Morgunblaðið - 14.09.2005, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 14. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
ÞEGAR Guðrún Tyrfingsdóttir fór
að kíkja undir kartöflugrösin hjá sér
sá hún að uppskeran í ár er með
mesta móti og kartöflurnar stórar svo
ekki sé nú meira sagt. Hún hefur í
meira en tuttugu ár sáð fyrir græn-
meti og sett niður kartöflur við sum-
arbústað sinn í Voðmúlastaðalandi í
Austur-Landeyjum. Fyrstu árin voru
þau í þessu saman, Guðrún og mað-
urinn hennar Ólafur Haraldsson sem
nú er látinn. Nú nýtur hún aðstoðar
barna, barnabarna og tengdabarna.
„Ég er alin upp við að rækta það
sem þarf til heimilisnota og hef gert
það sjálf frá því ég fékk aðstöðu til
fyrir meira en tuttugu árum,“ segir
Guðrún. Hún er með kartöflur og gul-
rætur og svo allskonar grænmeti,
mismunandi þó ár frá ári.
„Ræktunin hefur alltaf gengið
mjög vel þó að auðvitað sé uppskeran
mismunandi eftir árferði. Ég held
samt að þaramjölið sem ég nota og
hænsnaskíturinn geri gæfumuninn.
Ég strái hvorutveggja yfir um leið og
ég set niður á vorin.“ Guðrún segist
pota niður kartöflunum um miðjan
maí en hún sáir fyrir gulrótunum í lok
apríl eða byrjun maí.
Svarta ekkjan í garðinum
Hvernig geymir þú svo upp-
skeruna?
„Við erum með jarðhús í sum-
arbústaðnum sem maðurinn minn
útbjó á sínum tíma. Hann gróf inn í
hól og byggði þar hús. Þarna geymast
kartöflurnar vel fram á næsta sumar
og grænmeti svona framundir ára-
mótin.“
Ertu með uppskeru sem dugar þér
fram á næsta sumar?
Já, yfirleitt duga kartöflurnar allt
árið. Við höfum verið með nokkur af-
brigði, snemmsprottnar rauðar kart-
öflur, rauðar venjulegar og gullauga
og svo áskotnuðust mér fyrir nokkr-
um árum nokkrar kartöflur af gerð-
inni svarta ekkjan sem ég passa vel.
Þetta er sænskt afbrigði og kartöfl-
urnar eru eiginlega svartleitar þegar
maður tekur þær upp og frekar sjald-
séðar að sögn kunnugra.“ Guðrún
segir að grænmetið dugi skemur en
kartöflurnar enda séu barnabörnin
sólgin í það.
„Ég sýð líka grænmetið og frysti til
að eiga í kjötsúpur og grænmet-
isrétti.“ Fjölskyldan er með ýmiskon-
ar salattegundir í garðinum og krydd
og það dugar fram eftir hausti. „Svo
erum við með rifsberjarunna og ef við
pössum að vera á undan fuglunum
fáum við fína uppskeru.“
Hvernig gengur þér að forðast
brekkusnigla og maðk í garðinum?
„Brekkusniglarnir eru dálítið
skæðir þegar þeir komast í gulrófur
og í ár nennti ég ekki að setja þær
niður. Tengdadóttir mín setti niður
hnúðkál í staðinn sem tókst frábær-
lega vel að rækta. Ég hef annars ver-
ið blessunarlega laus við maðk og
snigla ef þetta er frá talið með róf-
urnar.“
 RÆKTUN | Kartöfluuppskeran hjá Guðrúnu Tyrfingsdóttur er að minnsta kosti tólfföld og kartöflurnar stórar
Þaramjölið og
hænsnaskíturinn
gera gæfumuninn
Morgunblaðið/Jim Smart
Guðrún Tyrfingsdóttir með tvær vænar snemmsprottnar kartöflur úr
garðinum sínum í Voðmúlastaðalandi í Austur-Landeyjum.gudbjorg@mbl.is
HELGI Páll Þórisson hjá Línuskaut-
um.is er sjaldan kyrr, ef marka má
það hversu mikið af tíma hans fer í
hreyfingu. Hann kennir á línuskauta
á sumrin en á veturna er hann að leið-
beina í íshokkí. „Íshokkítíminn er að
skella á núna og ég fer á íshokkíæf-
ingar þrisvar í viku. Yfir sumartím-
ann þegar línuskautakennslan er í
fullum gangi, þá fer ég fjórum til
fimm sinnum í viku á línuskauta, lág-
mark tvo tíma í einu. Svo koma topp-
ar þar sem ég skauta kannski í fjóra
til fimm klukkutíma samfleytt.“ En
Helgi lætur þetta ekki duga, því hann
fer auk þess í ræktina tvisvar í viku.
Skautað frá Gljúfrasteini
í Nauthólsvík
Hann segir útiveruna vera stóran
part af þeirri ánægju sem fæst við
það að vera á línuskautum. „Ég
skauta oftast tíu til fimmtán kíló-
metra í einu og það er mjög frískandi.
En stundum förum við í lengri túra
og það er alveg meiriháttar, eins og
til dæmis í sumar þegar við skaut-
uðum frá Gljúfrasteini í Nauthólsvík-
ina, en góður malbikaður göngustígur
er alla þá leið.“
En er mjög ólíkt að vera á venju-
legum ísskautum og línuskautum?
„Það sem er fyrst og fremst ólíkt er
að línuskautarnir eru með miklu
stærri snertiflöt en ísskautar. Ís-
skautar eru ekki með nema 6–8 cm
snertiflöt en línuskautarnir með 25–
30 cm, en þetta fer auðvitað líka eftir
skóstærð. Þeir sem eru vanir að vera
á venjulegum skautum eru mjög fljót-
ir að tileinka sér línuskautana og
krakkar sem eru í góðu formi og
kannski í öðrum íþróttum, þau til-
einka sér mjög hratt rétta líkamsbeit-
ingu á línuskautum.“
Ungar konur á línuskautum
Helgi segir beitingu líkamans vera
svipaða á línuskautum og ísskautum.
„Að vera á skautum er mjög góð
þjálfun fyrir rass, læri, maga og bak,
það er að segja ef fólk skautar eins og
á að skauta. En margir beita lík-
amanum því miður rangt þegar þeir
eru á línuskautum. Ef fólk stendur
ekki rétt í skautana fær það bakverk.
Ef fólk beygir til dæmis hnén ekki
nægilega eða hallar sér of mikið fram,
þá er það ávísun á verk í mjóbaki.
Einmitt þess vegna höfum við hjá
Línuskautum verið að bjóða upp á
kennslu, svo fólki líði vel á skautunum
og fái það sem vera ber út úr hreyf-
ingunni.“
Helgi segir fólk á öllum aldri sækja
kennslu hjá Línuskautum.is, en mest
sé þó af konum á milli 25 og 35 ára.
Hann leggur mikið upp úr örygg-
isbúnaði þegar farið er á línuskauta.
„Við höfum gert átak í því að fá alla til
að nota hjálma, því höfuðmeiðsl eru
mest hjá krökkum sem fara of hratt
af stað. En við leggjum ekki síður
áherslu á hjálmanotkun hjá full-
orðnum, því þeir eru fyrirmynd
barnanna.“ Helgi segir algera reglu
hjá þeim að nota ávallt hlífar fyrir
hné, olnboga og úlnliði, bæði á línu-
skautum og í íshokkíinu.
 ÁHUGAMÁLIÐ | Fer á línuskauta og stundar íshokkí
Skauta aldrei hjálmlaus
Eftir Kristínu Heiðu Kristinsdóttur
khk@mbl.is
Morgunblaðið/Jim Smart
Helgi Páll Þórisson í fullum herklæðum, en hann er vel varinn þegar hann
skautar og notar auðvitað hjálm og hlífar eins og vera ber.
TRÚNAÐARSAMBAND við
vini getur lengt líf þeirra sem
þegar eru komnir yfir sjötugt
um nokkur ár. Áströlsk rann-
sókn á 1.500 manns yfir sjötugu
leiðir þetta í
ljós og greint
er frá nið-
urstöðunum á
vef Berlingske
Tidende. Til-
gangur rann-
sóknarinnar
var að athuga
samband eldri
borgara við
börnin sín,
ættingja, vini
og aðra. Í ljós
kom að góðir
vinir voru
mikilvægari en
fjölskyldan þegar kom að mögu-
leikanum til lengra lífs. Þeir
þátttakendur sem áttu marga
vini og kunningja áttu töl-
fræðilega meiri möguleika á að
verða á lífi eftir áratug en fólk
án vina. Fólkinu var fylgt eftir í
meira en áratug.
Niðurstöður áströlsku rann-
sóknarinnar hafa verið staðfestar
með danskri rannsókn en nið-
urstöður rannsókna á fjórum
kynslóðum voru nýlega birtar.
Þar kom fram að vinátta hefur
mikla þýðingu fyrir vellíðan,
einnig hjá elstu kynslóðinni.
Danska rannsóknin leiddi í
ljós að karlar eiga yfirleitt færri
vini en konur
og Lisbeth
Rasmussen,
forsvarsmaður
dönsku rann-
sóknarinnar,
segir að skoða
þurfi þá stað-
reynd nánar
m.t.t. þeirra
vandamála sem
eru sérstök fyr-
ir karla. Um
5% karlanna
sem þátt tóku í
dönsku rann-
sókninni sögð-
ust enga vini eiga og gilti það
fyrir allar fjórar kynslóðirnar.
Í Berlingske er vitnað í norsk-
an heimspeking, Helge Svare,
sem varar við því að vinátta sé
einungis skilgreind af konum.
„Margir karlar hafa tekið hjóna-
bandið fram yfir vináttu-
samband. Áður voru vinirnir í
fyrsta sæti en nútímafeður eru
svo trúir konum sínum og börn-
um að þeir vanrækja vinina,“
segir Svare.
Vinirnir lengja lífið
 ALDRAÐIR
Morgunblaðið/Ómar
Góður og náinn vinskapur er dýrmætur og nú hefur komið í ljós að
vináttan getur jafnvel lengt lífið um nokkur ár.