Morgunblaðið - 27.05.2005, Blaðsíða 20

ERLENT
20 FÖSTUDAGUR 27. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ÞÁTTASKIL urðu í mikilvægum
heimshluta á miðvikudag þegar
tekin var í notkun með formlegum
hætti nær 1800 km löng leiðsla
sem flytja mun olíu frá Bakú við
Kaspíahaf og nálægum löndum til
hafnarborga við Miðjarðarhaf.
Reyndar munu líða nokkrir mán-
uðir áður en olía fer að streyma út
í tankana í borginni Ceyhan í
Tyrklandi, svo langan tíma tekur
að ná upp nægilegum þrýstingi.
En pólitíski þrýstingurinn í að-
draganda framkvæmdarinnar, sem
tekið hefur 10 ár, hefur verið næg-
ur.
Suðurhluti Kákasus og Tyrkland
munu nú verða mikilvæg flutn-
ingaleið fyrir olíu enda þótt magn-
ið verði aðeins um einn af hundr-
aði allrar heimsframleiðslunnar.
Um er að ræða létta olíu af háum
gæðaflokki en fjarlægðin frá
heimsmörkuðum hefur fram til
þessa torveldað að hún yrði flutt á
helstu markaðina.
Olía frá þessum svæðum hefur
hingað til svo til einvörðungu verið
flutt um rússneskar leiðslur en
Rússar óttast nú að áhrif þeirra á
orkubúskap heimsbyggðarinnar
muni minnka. Undanfarin ár hafa
Rússar orðið að sætta sig við að
hið gamla heimsveldi þeirra hefur
stöðugt látið undan síga, fyrst með
hruni Sovétríkjanna 1991 en síðan
hafa þeir orðið fyrir þeirri auð-
mýkingu að geta ekki yfirbugað
smáþjóðina Tétsena.
Gömul tengsl
Um helmingur gjaldeyristekna
Rússa er vegna sölu á olíu og gasi
og þeir hafa notið góðs af háu olíu-
verði í heiminum síðustu árin. En
þeir hafa lengi þóst eiga einnig
möguleika á að nýta sér trausta
þekkingu á aðstæðum og ýmis
tengsl í gömlu nýlendunum til að
hafa töglin og hagldirnar í olíu-
iðnaði grannþjóða eins og Kasaka,
Asera og Túrkmena svo að nokkr-
ar séu nefndar.
Fyrst í stað mun aðeins verða
dælt um leiðsluna olíu frá haf-
svæðum Asera en skömmu fyrir
athöfnina á miðvikudag lýstu
stjórnvöld í Kasakstan yfir að þau
myndu einnig nota leiðsluna til að
selja olíu beint til Vesturlanda án
milligöngu Rússa.
Þetta er verulegt áfall fyrir
Rússa. Þeir eru frá fornu fari van-
ir því að hafa hönd í bagga með
málefnum Kasaka og annarra Mið-
Asíuþjóða auk smáþjóðanna á suð-
urlandamærunum í Kákasus. Nú
verða þeir að sætta sig við að vest-
ræn og alþjóðleg olíufyrirtæki eins
og BP, sem er stærsti einstaki að-
ilinn að framkvæmdinni, og fleiri
félög á borð við franska Total og
norska Statoil hasli sér völl við
Kaspíahaf.
Mótmæli barin niður
Olíuleiðslan er kennd við upp-
hafsstafina í borgunum Bakú,
Tbilisi í Georgíu og endastöðinni,
Ceyhan í Tyrklandi. BTC-leiðslan
liggur víða um torsótt fjalllendi,
sums staðar hefur komið til mót-
mæla vegna náttúruspjalla í
tengslum við verkið. Sl. laugardag
handtók lögregla Asera nokkra
menn, sagði þá hafa staðið fyrir
mótmælum of nálægt leiðslunni.
Var fólkið barið illa en stjórnvöld í
mörgum fyrrverandi sov-
étlýðveldum á Kaspíahafssvæðinu
hika ekki við að beita ofbeldi gegn
andófi. Þau sæta auk þess harðri
gagnrýni alþjóðasamtaka á borð
við Öryggis- og samvinnustofnun
Evrópu, ÖSE, fyrir að að traðka á
mannréttindum og falsa kosn-
ingaúrslit.
Eitt af því sem menn hafa
nokkrar áhyggjur af er að hægt
verði að vinna á leiðslunni
skemmdarverk. En hefði verið far-
in leiðin sem Rússar lögðu til um
lönd þeirra í norðanverðu Kákasus
er talið víst að skæruliðar Tétsena
hefðu reynt að valda á henni
spjöllum.
Olían í Kaspíahafi og í nálægum
ríkjum freistar ekki síst þeirra
sem sjá fyrir sér að næstu áratug-
ir muni verða miklir umbrotatímar
í heimi araba og Írana, þjóðanna
sem sitja á megninu af olíuforða
heimsins. Talið er að olíulindir
Asera fari að þverra um 2010 en
sú ákvörðun Nursultans Nazarbaj-
evs, forseta Kasakstans, að láta
flytja hluta af hinum geysimikla
olíuforða lands síns um nýju leiðsl-
una veldur því að „líftími“ hennar
lengist mjög.
Forseti Tyrklands, Ahmet
Necdet Sezer, benti við vígsluat-
höfnina á að með leiðslunni myndi
álagið á Bosporus-sundi minnka
verulega en mjótt sundið er oft við
að stíflast vegna siglinga fjöl-
margra, stórra tankskipa. Og for-
seti Georgíu, Mikhail Saakashvili,
lagði áherslu á þau umskipti sem
leiðslan hefði í för með sér í milli-
ríkjasamskiptum á svæðinu. „Eftir
hrun mikils heimsveldis [Sov-
étríkjanna] viljum við að upp-
sprettur jarðefnaeldsneytis verði
verndaðar og að tryggt verði að
flutningar með afurðirnar verði
ekki fyrir skakkaföllum,“ sagði
hann.
Rússar fjarstaddir
Gert hafði verið ráð fyrir því að
sérstakur sendimaður Vladímírs
Pútíns Rússlandsforseta í orku-
málum, Ígor Júsúfov, yrði við-
staddur en hann var sagður hafa
orðið að aflýsa ferðinni á síðustu
stundu sakir veikinda.
Olían freistar margra. En vandi
Rússa er einnig að Bandaríkja-
menn og Kínverjar seilast nú leynt
og ljóst til áhrifa í Mið-Asíu, hinir
fyrrnefndu meðal annars til að
reisa bækistöðvar í baráttunni
gegn hryðjuverkum. Jafnframt
spá margir sérfræðingar í alþjóða-
málum að innan nokkurra áratuga
muni Bandaríkin og Kína verða
risaveldin tvö sem berjist um völd-
in í heiminum. Má gera ráð fyrir
að framsýnir embættismenn
beggja séu farnir að reyna að
valda fyrirfram ýmsa mikilvæga
reiti í þeirri skák.
 !"#"!$"
"%!&# '"( "(
"%!

&  '$#%"( & )   *+#) )  )   ) *
 )( $,-) # .)&#&(
A,:&
/0)  
/ 
:
/0

-', 
7 : 
;PQ)$7M

 

 
Q R / / $  7 M
)  /  ) / ;  7
;RQ)+?7@/;7
/?Q%M/37
?-Q %
% Q  7
 0
% Q  )/SQ$7M
R)Q%7
; ,
  



 
 
G
;( "
& :
;,,& 7,
?"' "4",  "
2,"  "4 5
-"4& 
/0$)   , ,   :  *4  '5" ,
G0",# 0 "".6& && '#  "4 
 ,(4' .& # # &",# , && #
 )  & :  " # &
$,  "& , 
 0 "&# # 0,
 "0 ,&& * ,  &
"4",  " ,0 " ##. 0 QG "&'
) 

0 "". '"" , 

0 "". 6& &'4 &  
  ,,&  ,0 , ,  G0  
!050' &   0 & 
,& ,&&  "8 ,   L && ", 
"4" &'  4  ,(4' .&
= , & 0 &  :""
"4",  "& G  ,    (:.
,  '5" "4 4   4 A,:&
4  .6&#  &


!" #$
%& ' #()* Vesturlönd
og Kaspíahaf
tengjast
Ný olíuleiðsla milli Kaspíahafs og Miðjarðarhafs
er talin geta dregið mjög úr áhrifum Rússa á
gömlum yfirráðasvæðum þeirra í Kákasus og
Mið-Asíu. Kristján Jónsson kynnti sér málið.
kjon@mbl.is
Bagdad. AFP. AP. | Írösk stjórnvöld
tilkynntu í gær að þau hygðust fela
40 þúsund manna liðsafla að gæta
öryggis íbúa landsins og reyna að
uppræta árásir skæruliða sem hafa
myrt að minnsta kosti 620 manns í
þessum mánuði. Hópurinn saman-
stendur af íröskum her- og lög-
reglumönnum og mun hefja störf í
höfuðborginni, Bagdad, strax í
næstu viku. Borginni verður skipt í
tvo hluta og síðan 15 svæði þar sem
verða alls 675 fastir eftirlitsstaðir.
Auk þess verða eftirlitsbifreiðar á
ferðinni í hverfum þar sem árásir
eru tíðar og algengt er að sprengj-
ur séu settar í bíla. Eftir tvær vik-
ur verður öryggisgæslu af þessu
tagi einnig komið á víðar um land-
ið.
Öryggissveitirnar munu „gera
út af við“ hryðjuverkamenn
Saadoun al-Dulaimi, varnarmála-
ráðherra, og Baqir Solagh, innan-
ríkisráðherra, greindu frá þessum
áformum á sameiginlegum blaða-
mannafundi í Bagdad í gær og
sögðu að markmið stjórnvalda með
þeim væri að snúa vörn í sókn. Al-
Dulaimi sagði að til stæði að girða
höfuðborgina af þannig að hryðju-
verkamenn kæmust ekki inn í
hana. „Í næstu viku verðum við
komin með sterka og örugga varn-
arlínu í kringum Bagdad, sem
verður eins og armband í kringum
úlnlið. Við leyfum engum að kom-
ast í gegnum þessa varnarlínu,“
sagði hann.
Solagh sagði að öryggissveitirn-
ar myndu bregðast hart við öllu of-
beldi gegn íröskum borgurum og
að ekkert rúm væri fyrir hryðju-
verkamenn í Írak, né þá sem skytu
skjólshúsi yfir slíka menn. „Við
verðum að vinna saman, stjórnvöld
og fólkið í landinu, enda er öryggi
hagur allra borgara, ekki bara
stjórnvalda,“ sagði Solagh. Hann
bætti því við að þeir sem yrðu
teknir höndum á fyrstu dögum að-
gerðanna fengju skjót réttarhöld
og að dómsmálaráðuneytið verði
beðið um að útvega „aukadómara“
til að hægt verði að rétta strax yfir
grunuðum mönnum. Þá sagði Sol-
agh að öryggisveitirnar myndu
„gera út af við hryðjuverkamenn á
heimilum þeirra og smiðjurnar þar
sem þeir setja saman bílasprengj-
ur“.
Al-Zarqawi er særður
Á fundinum í gær sögðust ráð-
herrarnir hafa upplýsingar þess
efnis að hryðjuverkaforinginn Abu
Masab al-Zargawi væri særður, en
orðrómur þess efnis hefur verið á
kreiki undanfarið og hefur al-
Zargawi jafnvel verið talinn af.
„Við vitum ekki hvort hann er lát-
inn eða ekki, en við vitum fyrir
víst að hann er særður,“ sagði Sol-
agh.
Mannskæðar árásir í gær
Ekkert lát var á ofbeldi í Írak í
gær og féllu að minnsta kosti ell-
efu manns í árásum hryðjuverka-
manna, þar á meðal tvö börn. Bíla-
sprengja sem sprakk nálægt
lögreglustöð í norðurhluta Bagdad
varð fimm manns að bana og særði
aðra 17. Þá skutu byssumenn í bíl
á hraðri ferð að hópi fólks sem var
á leið til vinnu í hverfinu Risala í
suðurhluta Bagdad í gærmorgun.
Fjórir féllu í árásinni, háskólapró-
fessor, lífverðir hans og túlkur
sem starfar fyrir Bandaríkjaher.
Írösk stjórnvöld hyggjast snúa vörn í sókn í baráttu við hryðjuverkamenn í landinu
40.000 manna öryggislið í Bagdad
Reuters
Moussa Saloom, háskólaprófessor sem var skotinn til bana af hryðjuverkamönnum þegar hann var á leið til vinnu
sinnar í suðurhluta Bagdad í gærmorgun, var borinn til grafar í borginni síðdegis í gær.
Eftir Birnu Önnu Björnsdóttur
bab@mbl.is