á
veitingahús með Gísla, á Kaffi París, í
mat hjá sonunum, eða eitthvað með
einkadóttur sinni, móður minni, sem
hugsaði daglega um hann.
Afi var þakklátur börnum sínum og
fannst þau hugsa vel um sig. Afi sagð-
ist treysta því að ég gengi frá bókinni
einn daginn og það mun ég gera. Sög-
urnar í henni ná langt út fyrir hans
eigið æviskeið. Minni hans var með
ólíkindum og því geyma gögn hans
ómetanlegar frásagnir af mannlífi í
Aðalvík fyrr á öldum. Sögur sem ann-
ars hefðu dáið með honum. Þær eru
Íslendingum mikilvægar og ég
hlakka til að setjast niður til lestrar,
því héðan í frá verða þær að duga.
Afi hefur lokið æviskeiði sínu með
dyggð. Afrek hans eru engu lík og
vart hægt að rekja í minningargrein.
Eftir situr minning um mann sem
breytti gráum hversdagsleika í ævin-
týri, og það vill þannig til að hann var
afi minn.
Íris Björg Kristjánsdóttir.
Elsku afi, nú hefur þú kvatt okkur.
Það er erfitt að hugsa sér lífið án þín,
þar sem þú hefur verið svo stór hluti
af mínu lífi. Hef ég til dæmis alltaf
haldið því fram að ég væri að vestan
og það var ekki fyrr en ég eltist sem
ég fór að gera mér grein fyrir því að
ég væri í raun aðeins að litlum hluta
ættuð að vestan. Ég var svo heppin að
fá að alast upp í kjallaranum hjá þér
og ömmu fyrstu árin mín og þar var líf
og fjör. Það fylgdi ykkur mikill gesta-
gangur, enda heimili ykkar á Hjarð-
arhaga hjarta stórfjölskyldunnar. Þið
amma ferðuðust mikið, vegna vinnu
þinnar og í frí til framandi landa og
mér fannst þið lifa svo spennandi og
skemmtilegu lífi. Ég man eftir því að
vera að fylgjast með í sjónvarpinu þar
sem verið var að sýna frá konunglegri
veislu í Bretlandi og að reyna að koma
auga á ykkur ömmu þar. Mér fannst
það svo merkilegt að þið skylduð vera
boðin í veislu í höll hjá alvöru drottn-
ingu. Fyrsta bíóferðin sem ég man
eftir var með þér, en hún var eflaust
ekki eins ánægjuleg fyrir þig. Við
frændsystkinin byrjuðum á því að ríf-
ast um sætin í bílnum áður en við
lögðum af stað. Þá áttir þú rauða
flotta bílinn með bílbeltunum aftur í
og það vildi enginn sitja í miðjunni.
En að lokum komumst við af stað og
mættum í Laugarásbíó. Þegar mynd-
in byrjaði fór Auður systir að gráta og
þú varðst að fara með hana fram. Síð-
an týndi ég bleiku húfunni minni og
Gunnar Heimir skreið um öll gólf að
leita en fann hana ekki í myrkrinu og
kom ég þá fram grátandi. En þú varst
ótrúlegur, lést stöðva sýninguna,
kveikja ljósin, fundum við húfuna og
myndin gat haldið áfram. Ég hef oft
velt því fyrir mér hvernig í ósköpun-
um þú fórst að því að láta stöðva bíó-
sýninguna til þess eins að leita að
bleiku dúskahúfunni minni. En svona
varstu, traustur, ákveðinn, óhræddur
og elskulegur. Þú varst líka trúr þín-
um, en það sást best í veikindum
ömmu. Ég var líka svo heppin að fá að
vinna með þér í nokkur ár. Þú varst
stoltur af mér, kynntir mig fyrir öll-
um sem erindi áttu við þig og varst
alltaf óspar á hrósið. Þú hafðir alltaf
svo mikinn áhuga á því sem var að
gerast hjá mér og það var gott að geta
talað við ykkur ömmu um allt, sér-
staklega á þessum erfiðu unglingsár-
um. Afkomendur þínir skiptu þig
miklu máli og þú fylgdist vel með
þeim. Vissir alltaf hvað allir í þessum
stóra hópi voru að gera og varst
ánægður og stoltur af hópnum þínum.
Þú varst óspar að hrósa strákunum
mínum, kallaðir þá litlu foringjana.
Þú varst þó sérstaklega ánægður með
hve vel þeir una sér í Aðalvík. Aðalvík
var þér alltaf ofarlega í huga sem og
ættfræði, sem var mikið áhugamál
hjá þér. Ég kunni ekki að meta hana
fyrr en ég var kominn í Háskólann og
bjó hjá ykkur ömmu. Þá sýndir þú
mér allar ættartölurnar sem þú átt
skrifaðar og fórst yfir það hvernig
hinir og þessir væru skyldir okkur.
Ég gat svo farið yfir þetta með þér
aftur á morgnana, því ég á erfitt með
að muna þetta. Kannski af því að ég
hef ekki þurft þess, hef alltaf getað
flett upp í þér.
Mig langar að þakka þér fyrir það,
elsku afi minn, hvað þú hafðir alltaf
mikla trú á mér og mínum, varst
óspar á hrós og hvatningu. Það kom
sér svo sannarlega vel í lífsins ólgusjó
og gaf mér líka trú á sjálfri mér. Þú
varst okkur góð fyrirmynd og mun ég
hafa þína lífsgleði og manngæsku að
leiðarljósi. Bless, elsku afi, og takk
fyrir allt.
Þín
Unnur Berglind.
Elsku Gunnar langafi. Þú varst
góður og blíður við okkur. Þú varst
alltaf mjög hress og kátur og
skemmtilegur. Við fengum alltaf kon-
fekt þegar við komum til þín sem var
mjög gott og þú varst alltaf að gefa
okkur gjafir. Stærsta gjöfin sem þú
gafst okkur var Aðalvík, en þar finnst
okkur svo gott að vera. Við ætlum að
fara þangað á hverju sumri og
kannski förum við tvisvar þangað eitt-
hvert sumarið. Þú varst besti langafi í
heimi, bauðst okkur oft á Café París
og að kaupa ís í Perlunni. Þú áttir skil-
ið að björgunarbáturinn á Ísafirði var
skírður eftir þér, því þú varst forseti
Slysavarnafélagsins í 22 ár. Okkur
þykir mjög vænt um þig og okkur
fannst gott að hafa þig hjá okkur.
Vertu yfir og allt um kring
með eilífri blessun þinni,
sitji Guðs englar saman í hring
sænginni yfir minni.
(Sig. Jónsson frá Presthólum.)
Bless elsku afi
Halldór Friðrik, Hákon Örn,
Haukur Ingi.
Kveðja frá Slysavarna-
félaginu Landsbjörg
Gunnar Friðriksson, fyrrum forseti
Slysavarnafélags Íslands, er látinn.
Gunnar var forseti Slysavarnafélags-
ins í 22 ár og sat í stjórn þess í 26 ár. Á
þeim tíma urðu miklar breytingar á
félaginu. Byggt var nýtt hús yfir höf-
uðstöðvar félagsins á Grandagarði 14
og var Gunnar formaður bygginga-
nefndar. Í tíð Gunnars tók félagið
virkan þátt í umferðaröryggismálum.
Sérstaklega mætti nefna aðkomu fé-
lagsins að undirbúningi og skipulagn-
ingu hægri umferðar var tekin upp
hér á landi árið 1968. Mikil vakning
varð í starfi björgunarsveita félagsins
á þessum árum og margar nýjar
sveitir stofnaðar og mikil sérhæfing í
björgunarstarfi fór að koma fram.
Gunnar var einn ötulasti baráttumað-
urinn fyrir stofnun Tilkynningar-
skyldu íslenskra skipa árið 1968. Með
því var stigið eitt mesta framfara-
skref í öryggismálum íslenskra sjó-
manna fyrr og síðar.
Í lok síðasta árs bauð Slysvarna-
félagið Landsbjörg fyrrum forsvars-
mönnum þeirra félaga sem áður
mynduðu félagið til samsætis í höf-
uðstöðvum félagsins. Þar var þeim
kynnt núverandi skipulag og starf-
semi félagsins. Sérstaklega viljum við
minnast þess hversu ánægður Gunn-
ar var með þá þróun sem orðið hefur á
starfsemi félagsins á síðustu árum
þ.e.a.s. eftir að Slysvarnafélag Ís-
lands og Landsbjörg – landssamband
björgunarsveita sameinuðust árið
1999. Í heimabyggð Gunnars ber
björgunarskip félagsins á Ísafirði
nafn hans, sem sýnir hvaða virðingu
og þökk menn bera til starfa hans fyr-
ir félagið.
Fyrir hönd Slysvarnafélagsins
Landsbjargar vottum við ættingjum
Gunnars okkar dýpstu samúð og
minnumst hans með virðingu og
þökk.
Sigurgeir Guðmundsson,
formaður.
Föstudaginn 14. janúar 2005 lést
minn gamli og góði vinur, Gunnar
Friðriksson á Landakotsspítala.
Hann var á nítugasta og öðru aldurs-
ári og fékk hægt andlát eftir langa og
annasama starfsævi.
Gunnar Friðriksson kom ungur
maður að vestan frá Látrum í Norð-
ur-Aðalvík til Reykjavíkur og hitti
þar unga stúlku að austan sem síðan
varð kona hans. Það var afar góð vin-
átta milli móður minnar og Unnar og
Gunnars sem hélst ævilangt. Mar-
grét, móðir mín og Unnur voru syst-
ur, dætur Halldórs Stefánssonar á
Fáskrúðsfirði. Heimsóknir voru tíðar
og Gunnar og Unnur sem bæði komu
staurblönk til Reykjavíkur fengu í
fyrstu inni í íbúð móður minnar sem
var dæmigerð kreppuáraíbúð eitt
herbergi og eldhús uppi í risi á
Laugavegi 76. Menn fóru upp á Bar-
ónstíg í Sundhöllina til að komast í
sturtu. Á menntaskólaárum mínum
bjó ég um hríð hjá Gunnari og Unni á
Hverfisgötunni. Eins og margir Vest-
firðingar var Gunnar fljótur að koma
undir sig fótum í Reykjavík. Hann
gerðist mikill athafnamaður og var
farsæll í öllu sem hann tók sér fyrir
hendur.
Gunnar og Unnur voru af þeirri
kynslóð sem fæddist á árum heims-
styrjaldarinnar fyrri og ólst upp á
krepputímum. Hún átti ekki annarra
kosta völ en að vinna eins mikið og
orkan leyfði. Þessi kynslóð varð sterk
að innviðum og hún skilaði glæsilegu
ævistarfi. Það var hún sem með
atorku sinni skapaði íslenska velferð-
arríkið.
Gunnar Friðriksson var góðum
gáfum gæddur og hafði gott vald á rit-
uðu máli. Árið 1990 skrifaði hann bók
sem hann nefndi Mannlíf í Aðalvík.
Þar lýsir hann endalokum aldalangr-
ar sögu þar sem barist er á eyðilegum
stöðum í návígi við náttúruöflin. Sú
barátta var bæði grimm og mann-
skæð. Lífið var linnulaus þrældómur.
Í híbýlum sem voru hrörleg og lítil
þoldu menn oft skerandi hungur og
nístandi kulda. Eftir erfiðan róður
urðu menn jafnvel að bera lífsbjörg-
ina á sjálfum sér klukkustundum
saman um fjallvegi, urðir og klungur
og svelluð björg. Og bilið var oft stutt
milli lífa og dauða bæði á sjó og landi.
Menn sem lifa nú í allsnægtum hafa
gott af að vita hvaðan þeir koma.
Eftir 1920 fjölgaði sjóslysum.
Gunnar varð að horfa á eftir báðum
bræðrum sínum í sjóinn ásamt þrett-
án öðrum ungmennum. Allir sem eftir
lifðu í byggðarlaginu fóru þá til
Reykjavíkur. Þegar ein leið lokast
opnast oft önnur. Gunnar Friðriksson
gerðist einn þeirra manna sem tók í
lok fjórða áratugarins þátt í atburða-
rás sem umbreytti á nokkrum áratug-
um sögu þjóðar sem búið hafði við
lifnaðarhætti í aldaraðir þar sem allt
virtist standa kyrrt. Breytingar koma
ekki af sjálfu sér. Það þarf athafna-
menn til að hrinda þeim í fram-
kvæmd.
Auk umfangsmikillar kaupsýslu
hafði Gunnar Friðriksson mikil af-
skipti af félagsmálum. Störf hans ein-
kenndust af hófstillingu og festu.
Hann var hógvær maður að eðlisfari
og ég held að honum hafi aldrei
brugðist háttvísi. Þekktust eru störf
hans sem forseti Slysavarnafélagsins
í tæpan aldarfjórðung 1960–1982.
Hann var snemma á Alþýðusam-
bandsþingi og hann sat í stjórn
Landakotsspítala. Hann vann einnig
margvísleg störf í þágu blindra. Hann
var formaður Bátafélagsins Bjargar
og hann var árum saman í Sjómanna-
dagsráði. Þá var hann kosinn til að
mæta á stofnfundi Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga og þannig
mætti lengi telja. hins vegar fékkst
hann aldrei til að taka þátt í pólitísku
flokksstarfi þó að hann hafi verið um