Morgunblaðið - 26.08.2005, Side 28

28 FÖSTUDAGUR 26. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
„VEL skilgreind eignarréttindi leiða til
aukinnar náttúruverndar,“ segir Michael
De Alessi, en hann starfar hjá Reason-
stofnuninni í San Francisco í Bandaríkj-
unum. En stofnunin hefur frá 1968 stuðl-
að að hugmyndum frjálshyggjunnar m.a.
með tímaritaútgáfu og er virt í Banda-
ríkjunum.
Í erindi sínu, sem bar yfirskriftina
„Náttúruauðlindir – einkaeign eða rík-
iseign“, ræddi Alessi m.a. framseljanleg-
an kvóta (Individual Transferable
Quota) og bar Ísland saman við Nýja-
Sjáland hvað það varðar.
Hann bendir á að í Nýja-Sjálandi er
litið á kvótann sem vel varin eignarrétt-
indi, sem svipi t.a.m. til afsalsbréfs af
húsnæði. Hann segir að vegna þess hve
réttindin séu skýr, þá hafi Nýsjálending-
ar t.d. verið afar nýjungagjarnir í því
þegar kemur að verndun fiskimiðanna.
Þ.e. hvernig þeir nýti sér vísindin og setji
sér kvóta. Hann bendir á að útgerðarfyr-
irtækin veiði oft minna en sjávarútvegs-
ráðuneytið gefi leyfi fyrir. „Þeir hafa náð
að gera ýmsa áhugaverða samninga sín á
milli. Tökum sem dæmi tvær útgerðir,
t.a.m. útgerðir með hörpudisk og ostrur,
en þær hafa áhrif á hvor aðra. Þær hafa
einnig áhrif á útgerðir með uggfiska.
Eigendur útgerðanna þriggja hafa gert
samninga sín á milli um að stýra útgerð-
unum sem einni einingu. Þar með hafa
þeir tekið með í reikninginn hvaða áhrif
hver og ein útgerð hefur á þá næstu.
Þetta er einstakt hvað útgerð varðar,“
segir Alessi.
Hann bendir á að umhverfissinnar
ræði gjarnan um nauðsyn fjölstofna-
stjórnunar (multispecies management),
og bætir því við að slíkt sé uppi á ten-
ingnum í Nýja-Sjálandi. Hann segir
eignarréttindin gera þeim kleift að vera
nýjungagjarna þegar það kemur að fjöl-
stofnastjórnun. Útgerðirnar ráði til sín
sína eigin vísindamenn og greiði sjálfar
fyrir vísindarannsóknir auk þess sem
ríkið komi að slíku. „Virði kvótans er þær
fjárhagslegu væ
vel varðveittum
Alessi og bætir
dragi úr því ver
framtíðinni.
Hann tekur
öfgakennt dæmi
að fara illa með f
tekið það sem þ
Þar sé kerfið m
eignarréttindi sé
menn eins miki
horft til fram
Michael De Alessi hjá Reason-stofnuninni fjallaði um n
„Vel skilgreind
leiða til aukinnar
„Eignarréttur og framtíðin“ var yfirskrift fundar sem
Rannsóknarmiðstöð um samfélags- og efnahagsmál stóð
fyrir í gær. Jón Pétur Jónsson ræddi við Michael De
Alessi, einn fyrirlesara á fundinum, en hann fjallaði um
eignarréttindi og náttúruauðlindir.
Miklar umræður
stefnu RSE – Ra
FLEIRI nemendur en luku síðasta ári
við Landakotsskóla, hófu nám við skól-
ann í haust. Þeir voru 150 í fyrra en á
þriðjudag hófu um 154 nemendur nám og
enn er verið að vinna umsóknir vegna
nýrra nemenda. Skólinn hefur pláss fyrir
yfir tvö hundruð nemendur og segist
Fríða Regína Höskuldsdóttir, nýr skóla-
stjóri Landakotsskóla, sannfærð um að
hann verði fljótur að fyllast, það vilji hún
sjá sem fyrst.
Landakotsskóli á sér tæplega 110 ára
sögu og var lengst af í eigu kaþólsku
kirkjunnar en var í kjölfar fjárhagserf-
iðleika gerður að sjálfseignarstofnun í
fyrra. Erfiðar deilur hafa staðið innan
skólans undanfarna mánuði og náðu há-
punkti sínum í kjölfar þess að aðstoð-
arskólastjóra var sagt upp störfum og
skólastjóri sagði starfi sínu lausu. Sjö
kennarar sendu meðal annars frá sér yf-
irlýsingu í júní þar sem þeir gagnrýndu
„aðför fyrrverandi kennararáðs og
skólanefndar að skólastjóra, aðstoðar-
skólastjóra, kennurum og nemendum“.
Deilurnar hafa vissulega haft nokkur
áhrif og þannig hafa einhverjir foreldrar
kosið að senda börn sín annað í skóla auk
þess að nokkrir kennarar hafa sagt upp
störfum.
„Viljum bara frið til að kenna“
Þegar blaðamaður lagði leið sína í
Landakotsskóla fyrsta skóladaginn, virt-
ist flestum þar þó umhugað um að horfa
fram á veginn. Menntaðir kennarar eru í
nær öllum stöðum en tveir stundakenn-
arar kenna smíðar og trúarbrögð.
Fundað var með foreldrum barna í
skólanum 18. ágúst og á þeim fundi segir
Fríða Regína sal skólans hafa verið full-
an af fólki og sama hafi verið uppi á ten-
ingnum í Kristskirkju þegar skólinn var
settur. Stemmningin hafi verið góð.
„Ég er mjög ánægð með skólann eins
og hann er og treysti því að hann haldi
áfram að vera jafngóður. Þetta er fá-
mennur minnihluti sem lætur neikvætt í
sér heyra,“ segir Jóhanna Sara Krist-
jánsdóttir sem verður á vegi blaðamanns
á göngunum, en hún er foreldri við skól-
ann.
Elín Oddgeirsdóttir er nýr kennari við
Landakotsskóla en hún kennir fyrsta
bekk. „Ég er svo lánsöm að vera ekki
inni í þessum deilum og ég ætla ekki að
setja mig inn í þær. Þetta eru gamlar
væringar og mér finnst óþarfi að vera
stöðugt að strá salti í sárin. Mér finnst
komið nóg og við viljum bara fá frið til að
kenna, allavega við sem vorum að byrja.“
Tveir aðrir kennarar sitja í mötuneyt-
inu og hafa kennt mun lengur við skól-
ann en Elín. Þau segjast hafa hugleitt að
hætta þegar deilurnar komust í hámæli
en á endanum ákveðið að halda áfram
störfum. Þau sjái ekki eftir því og starfið
fari vel af stað.
Fólk meitt eftir átökin
„Ég vissi náttúrulega að ég væri að
fara út í hörkuvinnu hérna. En allt þetta
tilfinningarót, og þessi ónafngreindu öfl
er erfitt að kljást við,“ segir Fríða Reg-
ína.
Hún segir það hafa verið nokkuð erfitt
að hefja störf í spennuþrungnu andrúms-
lofti en jafnframt að hún hafi talið að
þarna gæti verið virkilega þörf fyrir
hana og frestaði því doktorsverkefni
sínu. „Mörgum sem hafa gengið í skól-
ann hefur runnið ástandið til rifja og
höfðu samband við mig og hvöttu til þess
að sækja um. En það hefði ég aldrei gert
nema eftir að ég hitti skólastjórn í fyrsta
skipti og sá hversu ábyrg og traust þessi
stjórn er. Um starfsfólkið vissi ég ekki
Nemendum
hefur fjölgað í
Landakotsskóla
Deilurnar höfðu áhrif á alla en
flestir horfa nú fram á veginn
Fríða Regína Hö
Eftir Önnu Pálu Sverrisdóttur
aps@mbl.is
EKKERT gerir
nemendurnir. B
í tíma til fjórða
og spjallaði við
unda bekk.
Krakkarnir í
nokkuð hressir
ur í skólanum o
miðlafársins far
sér þótt hann st
tíma. Þau hafa v
skólanum.
Þau höfðu ým
væri skemmtile
en meðal svara
voru: Stærðfræ
dans, íþróttir, „
„eiga vini og þe
skóli“, skrift, læ
úrufræði, tölvur
arar. „Mér finns
kennarinn er gó
„Mér finnst bar
sem sögðust ekk
neitt í skólanum
anna voru að sk
því að upplifa fy
Landakotsskóla
sumt vera öðruv
Það ríkti til dæm
„Við g
eitthv
FRAMBOÐ OG EFTIRSPURN
Í UMÖNNUNARSTÖRFUM
Ýmiss konar grunnþjónusta hinsopinbera er í nokkru uppnámiþessa dagana vegna skorts á
starfsfólki. Þetta á við um umönnunar-
störf og störf við ræstingar á hjúkr-
unarheimilum aldraðra, störf á frí-
stundaheimilum grunnskóla í Reykja-
vík, á leikskólum og stöður ófaglærðra
starfsmanna á sjúkrahúsum. Afleiðing-
arnar eru m.a. þær að innlagnir á
hjúkrunarheimili hafa verið stöðvaðar
og foreldrar, sem vinna fullan vinnu-
dag, hafa lent í umtalsverðum vand-
ræðum vegna þess að þeir hafa ekki
getað komið börnum sínum í gæzlu eft-
ir skóla. Ekki þarf að fjölyrða um þau
óþægindi og hugarangur, sem þetta
getur valdið í mörgum fjölskyldum,
sem hafa reitt sig á að þessi þjónusta
standi til boða eins og lofað hefur verið.
Í Morgunblaðinu í gær kemur fram
að helzta ástæða manneklunnar í op-
inberri þjónustu sé þensla á vinnu-
markaði, en þá fari fólk úr opinberum
störfum og yfir í einkageirann. Opin-
berar stofnanir séu ekki samkeppnis-
hæfar þegar að launakjörum kemur.
Ýmsir viðmælendur blaðsins láta í ljós
þá skoðun að störf við umönnun, hvort
heldur er ungra eða aldinna, séu ekki
nægilega mikils metin og launin ekki í
samræmi við þær kröfur, sem gerðar
eru til fólks í þessum störfum.
Þegar þær tölur eru skoðaðar, sem
birtar eru í blaðinu í gær og dag um
laun þeirra, sem vinna störf ófaglærðra
í heilbrigðiskerfinu, fer varla á milli
mála að það er rétt mat. Spurningin er
hins vegar hvernig sá vandi er leystur
til lengri tíma. Ekki er víst að það ger-
ist með miðstýrðum kjarasamningum.
Þegar eftirspurn eykst á vinnumark-
aði, eru opinberar stofnanir augljós-
lega ekki í stakk búnar að bregðast við
með því að gera betur við starfsfólk
sitt. Þær skortir þann sveigjanleika,
sem einkafyrirtæki hafa. Ef menn vilja
að laun fyrir þau störf, sem um ræðir,
séu í betra samræmi við þá spurn, sem
er eftir fólki í þau, hljóta þeir að reyna
að efla einkaframtak í mennta- og heil-
brigðiskerfinu, fjölga þannig vinnu-
veitendum og auka samkeppni á milli
þeirra.
Þótt þjónustan sé áfram fjármögnuð
af almannafé, fer ekki á milli mála, eins
og Morgunblaðið hefur margoft bent á,
að með einkarekstri og samkeppni má
tryggja betri nýtingu fjármuna, meiri
sveigjanleika og betri kjör starfs-
manna. Það er t.d. umhugsunarvert,
sem fram kemur í Morgunblaðinu í
dag, að hið einkarekna hjúkrunarheim-
ili Sóltún hefur nú þegar mannað allar
stöður fyrir veturinn og telur sig vel
samkeppnisfært, þótt aðrir séu í vand-
ræðum.
Annað, sem liggur í augum uppi í
þessu máli, er að þeirri spurn sem er
eftir fólki til starfa við rekstur umönn-
unarstofnana, er að stórum hluta full-
nægt með erlendum starfsmönnum.
Velferðarkerfið væri illa statt án þessa
fólks, sem er reiðubúið að leggja fram
starfskrafta sína, oft fyrir lítil laun. Við
eigum að meta það að verðleikum.
HAUSTLÍNAN Á
HAFNARBAKKANUM
Fáránlegt ástand er nú í fataverzlun íEvrópusambandinu. Heilu haust-
línurnar af fötum eru geymdar í gámum
á hafnarbakkanum, en hillur verzlana
eru tómar fyrir vikið. Tízkuverzlanir og
fatainnflytjendur sjá fram á gjaldþrot,
atvinna starfsmanna þeirra er í hættu.
Ástæðan? Vanhugsuð ákvörðun fram-
kvæmdastjórnar Evrópusambandsins í
júní síðastliðnum um að setja tímabund-
inn kvóta á innflutning vefnaðarvöru frá
Kína sem „neyðarráðstöfun“.
Ákvörðunin var tekin undir þrýstingi
frá samtökum vefnaðariðnaðarins í Evr-
ópu, sem telur ódýran innflutning frá
Kína ógna sér og atvinnu starfsmanna
sinna. Raunar hefur verið sýnt fram á að
fyrirtæki í fataverzlun, -hönnun og
-dreifingu hafi jafnvel enn fleira fólk í
vinnu en vefnaðarverksmiðjurnar, sem
kvarta undan samkeppni frá Kína. Þau
eru bara ekki eins vel skipulagður
þrýstihópur og vefnaðariðnaðurinn.
Áratugagamalt kerfi innflutnings-
kvóta á vörur frá Kína var aflagt um síð-
ustu áramót. Það hafði verið fyrirséð í
tíu ár. Þau fyrirtæki, sem bjuggu sig
ekki undir afnám innflutningskvótanna
eru þau, sem nú krefjast bráðabirgða-
kvóta. Fyrirtækin, sem breyttu starfs-
háttum sínum, færðu vinnuaflsfreka
framleiðslu úr landi og einbeittu sér
fremur að hönnun, þróun og dreifingu,
tapa á ákvörðuninni. Með öðrum orðum
græða þeir stöðnuðu á ákvörðun fram-
kvæmdastjórnarinnar, en hinir fram-
sýnu og framsæknu tapa.
Kröfurnar um framlengingu gamallar
verndarstefnu koma einkum frá illa
reknum fyrirtækjum í Frakklandi, á
Ítalíu og Spáni. Framkvæmdastjórnin
hefur látið undan þeim, en ekki er sam-
staða innan ESB um stefnuna. Í síðustu
viku skrifuðu viðskiptaráðherrar Dan-
merkur, Svíþjóðar, Finnlands og Hol-
lands þannig grein í The Financial Times
og gagnrýndu viðskiptahömlur fram-
kvæmdastjórnarinnar. Þeir bentu á að
þær tækju mið af gömlum viðskiptahátt-
um, þar sem fyrirtæki í útflutningi fram-
leiða vörur sínar og reyna síðan að koma
þeim á framfæri við innflytjendur í öðr-
um löndum. Í slíku umhverfi geta við-
skiptahindranir hugsanlega „virkað“, að
því leyti að þær bitna aðallega á útflutn-
ingslandinu. En reyndin er sú að í Evr-
ópu er fjöldinn allur af fyrirtækjum í
fata- og tízkuiðnaði, sem tekur virkan
þátt í þróun og hönnun vöru, sem er
framleidd í Kína eða annars staðar þar
sem hagkvæmt er. Þessi fyrirtæki hafa
gert pantanir langt fram í tímann. Það er
ástæðan fyrir því að nú sitja 58 milljón
peysur og 15 milljón buxur ótollaf-
greiddar í vöruskemmum í innflutnings-
höfnum Evrópusambandsins.
Afleiðingarnar eru þær að neytendur
tapa; þeir hafa úr minna framboði að
velja og verðið er hærra en ella. Tízku-
verzlanir, hönnuðir og dreifingarfyrir-
tæki, sem hafa aðlagazt hnattvæðing-
unni, tapa og störf í þeim greinum
glatast. Fyrirtæki, sem hafa hagað sér
eins og hnattvæðingin hafi ekki átt sér
stað, fá gálgafrest og störf í óhagkvæmri
og ósamkeppnishæfri framleiðslu eru
„varin“. Þó er næsta augljóst að vefn-
aðariðnaður í ESB nær ekki að framleiða
58 milljón peysur til að fullnægja eftir-
spurn neytenda fyrir veturinn.
Svona bjánagangur er því miður oft-
ast niðurstaðan þegar látið er undan
kröfum um verndarstefnu í stað þess að
stuðla að frjálsum alþjóðaviðskiptum.