Morgunblaðið - 26.08.2005, Síða 38

38 FÖSTUDAGUR 26. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ GuðmundurBenediktsson
fæddist á Húsavík
13. ágúst 1924.
Hann lést á Land-
spítalanum – há-
skólasjúkrahúsi 20.
ágúst síðastliðinn.
Foreldrar hans
voru Benedikt
Björnsson, skóla-
stjóri á Húsavík, f.
1879, og Margrét
Ásmundsdóttir, f.
1881. Systkini Guð-
mundar eru: Ragn-
heiður Hrefna, f. 1907, d. 1941,
Sólveig Kristbjörg, f. 1912, Ás-
björn, f. 1914, d. 1934, Jóhann
Gunnar, f. 1916, Ólafur, f. 1917, d.
2000, og Sigurður, f. 1919, d.
1967.
Hinn 16. ágúst 1950 kvæntist
Guðmundur Kristínu Önnu Egg-
ertsdóttur Claessen, f. 1. október
1926, og var heimili þeirra alla tíð
að Reynistað í Skerjafirði. For-
eldrar Kristínar voru Jean Eggert
Claessen, f. 1877, og Soffía Jóns-
dóttir Claessen, f. 1885. Börn Guð-
mundar og Kristínar eru fjögur:
1) Ragnheiður Margrét, íslensku-
kennari, f. 1953. Dætur hennar og
Björns Ragnarssonar eru: Birna
Anna, f. 1975, gift Valdimar
Tryggva Hafstein, f. 1972, og
Lára Björg, f. 1977, sonur hennar
og Oddgeirs Hanssonar er Björn
Óttar, f. 2001. 2) Soffía Ingibjörg,
launafulltrúi, f. 1955, gift Þor-
fulltrúi á málflutningsskrifstofu
Eggerts Claessen og Gústafs A.
Sveinssonar 1951–1958, fram-
kvæmdastjóri Meistarasambands
byggingarmanna 1959 til 1960 og
fulltrúi hjá Verslunarráði Íslands
1961. Hann var fulltrúi í dóms- og
kirkjumálaráðuneytinu 1962–
1964, deildarstjóri í forsætisráðu-
neytinu 1964–1970 og ráðuneyt-
isstjóri þar 1970–1992. Allt frá
stofnun Norrænu ráðherra
nefndarinnar árið 1972 og fram til
ársins 1984 gegndi Guðmundur
samhliðaráðuneytisstjóraembætt-
inu starfi staðgengils samstarfs-
ráðherra Norðurlanda.
Meðal annarra starfa Guðmund-
ar má nefna að hann var formað-
ur Stúdentafélags Háskóla Íslands
1948–1949 og formaður Stúdenta-
félags Reykjavíkur 1954–1955.
Hann var endurskoðandi Verslun-
arsparisjóðsins frá stofnun 1956–
1960 og Verslunarbanka Íslands
1960–1962. Guðmundur sat í
nefnd sem var skipuð af dóms- og
kirkjumálaráðherra til að annast
undirbúning vígslu Skálholts-
kirkju 1963. Hann var ritari
stjórnarskrárnefnda frá 1978. Þá
var hann varaformaður stjórnar
Þróunarfélags Reykjavíkur. Guð-
mundur hlaut fjölda viðurkenn-
inga, hann var Stórriddari af
Hinni íslensku fálkaorðu og hlaut
heiðurspening til minningar um
vígslu Skálholtskirkju 1963. Þá
hlaut hann Stórkross sænsku
Norðstjörnunnar, finnsku Ljóns-
orðunnar og National du Mérite
og British Empire-orðuna auk
fleiri viðurkenninga.
Guðmundur verður jarðsunginn
frá Dómkirkjunni í dag og hefst
athöfnin klukkan 11.
steini Einarssyni,
starfsmannastjóra, f.
1952. Börn þeirra
eru: Kristín Soffía, f.
1974, gift Ólafi I.
Stefánssyni, f. 1973.
Börn Kristínar
Soffíu og Ólafs eru
Helga Soffía, f. 1999,
og Einar Þorsteinn,
f. 2001. Einar, f.
1978, í sambúð með
Helgu Kristínu Auð-
unsdóttur, f. 1980.
Guðmundur Bene-
dikt, f. 1983. Halldór
Þorsteinn, f. 1985. 3) Solveig Lára
Guðmundsdóttir, sóknarprestur,
f. 1956, gift sr. Gylfa Jónssyni,
héraðspresti, f. 1945. Börn Sol-
veigar Láru og Hermanns Svein-
björnssonar eru Benedikt Her-
mann, f. 1980, kvæntur Auði
Jörundsdóttur, f. 1980, Kristín
Anna, f. 1988, og Vigdís María, f.
1990. 4) Eggert Benedikt, for-
stjóri, f. 1963, kvæntur Jónínu
Lýðsdóttur, hjúkrunarfræðingi, f.
1969. Börn þeirra eru: Unnur, f.
1992, og Jakob, f. 1998. Sonur
Eggerts Benedikts er Hallgrímur,
f. 1989.
Guðmundur lauk stúdentsprófi
frá Menntaskólanum á Akureyri
árið 1945. Skólaárið 1945–1946
kenndi hann við Gagnfræðaskól-
ann á Siglufirði. Hann lauk lög-
fræðiprófi frá Háskóla Íslands
1951 og varð héraðsdómslögmað-
ur ári síðar. Guðmundur var
„Pabbi, afi Guðmundur er veikur.“
Þannig hljómuðu döpur orð eldri
dóttur minnar þegar hún vakti mig
snemma að morgni Menningarnæt-
ur. Sporin upp á Landspítala þennan
morgun voru þung og við komuna
þangað var mér strax ljóst að ég
stæði við banabeð þessa mæta
manns. Dagurinn leið með alla nán-
ustu fjölskyldu Guðmundar, sem var
hérlendis, við hlið hans en hann lést
undir kvöld. Það fór ekki hjá því að
ég hugleiddi afa Guðmund og okkar
kynni þennan langa, erfiða en jafn-
framt fallega dag, þar sem fjölskyld-
an kvaddi hann með gráti, en líka ör-
litlum hlátri og söng.
Afa Guðmund hef ég þekkt í vel
rúmlega þrjátíu ár eða frá því áður en
hann varð afi, en dætur mínar og
önnur barnabörn kölluðu hann alltaf
afa Guðmund og það gerði ég iðulega
ósjálfrátt líka. Við kynntumst fyrst
þegar ég fór að venja komur mínar á
heimili hans og Kristínar konu hans á
Reynistað í Skerjafirði til að heim-
sækja dóttur þeirra Ragnheiði Mar-
gréti. Í fyrstu stóð mér örlítill stugg-
ur af þessum háa myndarlega manni
sem horfði fast á mig og var, að ég
taldi víst, að gera upp við sig hvort ég
væri samboðinn frumburði sínum eð-
ur ei. En þetta varði jafnlengi og gott
veður í Reykjavík að jafnaði og höf-
um við ávallt verið mestu mátar.
Afi Guðmundur var stórmerkur
maður. Mun ég ekki tíunda störf
hans fyrir land og þjóð sem einn af
æðstu embættismönnum landsins í
áratugi. Læt ég aðra um það. Ég
þekkti hann bara innan fjölskyldunn-
ar. Guðmundur var ótrúlega víðles-
inn og margfróður. Kunni hann ljóð
og jafnvel sum verk í óbundnu máli
utanbókar. Var hann alltaf með bæk-
ur á kontórnum og við rúmið sem
hann var að lesa og margar ekki í
fyrsta sinn. Hann talaði íslenska
tungu betur en flestir og var ritfær
svo að af bar. Frásagnargáfa var
honum í blóð borin og þegar hann fór
á flug sat maður hugfanginn og hlæj-
andi yfir lýsingum hans á mönnum,
málefnum og atburðum, sumum nýj-
um en öðrum frá löngu liðnum tíma.
Það er lýsandi fyrir frásagnargáfu
hans að þegar undirritaður reyndi
stundum að endursegja frásögn Guð-
mundar á öðrum stað og annarri
stundu þá vantaði eitthvað; þetta var
ekki eins skemmtilegt, ekki eins
fyndið.
Að lokum vil ég minnast afa Guð-
mundar í hlutverki þessa viðurnefn-
is,en hann stóð í barnabarneignum í
um það bil 25 ár og urðu þau að lok-
um alls 12 og reyndar hafa bæst við
þrjú barnabarnabörn síðustu ár.
Hann var mikil barnagæla og náði á
einstakan hátt til barnabarna sinna.
Síðasta kvöldið sem hann lifði voru
fjögur þeirra í gistingu hjá afa og
ömmu. Afi Guðmundur var hrókur
alls fagnaðar og er mér tjáð að þá hafi
hann heldur betur farið á flug við
kvöldverðarborðið fyrir börnin. Dag-
inn eftir var hann allur. Er hægt að
kveðja betur?
Björn Ragnarsson.
Genginn er sá maður sem í mínum
huga er mesti karakter meðal ís-
lenskra embættismanna í hartnær
hálfa öld. Guðmundur Benediktsson
trónaði með mikilli sæmd sem æðsti
merkisberi embættismanna íslenska
ríkisins á þriðja áratug. Guðmundur
bar mikla skaphöfn og einstakt fas
auk þess að vera sérstakt glæsimenni
á velli. Hann var því glæsilegur
fulltrúi lands og þjóðar sem æðsti
embættismaður forsætisráðuneytis-
ins.
En dýpstu og mestu lífshamingju
sína fann Guðmundur í hlutverki sínu
sem eiginmaður, fjölskyldufaðir,
tengdafaðir, afi og langafi. Hann var
ætíð hinn stóri og styrki og ástríki
faðir sem blés sannri gleði í alla nær-
veru þannig að hver samverustund
varð eftirminnileg upplifun. Guð-
mundur Benediktsson er í mínum
huga sá mesti gestgjafi sem uppi hef-
ur verið á Íslandi um langa hríð. Um
langt árabil lagði hann línur og stýrði
undirbúningi fyrir kóngaveislur og
aðrar stórathafnir á vegum ríkis-
stjórnarinnar. En á þessu sviði var
gleði og innlifun Guðmundar einnig
mest þegar hann sá um undirbúning
veitinga á heimilinu fyrir stórfjöl-
skylduna, og þá gjarnan í fullum
kokkaskrúða. Fyrir um það bil 20 ár-
um endurskópu þau Guðmundur og
Kristín í veislu að heimili sínu, skv.
skráðum heimildum, matseðil og alla
umgjörð borðhalds sem viðhaft hafði
verið af hálfu yfirvalda í viðhafnar-
veislu sem haldin var í Reykjavík árið
1907 til heiðurs Friðriki 8. Danakon-
ungi. Samkvæmt heimildum mun
konungsheimsóknin árið 1907 hafa
kostað hálf fjárlög þess árs á Íslandi.
Þetta borðhald með slíkri fullkomn-
un, fágun og glæsileika, ásamt djúpri
virðingu fyrir sögunni, lýsti lífsstíl og
einstökum persónuleika Guðmundar
Benediktssonar betur en nokkur orð.
Hann var sannur lífskúnstner í þess
orðs bestu og fyllstu merkingu.
Fyrir rúmum aldarfjórðungi varð
ég hluti af Reynistaðafjölskyldunni
sem tengdasonur. Ég hef alltaf verið
áfram tengdasonur Guðmundar og
Kristínar og ætíð notið sömu ástúðar,
umhyggju og takmarkalausrar gest-
risni þeirra þó að fjölskylduaðstæður
hafi breyst á síðari árum. Samband
okkar Guðmundar var ætíð innilegt
og kærleiksríkt og fannst mér ég
ætíð koma betri maður af hans fundi.
Aðstæður höguðu því þannig að nú í
sumar átti ég óvenju margar og eft-
irminnilegar samverustundir með
honum, sem ég nú horfi til og minnist
af hrærðum huga með söknuði og
þakklæti.
Ég þakka samfylgdina, gleðina og
leiðsögnina sem ég hlaut í samvistum
við kæran og ógleymanlegan vin og
ástríkan og elskaðan tengdaföður og
afa. Megi andi og reisn Guðmundar
Benediktssonar lifa að eilífu.
Hermann Sveinbjörnsson.
Æskuminningar okkar um afa eru
samofnar fjölskyldulífinu á Reyni-
stað. Amma og afi voru eitt, órjúf-
anlegur hluti hvort af öðru, hjón í 55
ár. Í lífi okkar krakkana þar sem allt
var svo hverfult og hratt voru þau
öruggur og óbreytanlegur þáttur
sem allaf var til staðar, afi og amma á
Reynistað. Heimilið þeirra var svo
rólegt og notalegt. Það andaði af
menningu og sögu. En þar voru líka
skemmtilegustu boðin haldin, besti
maturinn og félagsskapurinn. Afi var
höfðingi heim að sækja, hafði ein-
staklega gaman af því að halda
mannmörg boð, bjóða skemmtilegu
fólki og enginn veitti eins vel og hann.
Þá var sungið, hlegið og sagðar sög-
ur. Sögur sem höfðu allskonar boð-
skap og áttu erindi við unga sem
aldna. Afi gat alltaf bætt einhverju
við umræðuefnið hvort sem það var
saga eða vísa, hann var hrókur alls
fagnaðar.
Afi átti stærsta, flottasta og best
ilmandi kjallara í bænum. Þar var
líka óþrjótandi nammisafn sem við
fengum vel að njóta. Svo vel að for-
eldrum okkar fannst stundum nóg
um. En þá var afi í essinu sínu, þegar
hann gladdi smáfólkið. Hann var
göldróttur og dró sælgætið út úr eyr-
unum á okkur, okkur til óendanlegr-
ar ánægju. Afi okkar vann í flottasta
húsi bæjarins, með styttum og dyra-
verði, átti fínustu og allra stærstu
skrifstofuna og hann var afinn sem
við amma sóttum í vinnuna. Okkur
fannst hann hlyti að vinna skemmti-
legustu vinnu heims. Hann fékk að
ferðast um öll heimsins lönd og oft
með ömmu með sér. Þau hittu kónga
og drottningar, prinsa og prinsessur
og okkur fannst heimurinn þeirra
búa yfir endalausri fegurð og
skemmtilegheitum.
Hluti af ánægju afa af því að veita
öðrum var að búa til matinn sjálfur.
Hún gleymist aldrei minningin um
afa með hvíta svuntu og kokkahúfu á
stórhátíðum. Þá var hann búinn að
búa til bestu kæfu í heimi, sem síðar
var send barnabörnum út um víða
veröld, eða jólasíld sem atti kappi við
síldina hennar ömmu á veisluborðinu.
Okkur fannst hann vera eini afinn í
heimi sem kunni að búa til svona góð-
an mat.
En afi átti líka fallegustu kjólföt
heims, öll skreytt orðum sem hann
hafið unnið til í lífsins ólgusjó og
þannig búinn var hann svo fínn og fal-
legur með drottninguna sína sér við
hlið.
Æska okkar með afa og ömmu var
yndislegt ævintýri. Svo seinna meir,
þegar hann var hættur að vinna, sat
hann oftast heima í stólnum sínum
með útsýnið yfir sjóinn og bókasafnið
í kringum sig. Að lesa. Í fallega jakk-
anum með fína hringinn sem amma
hafði gefið honum. Með árunum
fundum við áhuga hans á því hvað við
ætluðum að gera við lífið okkar
aukast jafnt og þétt. Hann gladdist
með okkur við hvern áfanga sem við
náðum og stóð með okkur í ákvörð-
unum okkar. Nýja unga kynslóðin
naut hans líka. Hann var alltaf glaður
að sjá okkur og tilbúinn að leika við
barnabarnabörnin sín, pota í þau með
stafnum sínum, segja sögur og spyrja
stelpuna sína litlu: „Erum við ekki
vinkonur?“ Afi okkar, glaður og góð-
ur, er órjúfanlegur hluti af lífi okkar
systkinanna og mun verða það um
ókomna tíð. Það eru okkur forrétt-
indi að eiga minninguna um hann.
Við viljum kveðja hann með þessu
vísubroti sem hann fór með skömmu
áður en hann dó.
Því sá, sem hræðist fjöllin og einlægt aftur
snýr,
fær aldrei leyst þá gátu: hvað hinumegin
býr.
En þeim, sem eina lífið er bjarta brúðar
myndin,
þeir brjótast upp á fjallið og upp á hæsta
tindinn.
(Þorsteinn Erlingsson.)
Guð blessi minningu Guðmundar
afa.
Kristín Soffía, Guðmundur
Benedikt og Halldór Þorsteinn
Þorsteinsbörn.
Það er siður á heimili afa Guð-
mundar og ömmu Kristínar, Reyni-
stað í Skerjafirði, að draga fánann að
húni í hvert sinn sem nýtt barn í fjöl-
skyldunni kemur þangað í fyrsta
sinn. Þessi siður segir mikið um afa
og ömmu, væntumþykju þeirra í garð
barnahópsins síns og einnig hvað þau
voru alltaf dugleg að halda upp á lífið.
Amma og afi kynntust ung og hófu
búskap sinn á Reynistað um miðja
síðustu öld. Þar hafa þau búið síðan
og hefur heimilið alla tíð verið þunga-
miðja og kjölfesta í tilveru fjölskyld-
unnar allrar.
Afi Guðmundur var mikill vinur
barnabarna sinna og átti einstaka
vináttu við hvert okkar. Það var ekki
síst vegna þess að hann sýndi ein-
kennum og sérkennum hvers og eins
svo mikla athygli. Hann sýndi mikinn
og einlægan áhuga á því sem við vor-
um að velta fyrir okkur og hverju því
sem við tókum okkur fyrir hendur á
öllum aldurskeiðum, jafnvel þó að
þetta hafi verið hlutir sem við vitum
nú að voru ekki endilega innan hans
áhugasviðs. Á síðustu árum hafa þrjú
barnabarnabörn bæst í hópinn og þá
sáum við svo skýrt hvað hann mat
hvert barn mikils. Sem tiltölulega
fullorðnar konur fylgdumst við með
afa, sem nú var orðinn langafi, mynda
tengsl við barnabarnabörnin sín eftir
persónuleika hvers og eins þeirra. Og
bara nú á allra síðustu mánuðum bjó
hann til nýjan boltaleik með fjögurra
ára dótturdóttursyni sínum sem að-
eins þeir tveir áttu og enginn annar.
Húmorinn hans afa var algjörlega
óviðjafnanlegur. Við teljum óhætt að
fullyrða þetta þó að hann hafi verið
afi okkar og við því væntanlega hlut-
drægar. Við lærðum ungar inn á
þennan snarpa og oft svarta húmor
sem afi brá fyrir sig við hvert tæki-
færi. Kannski er það eitt skýrasta
merkið um þá virðingu sem hann bar
fyrir börnum að hann útvatnaði aldr-
ei húmorinn sinn í samskiptum við
okkur þegar við vorum lítil. Hann
kom alltaf fram við börn eins og jafn-
ingja og grínaðist þannig við okkur
að stundum reyndi ansi mikið á kurt-
eisina og háttvísina sem hann inn-
rætti okkur einnig mjög sterkt. Í
boðum átti hann það iðulega til að
hvísla einhverju að okkur börnunum
og unglingunum um hinn og þennan
sem var þar viðstaddur. Svo kom
hann kannski með viðkomandi til
okkar, raðaði okkur upp stoltur á
svip og kynnti barnahópinn form-
lega. Þá þurftum við oft að bíta á jaxl-
inn og hugsa um sorglega hluti til að
fara ekki að skellihlæja þegar við
réttum fram höndina og sögðum til
nafns. Afi stóð þá jafnan við hlið okk-
ar fullkomlega alvarlegur á svip en
blikið í augunum sáum við langar
leiðir og varð til þess að við þurftum
að bíta enn fastar. Þetta blik er okkur
svo minnisstætt og hvernig hann frá
fyrstu tíð deildi með okkur krökkun-
um þeirri húmorísku sýn sem hann
hafði á mannfólkið og tilveruna.
Við erum lánsamar að hafa átt afa
Guðmund og að hafa fengið að njóta
alls sem hann kenndi okkur, gaf og
var okkur. Allt frá því að við komum
fyrst á Reynistað í burðarrúmum og
afi dró fánann að húni, þar til við
kvöddum hann fyrir nokkrum dögum
með sárri sorg í hjarta, en líka gleði
yfir þeim forréttindum að hafa átt
slíkan afa. Guð blessi minningu hans.
Birna Anna og Lára Björg
Björnsdætur.
Ekki gráta unginn minn
amma kveður við drenginn sinn,
gullinhærðan glókoll þinn
geymdu í faðmi mínum,
elsku litli ljúfurinn,
líkur afa sínum.
Afi þinn á Barði bjó,
bændaprýði, ríkur nóg.
Við mér ungri heimur hló.
Ég hrasaði fyrr en varði.
Ætli ég muni ekki þó
árið mitt á Barði.
Man ég víst hve hlýtt hann hló,
hversu augað geislum sló
og hversu brosið bað og dró,
blendin svör og fyndin.
Ég lést ei vita en vissi þó
að vofði yfir mér syndin.
Dýrt var mér það eina ár.
Afi þinn er löngu nár.
Öll mín bros og öll mín tár
eru þaðan runnin,
gleðin ljúf og sorgin sár
af sama toga spunnin.
Elsku litli ljúfur minn
leiki við þig heimurinn.
Ástin gefi þér ylinn sinn
þótt einhver fyrir það líði.
Vertu eins og afi þinn
allra bænda prýði.
(Örn Arnarson.)
Þetta kvæði fór afi með fyrir okkur
kvöldið áður en hann dó.
Ég þakka fyrir að hafa átt eins
yndislegan afa og afa Guðmund.
Kristín Anna Hermannsdóttir.
Mig langar að minnast Guðmundar
afa míns í nokkrum orðum. Að hafa
fengið að kynnast afa og þekkt hann
sem fullorðinn maður er mér ákaf-
lega mikilvægt. Afi var umfram allt
góður, og galsinn í bakarasveininum
frá Húsavík var aldrei langt undan
eins og ein fyrsta minningin mín af
samskiptum við hann ber vitni um.
Það var þegar hann fór með mig í
vinnuna sína upp í ráðuneyti og sýndi
mér í hvern krók og kima og fann fyr-
ir mig góða leynistaði. Afi var nefni-
lega einn fyndnasti maður sem ég hef
kynnst. Fyndnastar voru athuga-
semdirnar sem hann gerði þegar
enginn átti von á, við matarborðið eða
inní stofu þar sem hann sat í stólnum
sínum og hélt um stólarmana og
ræddi við fjölskylduna. Í raun er
þessi mynd af afa greipt í huga minn,
GUÐMUNDUR
BENEDIKTSSON