Morgunblaðið - 19.06.2005, Blaðsíða 1

STOFNAÐ 1913 163. TBL. 93. ÁRG. SUNNUDAGUR 19. JÚNÍ 2005 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS mbl.is
Kvenréttindafélag Íslands færir
íslenskum konum hamingjuóskir
vegna 90 ára afmælis
kosningaréttar kvenna á Íslandi
Tímaritinu 19. júní er dreift með
Morgunblaðinu í dag
Kvenréttindafélag Íslands
Tvöfalt vinnu-
álag kvenna
Oddný Sturludóttir hefur þýtt
bókina Móðir í hjáverkum 16
Tímaritið og Atvinna í dag
Tímaritið | Konur sem hlæja
Fær fólk til að tárast með brúðuleik
Kúlurassar
í Kaliforníu
Tími rósavínanna Atvinna | Lausum störfum fjölgar á Austurlandi
en fækkar á höfuðborgarsvæðinu
Íslenskir karlmenn góð fyrirmynd
5 6 9 0 9 0 0 0 0 0 9 0 0
SUNNUDAGUR VERÐ KR. 350
LEIÐTOGAR öflugustu ríkja Evr-
ópusambandsins skiptust á hörðum
ásökunum eftir að fundi þeirra í
Brussel lauk á föstudagskvöld án þess
að samkomulag næðist um fjárlög
sambandsins fyrir tímabilið 2007–
2013. Ekki tókst að finna málamiðlun
í deilum um afslátt sem Bretar hafa í
tvo áratugi notið af árlegum
greiðslum í sameiginlega sjóði ESB
en flestar aðildarþjóðirnar vilja að
hann verði lagður niður. Er nú sagt
fullum fetum að sambandið sé í ein-
hverri mestu kreppu sem það hefur
kynnst í nær 50 ára sögu sinni.
Bretar, sem njóta stuðnings Hol-
lendinga og Svía, setja það skilyrði
fyrir afnámi afsláttarins að gerð verði
uppstokkun á fjárlögum sambandsins
og dregið úr stuðningi við landbúnað
sem tekur til sín um 40% af fjárlögum
ESB. Sagði Tony Blair, forsætisráð-
herra Breta, eftir leiðtogafundinn að
huga yrði að ástæðum þess að afslátt-
urinn var veittur á sínum tíma. Bretar
töldu þá óréttlátt að þeir styddu óhag-
kvæman landbúnað í ríkum löndum
eins og Frakklandi.
Blair benti á að margfalt meira fé
rynni nú úr sjóðum ESB til landbún-
aðar en samanlagt til vísindarann-
sókna, tækniþróunar og menntamála.
„Þetta er ekki skynsamleg forgangs-
röðun á útgjöldum Evrópu við upphaf
21. aldar,“ sagði Blair.
Jacques Chirac Frakklandsforseti
og Gerhard Schröder, kanslari
Þýskalands, gagnrýndu Breta hart og
kenndu stífni þeirra og eigingirni um
að ekki samdist. Schröder sagði að
ábyrgð Breta og Hollendinga væri
mikil og ESB væri nú í „einhverri
verstu kreppu“ í sögu sinni. Chirac
fordæmdi þá stefnu Breta að reyna að
halda með öllum ráðum í afsláttinn og
neita að greiða „sanngjarnan“ hluta
af kostnaðinum sem fylgdi stækkun
sambandsins til austurs.
Lúxemborg er forysturíki ESB
þetta misserið. Jean-Claude Juncker,
forsætisráðherra Lúxemborgar,
sagði á föstudagskvöld að slagurinn
stæði milli tveggja ólíkra framtíðar-
sýna í Evrópu. „Til eru þeir sem, að
vísu án þess að segja það upphátt,
vilja stórt markaðssvæði og ekkert
annað en stórt markaðssvæði, háþró-
að fríverslunarsvæði, en aðrir vilja
pólitíska sameiningu Evrópu.“
Fréttamenn á blaðamannafundi
Junckers voru margir frá sunnan-
verðri álfunni, Bretarnir voru á fundi
Blairs sem var á sama tíma. „Er
kannski best að biðja Bretland að yf-
irgefa sambandið?“ spurði blaðamað-
ur á ítalska blaðinu Corriera della
Sera. „Verður Evrópa smám saman
bandarísk hjálenda?“ spurði annar
blaðamaður en Juncker svaraði ekki
beint þessum spurningum.
Frakkar fá í sinn hlut drjúgan hluta
landbúnaðarstyrkjanna og frönsk
blöð sögðu Chirac hafa farið halloka á
leiðtogafundinum. Blaðið France Soir
líkti deilunum við stríð milli Breta og
Frakka. „Þjóðir okkar hafa staðið í
átökum síðastliðin 1000 ár,“ sagði
blaðið. Le Figaro varaði Chirac við og
sagði hann ekki mega standa uppi
eins og hann væri vörður gamla tím-
ans í baráttu við þann nýja.
ESB-leiðtogar í skotgröfum
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Tony Blair og Jacques Chirac.
Teheran. AP, AFP. | Ljóst er að halda verður
aðra umferð í forsetakosningunum í Íran þar
sem enginn frambjóðandi fékk meirihluta í
kosningunum á föstudag. Kjörsókn var betri
en margir höfðu spáð eða um 68%. Sumir
andstæðingar klerkanna höfðu hvatt til þess
að fólk sæti heima til að mótmæla ólýðræð-
islegri framkvæmd kosninganna.
Ajatollah Hashemi Rafsanjani, fyrrver-
andi forseti, varð efstur á föstudag með rúm-
lega 21% fylgi þegar talin höfðu verið 90%
greiddra atkvæða. Hann var lengi talinn
harðlínuklerkur en hefur í kosningabarátt-
unni heitið því að leggja áherslu á efnahags-
umbætur og bætt samskipti við umheiminn.
Mjög kom á óvart að harðlínumaðurinn
Mahmood Ahmadinejad, borgarstjóri í Te-
heran, var á hælunum á Rafsanjani með rétt
tæp 19,5% en því hafði verið spáð að Rafsanj-
ani yrði með langmest fylgi. Þriðji var Mehdi
Karoubi, klerkur sem talinn er umbótasinn-
aður en hann var með um 17,5% stuðning.
Íranar
kjósa á ný
Peking. AFP. | Allt að 200 milljónir manna
munu verða þjakaðar af offitu innan tíu
ára í Kína ef fram fer sem horfir, að sögn
sérfræðinga þar í landi. Nú þegar eru 90
milljónir af 1300 milljónum Kínverja sagð-
ar vera 20% yfir kjörþyngd og því taldar
þjást af offitu. Fjöldi barna sem skilgreind
eru offitusjúklingar eykst um 8% á ári, að
sögn Chen Chaogang, læknis við Zhongs-
han-sjúkrahúsið í Guangdong-héraði.
Ástæðurnar fyrir þessari þróun eru
einkum sagðar vera minni hreyfing og
breytt mataræði. Kínverjar nota nú meira
bíla en áður og hjóla minna, þeir sitja mik-
ið við sjónvarp og tölvu, einnig er bent á
að þeir borði meira af kjöti og úði í sig
hvers kyns skyndibitum og fituríku óholl-
ustufæði. Meira er um offitu í norðri en
suðri, hún er algengari hjá konum en körl-
um og tíðnin er hærri í borgum en til
sveita.
Kínversk of-
fitusprengja?
NÍUTÍU ár eru í dag liðin frá því
að konur, sem náð höfðu fertugs-
aldri, fengu kosningarétt og kjör-
gengi til Alþingis. Tímamótanna
verður minnst á Þingvöllum í dag
með sérstakri hátíðar- og baráttu-
dagskrá. Níu stofnanir og samtök
kvenna, sem standa að hátíðarhöld-
unum, hvetja konur til að skunda á
Þingvöll. Stefnt er að því að af-
henda Árna Magnússyni, ráðherra
jafnréttismála, kröfugerð um rétt-
indi kvenna.
Ragnhildur Helgadóttir, fyrrver-
andi þingmaður og ráðherra, segir í
samtali við Morgunblaðið í dag að
þjóðfélagið allt, bæði konur og karl-
ar, þurfi að standa saman að því að
varðveita það jafnrétti sem fengist
hefur og koma því á þar sem það er
ekki í nægilega góðu horfi. Hún
segir að konur, sem berjist fyrir
jafnrétti, þurfi að beina röksemd-
um sínum að karlmönnunum.
„Konur hafa oft á tíðum alltof mikið
verið að tala hver við aðra og sann-
færa hver aðra í stað þess að beina
röksemdum sínum að karlmönn-
unum. Það voru þeir sem réðu öllu
til lands og sjávar. Menn láta ekki
stjórnartaumana af hendi nema
þeir séu sannfærðir um að það sé
skynsamlegt.“
Ingibjörg H. Bjarnason var kjör-
in á þing fyrst kvenna árið 1922 og
fyrsti kvenráðherrann, Auður Auð-
uns, var skipuð í embætti árið 1970.
Kosningaþátttaka kvenna var rúm-
lega þrjátíu prósent árið 1916 eða í
fyrstu þingkosningunum eftir að
konur öðluðust kosningarétt, skv.
Í Morgunblaðinu í dag er saga
kosningaréttar og kjörgengis
kvenna rifjuð upp og rætt við
stjórnmálakonur og -menn um
stöðu kvenna í stjórnmálum nú á
tímum.
ingaþátttaka karla var 87,2%.
Forystukvenna í kvennahreyf-
ingunni var minnst með sérstakri
athöfn í Hólavallakirkjugarði í
Reykjavík í gærmorgun. Steinunn
Valdís Óskarsdóttir borgarstjóri
flutti ávarp og blóm voru lögð á leg-
staði forystukvenna í kvenréttinda-
málum.
upplýsingum frá dr. Auði Styrk-
ársdóttur stjórnmálafræðingi.
Kosningaþátttakan hefur vaxið
jafnt og þétt síðan þá og í þremur
síðustu alþingiskosningum hefur
kosningaþátttaka kvenna verið ör-
lítið hærri en kosningaþátttaka
karla. Kosningaþátttaka kvenna
var 88,3% árið 2003 en kosn-
Níutíu ár frá því konur fengu kosningarétt og kjörgengi til Alþingis
Konur nýta kosninga-
réttinn frekar en karlar
Morgunblaðið/Sverrir
Sérstök athöfn var haldin í Hólavallakirkjugarði í gær til að minnast forustukvenna í kvenréttindabaráttunni
í upphafi liðinnar aldar og voru blómsveigar lagðir á leiði þeirra.
Eftir Örnu Schram
arna@mbl.is
 Konur | 10–11
 Hinn | 14
♦♦♦