Morgunblaðið - 19.09.2005, Síða 37

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 19. SEPTEMBER 2005 37
MINNINGAR
Margt er nú breytt frá því sem áð-
ur var í bankarekstri. Skömmu eftir
sameininguna í Íslandsbanka komu
til fundar við okkur fulltrúar frá ASÍ
og VSÍ sem voru í svonefndri vaxta-
nefnd. Þeir gagnrýndu nýlega vaxta-
hækkun Íslandsbanka en ríkisbank-
arnir héldu vöxtum sínum
óbreyttum. Á fundinum talaði einn
viðmælenda okkar um bankapólitík
og bankapólitísk mistök okkar
bankastjóranna að hafa hækkað
vexti. Björn spurði þá hver væri
þessi bankapólitík. Ef það væri sú
tík sem ráfaði um ganga í Lands-
banka og Búnaðarbanka, þá værum
við í Íslandsbanka einfaldlega á móti
hundahaldi. Björn orðaði hugsun
sína skýrt á kjarngóðri íslensku, var
fastur fyrir og rökvís.
Björn var frábær samherji og
skemmtilegur félagi á góðri stundu.
Blessuð sé minning hans. Við Rann-
veig sendum Guðnýju og fjölskyld-
unni innilegar samúðarkveðjur.
Tryggvi Pálsson.
Örlög höguðu málum svo að leiðir
okkar Björns lágu saman á ýmsum
vígstöðvum um nær aldarfjórðungs-
skeið. Tókst fljótt með okkur sam-
starf sem byggðist á trausti og virð-
ingu.
Þessi orð traust og virðing til sam-
starfsmanna og fyrir verkefnum
voru aðal Björns Björnssonar á hans
lífshlaupi jafnframt sem einstök
hógværð einkenndi öll hans verk.
Birni var mest um vert að árangur
næðist í hverju því verki er hann
gekk til, að málum miðaði fram á
veginn, hitt gilti hann einu við hverj-
um fólk hló eða þakkaði árangur að
verklokum hverju sinni. Árangurinn
var málið.
Verk Björns á viðburðaríkri ævi
voru mörg hver stórbrotin og áhrifa-
rík í þróun íslenskra efnahagsmála á
níunda áratug síðustu aldar, á árum
óðaverðbólgu og víxlverkana gengis
launa og verðlags sem fæstir muna
nú á dögum.
Ásamt Ásmundi Stefánssyni mót-
að hann hugmyndafræði hinnar nýju
leiðar í kjarasamningum á vettvangi
Alþýðusambandsins, þeirrar leiðar
að feta kjarasamningsgerð úr hinum
gamla farvegi víxlverkana í þann
farveg sem enn ræður ríkjum á þess-
um vettvangi.
Kjarasamningagerð sem grund-
vallast á raunhæfum væntingum um
framtíðarþróun efnahagsmála og til-
raun til skiptingar raunverulegra
verðmæta við stöðugleika .
Þessi stefnubreyting var sannar-
lega erfið í framkvæmd og um hana
stóðu margvísleg átök sem ekki
verða rakin hér. En þessi stefna
gekk fram og er góðu heilli enn
grunnur kjarasamningagerðar nú
við upphaf þessarar aldar 20 árum
síðar.
Um hlut Björns í stefnumótuninni
hefur alltaf verið hljótt, þannig vildi
hann hafa það.
Það var sömuleiðis hljótt um ann-
að stórvirki Björns sem aðstoðar-
manns Jóns Baldvins í fjármálaráðu-
neytinu 1987 þegar fram gengu
stórbrotnustu skattkerfisbreytingar
síðustu aldar, með upptöku stað-
greiðslu tekjuskatts, virðisauka-
skatts í stað úrelts söluskattkerfis
samhliða stórfelldum breytingum á
tollalögum þegar 5.000 af 7.000 vöru-
númerum tollskrár urðu tollalaus.
Þessar breytingar voru erfiðar og
ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar hékk
á bláþræði um hálfsmánaðar skeið
meðan Björn leiddi fyrir hönd fjár-
málaráðherra til lykta þessar breyt-
ingar samhliða fjárlagagerðinni fyrir
árið 1998.
Þessi mál nefni ég sérstaklega hér
í samhengi því þau lögðu grunninn
að því sem á eftir kom, voru beinlínis
forsendur þess að íslenskt atvinnulíf
gat tekist á við samningana um hið
Evrópska efnahagssvæði sem svo
miklu hafa valdið um vöxt og vel-
gengni okkar Íslendinga á síðustu
árum.
Hlutur Björns í þessum málum
var stór.
Enn eitt stórvirkið sem Björn átti
þátt í var stofnun Íslandsbanka hins
nýja sem tók til starfa árið 1990.
Bankinn fæddist í kreppu við sam-
runa fjögurra banka. Fyrstu starfs-
ár bankans voru djúpstæð samdrátt-
arár í íslensku atvinnulífi sem
reyndu mjög á allt starfsfólk hins
nýja banka sem og viðskiptavini
bankans.
Þetta voru ár gjaldþrota í íslensku
atvinnulífi með tilheyrandi töpum
viðskiptakrafna fyrirtækja og út-
lánatöpum í bankakerfinu. Þetta
voru árin sem íslenska hagkerfið tók
út fráhvarfseinkenni óðaverðbólgu-
ára áttunda og níunda áratugarins.
Ár skelfinga í íslensku atvinnulífi
sem ekki urðu umflúin.
Á þessum árum kom það fljótlega
í hlut Björns að stýra útlánaeftirliti
bankans sem ekki var létt verk við
þessar aðstæður. Þar nutum við við-
skiptavinir bankans sem sigldum
ólgusjó samdráttar og útlánatapa við
fallandi fasteignverð og tilheyrandi
rýrnun veða mannkosta Björns við
stjórnvölinn.
Sú virðing sem hann sýndi okkur
viðskiptamönnum sem í vandræðum
áttum á þessum árum var þýðing-
armikil og hleypti manni kappi í kinn
við að standa undir trausti og sigrast
á verkefnunum. Þau eru mörg fyr-
irtækin í dag sem lifa góðu lífi sem
voru á gjörgæsludeild Björns í Ís-
landsbanka og nutu handleiðslu hans
í gegnum erfiðleika þessara ára.
Mitt fyrirtæki var eitt þessara sem
naut þessa láns og er það þakkað hér
að leiðarlokum. Margt fleira vildi ég
fjalla um hér að leiðarlokum okkar
en læt það kyrrt liggja og veit fyrir
víst að það er honum mest að skapi.
Guðnýju og dætrum þeirra Björns
sendi ég mínar samúðarkveðjur og
bið þeim huggunar í sorg sinni.
Í mínum huga lifir hlý minning um
heiðursmann.
Víglundur Þorsteinsson.
Ég veit ekki hvort maður getur
vænst þess á lífsleiðinni að rekast á
fólk sem getur kennt manni og miðl-
að, getur styrkt mann og stutt, getur
leiðbeint manni og leiðrétt, getur
hvatt mann og hrósað. Sé svo er það
ekki sjálfsagt og gerist líklega sára-
sjaldan.
En þannig var með samband okk-
ar Björns. Við kynntumst í kjölfar
sameiningar í Íslandsbanka hf. árið
1990. Ég þekkti hann ekki en vissi
deili á honum. Hann hafði átt bak-
grunn í starfi í verkalýðshreyfing-
unni og stjórnmálum og hafði um
nokkra hríð verið bankastjóri Al-
þýðubankans. Og nú vorum við sem-
sagt farnir að vinna í sama banka.
Sem einn þriggja bankastjóra hins
nýstofnaða Íslandsbanka hafði hann
á sinni könnu útibúarekstur og ein-
mitt á þeirri hlið starfseminnar voru
mestu tækifærin til hagræðingar og
einföldunar. Útibúanet bankans var
þéttriðið, ekki síst hér á höfuðborg-
arsvæðinu. Þar biðu því risavaxin og
margslungin verkefni. Ég var svo
lánsamur að fá að taka þátt í stærsta
verkefninu á því sviði sem var sam-
eining útibúa í miðbæ Reykjavíkur,
útibús Iðnaðarbankans við Lækjar-
götu og útibús Útvegsbankans á
Lækjartorgi. Í þessu sem öðru lá
mikið við að allt tækist sem best og
við sem bárum stjórnunarlega
ábyrgð á rekstri útibúsins hittum
Björn vikulega til að gera grein fyrir
framvindunni. Ég fann þá strax að
mér líkaði vel við manninn, þó mig
grunaði ekki að samband okkar
myndi þróast eins og síðar varð
raunin. Hann fleipraði aldrei, sagði
sinn hug, talaði kjarnyrta íslensku,
átti auðvelt með að greina kjarnann
frá hisminu og var alveg til í að gera
að gamni sínu ef svo bar undir. Hann
var þá ráðagóður og ráðhollur sem
jafnan síðar. Margoft átti ég eftir að
reyna það. En Björn var skapríkur
og ef honum mislíkaði gat hann
hvesst sig skyndilega, en það var
jafnharðan úr honum. Sá stormur
sem þannig blés varð því sjaldan
langvinnur og beindist ekki að
mönnum persónulega. Hann gat haft
ákveðnar skoðanir en hann var líka
tilbúinn til að endurskoða þær ef ný
vitneskja rak á hans fjörur. Þetta
kunni ég að meta og upp frá þessum
samskiptum okkar fann ég að hann
var velgjörðarmaður minn. Nokkr-
um misserum eftir okkar fyrstu
kynni bar hann ábyrgð á ráðningu
minni sem útibússtjóra í einu af mik-
ilvægustu útibúum bankans, við
Gullinbrú, en þá var ég aðeins 29
ára. Það var djörf ákvörðun. Og enn
nokkrum árum seinna var hann sá
sem mest gladdist yfir ráðningu
minni í hóp framkvæmdastjóra
bankans. Hann fagnaði sömuleiðis
einlæglega ráðningu minni sem að-
stoðarforstjóra bankans en það var
ekki sjálfgefið því við vorum þá tveir
í því hlutverki. Allt upp frá samstarfi
okkar í Lækjargötunni fann ég
stuðninginn og velviljann. Og eftir
því sem árin liðu þróaðist samband
okkar í vináttu. Við vorum ólíkir um
margt. Á okkur var nokkur aldurs-
munur og ég reikna með að skoðanir
okkar í stjórnmálum hafi verið ólík-
ar. En hvorugt var til trafala. Við
gátum tekist á og skylmst nokkuð
hraustlega en þegar orrustunni lauk
var með okkur eins og Valhallar-
menn forðum. Við stigum upp af
vellinum og gengum saman til nýrra
verka. Ég átti hljómgrunn hjá hon-
um með ýmislegt í umhverfi okkar
og hann studdi mig af einurð þegar
kom að vangaveltum um hvernig
haga mætti hlutum sem vörðuðu
strauma og stefnur í bankarekstri.
Það var verðmætt fyrir Íslands-
banka að hafa Björn innan sinna
raða hvort heldur sem var að huga
að útibúarekstri eða sem æðsti yf-
irmaður lánamála eins og síðar varð.
Réttsýni hans, skarpskyggni og
þekking voru ómetanleg þegar kom
að þeim verkefnum.
Samstarfi okkar Björns lauk svo
skyndilega rétt fyrir áramótin síð-
ustu en það hafði ekki teljandi áhrif
á samband okkar. Við hittumst að
vísu sjaldnar en töluðum oft saman í
síma og hittumst reglulega yfir
kaffibolla og morgunverði. Þá sem
jafnan var hann ráðhollur og rétt-
sýnn. Hann hafði þá kennt sér meins
um nokkra hríð og var nýlega búinn
að fá vissu um hvers kyns var. Fram-
an af vildi hann halda áfram starfi
sínu í bankanum og taldi fara best á
því. En skömmu eftir að ég hafði lát-
ið af starfi óskaði hann sjálfur eftir
starfslokum og hætti í febrúar sl.
Síðasti fundur okkar var í sum-
arhúsi okkar hjóna núna að áliðnu
sumri. Þá komu þau hjón til okkar
einn sólríkan eftirmiddag og færðu
okkur mynd af rjúpukarra sem
Björn hafði tekið í landareign þeirra
í Grímsnesi. Karrinn var að skipta
um ham og sumarbúningur að ná yf-
irhöndinni. Hann sagðist ætla að
taka mynd af karranum aftur þegar
hann væri að fara í vetrarbúning.
Það verður ekki af því.
Ég á Birni Björnssyni mikið að
þakka, hann var mér ómetanleg stoð
og stytta í erilsömu starfi. Ávallt
reiðubúinn að kenna mér og miðla,
styrkja mig og styðja, leiðbeina mér
og leiðrétta, hvetja mig og hrósa.
Hann var örlagavaldur í lífi mínu og
ég mun búa að því þar til við hitt-
umst aftur. Hann er mér harmdauði
en um leið er ég þakklátur forsjón-
inni að hafa leitt leiðir okkar saman.
Jón Þórisson.
Við kveðjum nú góðan félaga og
fyrrum samstarfsmann okkar hjá Ís-
landsbanka. Meðal ábyrgðarsviða
Björns sem framkvæmdastjóra síð-
ustu árin hjá Íslandsbanka var
starfsmannaþjónusta bankans. Við
nutum þannig góðs af víðtækri
reynslu Björns á sviði kjara- og
samningsmála sem hann miðlaði
óspart af ef eftir því var leitað. Björn
var góður yfirmaður, stórhuga,
ákveðinn og jarðbundinn. Hann var
traustur og treysti öðrum. Hann
naut mikillar virðingar samferða-
manna sinna sem vissu að þeir gátu
reitt sig á Björn ef á þyrfti að halda.
Eiginleikar Björns komu vel í ljós
eftir að hann veiktist. Hann sýndi
mikinn styrk í veikindum sínum og
tókst á við þau af mikilli yfirvegun.
Björns var sárt saknað þegar hann
hætti í bankanum vegna veikinda
sinna fyrir rúmu hálfu ári. En það er
gott til þess að vita að hann gat notið
síðustu mánaða með fjölskyldu sinni,
ekki síst í sumarbústað sínum í
Grímsnesinu þar sem hann undi hag
sínum svo vel.
Við vottum fjölskyldu Björns,
Guðnýju, dætrum þeirra og tengda-
sonum og öðrum ættingjum okkar
innilegustu samúð.
Starfsmenn starfsmanna-
þjónustu Íslandsbanka.
Við í lánaeftirliti Íslandsbanka
höfum verið lánsöm að njóta þeirra
forréttinda að starfa náið með Birni
Björnssyni frá því hann tók við yf-
irumsjón og stjórn lánamála bank-
ans fyrir rúmum tíu árum. Hann
reyndist okkur traustur vinur og var
bakhjarl okkar í leik og starfi. Björn
var einn þeirra lykilmanna sem
stuðluðu að stofnun Íslandsbanka
árið 1989. Hann gat sér strax góðan
orðstír meðal samstarfsmanna sem
maður sem gott væri að leita til og
hægt væri að treysta í hvívetna.
Björn bar hag bankans og starfs-
fólksins ávallt fyrir brjósti og beitti
sér fyrir velferð beggja í starfi sínu.
Björn var hógvær maður, rólynd-
ur og minnugur með eindæmum.
Hann var góður mannþekkjari og
þekkti okkur sum betur en við sjálf.
Hann var stríðinn og hafði gaman af
því að hleypa okkur upp og etja okk-
ur saman á góðlátlegan hátt, einnig
naut hann þess að rökræða um
heima og geima og aldrei kom maður
að tómum kofanum. Hann gat verið
hvass á stundum, en þó aldrei nema
maður ætti það skilið. Björn var einn
þeirra sem virtist ekkert hafa fyrir
því að sinna öllu sem að honum sótti í
annríki dagsins. Við, sem vorum í
nálægð við hann undangengin 10 ár
eða svo, vitum einnig að það gerði
hann ekki með því að vinna óhóflega
langan vinnudag eða með því að
neita sér um það sem lífið hefur upp
á að bjóða. Fjarri því. Honum var
þetta kleift sökum einstaks innsæis
og greiningargetu, en síðast en ekki
síst hafði hann næman skilning á
mannlegu eðli. Sumum starfsbræðr-
um hans í bankaheiminum hefði
vafalaust þótt sérkennilegt að sjá
hve ósárt honum var um að gefa sér
tíma til að ræða hin smæstu mál. En
við sem kynntumst honum vissum að
hann taldi sér ávallt skylt að hlusta,
ef viðmælandinn taldi málið brýnt þá
var Björn reiðubúinn að mæta á
fund, spjalla í símanum eða hittast
yfir kaffibolla og ekki skemmdi fyrir
ef eitthvað meðlæti var í boði.
Björn var þó umfram allt fjöl-
skyldumaður. Guðný, stelpurnar og
síðar tengdasynirnir, tengda-
mamma, Láki og nánasta fjölskylda
og vinir voru honum allt og hans
kjölfesta. Þangað sótti hann styrk
sinn og sínar gleðistundir. Hann
hafði gaman af ferðalögum innan-
lands og utan og þær voru skemmti-
legar ferðasögurnar sem við fengum
að heyra frá hjólreiðaferðum þeirra
Guðnýjar, sem oftar en ekki voru
farnar með Ásdísi og Tóta. Spila-
klúbburinn var hátt skrifaður og
þriðjudagskvöldin voru heilög enda
höfðu þeir félagar spilað saman í 30
ár. Þá eru ógleymanlegar allar vor-
ferðirnar okkar, þorrablótin og sam-
verustundirnar.
Það var okkur þungbært þegar í
ljós kom fyrir rúmu ári síðan að
Björn hefði greinst með krabba-
mein, stuttu eftir að sami sjúkdómur
hafði lagt annan starfsfélaga okkar,
Guðmund Ágústsson, í valinn. Björn
tók veikindum sínum eins og hverju
öðru hundsbiti og sýndi sem oft áður
hver mannkostamaður hann var.
Hann ákvað að láta af störfum upp
úr áramótum og einbeita sér að því
að ná heilsu og njóta líðandi stundar
með fjölskyldu og vinum. Við trúðum
því alltaf að Björn næði heilsu á ný,
en því miður hafði sjúkdómurinn
betur.
Mitt verk er, þá ég fell og fer,
eitt fræ, mitt land, í duft þitt grafið;
mín söngvabrot, sem býð ég þér,
eitt blað í ljóðasveig þinn vafið.
En innsta hræring hugar míns,
hún hverfa skal til upphafs síns,
sem báran endurheimt í hafið.
(Einar Ben.)
Við sendum Guðnýju, Bryndísi,
Ásdísi, Cörlu, Magna, Guðna og fjöl-
skyldu Björns okkar innilegustu
samúðarkveðjur. Missir okkar allra
er mikill.
Með hinstu kveðju.
Starfsfólk lánaeftirlits
Íslandsbanka.
Við Björn kynntumst á námsárum
okkar í Háskóla Íslands, þar sem við
notuðum sömu lesstofuna. Oft varð
minna úr lestri en tilefni stóð til, og
tíminn fór stundum meira í spjall og
spil. Auðvitað var það ekki talið gott,
en ef litið er til baka þá skilaði þetta
sér í vináttu sem hélst og efldist alla
tíð síðan.
Þriðjudagar voru okkar dagar. Þá
sátum við fjórir félagar saman og
spiluðum bridge. Við vorum engir
keppnismenn, höfðum bara gaman
af þessu og gaman af því að spá í
spilin og það sem var efst á baugi í
þjóðfélaginu hverju sinni.
Lífið er líka líkt og að spila á spil.
Það þarf að gefa og segja, og spila
vandlega úr því sem þú færð á hendi.
Þetta kunni Björn svo sannarlega.
Að námi loknu hóf hann störf hjá
Kjararannsóknanefnd og síðar hjá
Alþýðusambandi Íslands. Hann
lagði sig allan fram í starfi sínu. Þó
hann ynni oft langan starfsdag í erf-
iðum kjarasamningum á þessum ár-
um, gaf hann sér ávallt tíma til að
sinna fjölskyldu sinni og vinum. Á
árunum hjá Alþýðusambandinu átti
Björn ríkan þátt í að breyta vinnu-
brögðum í kjarasamningum, því
hann ávann sér traust bæði sam-
herja sinna úr verkalýðshreyfing-
unni og andstæðinga meðal vinnu-
veitanda. Hann fékk menn til að
vinna saman, setja sér sameiginleg
markmið og breyta þannig íslensk-
um vinnumarkaði til hagsbóta fyrir
alla.
Menn tóku eftir því hvernig hann
hélt á spilunum og honum buðust ný
tækifæri. Hann var um tíma aðstoð-
armaður fjármálaráðherra og þegar
hann ákvað að breyta til og gerast
bankastjóri Alþýðubankans sáluga,
mun fjármálaráðherrann hafa spurt
Björn, hvað hann væri að vilja í
þennan litla sparibauk. Hann hefur
líklega talið ríkissjóð merkilegra við-
fangsefni og séð eftir aðstoðarmann-
inum.
En Björn tók áskoruninni og var
síðan einn þeirra manna sem beitti
sér fyrir sameiningu fjögurra smá-
banka á Íslandi. Þeir mynduðu Ís-
landsbanka hf. sem seinna varð
stærstur íslenskra banka og sá sem
skilaði bestum árangri. Það var upp-
hafið að þeim víðtæku breytingum
sem orðið hafa á fjármálamarkaði á
Íslandi.
Björn gegndi margvíslegum
ábyrgðarstöðum fyrir bankann en
lengst af var hann yfirmaður lána-
mála. Hann mótaði stefnuna í þeim
málum með því að leggja áherslu á
fagleg vinnubrögð og vandvirkni.
Hann var mikils metinn af sam-
starfsfólki sínu. Öllum þótti gott að
leita til hans um ráð. Hann þekkti
alla stærstu viðskiptamenn bankans,
var minnugri en flestir aðrir og fljót-
ur að taka ákvarðanir, í góðri sam-
vinnu við sína samstarfsmenn.
Ákvarðanir hans voru vel ígrundað-
ar og byggðar á rökum.
Þegar Björn fann að hann gat ekki
sinnt starfi sínu af þeim krafti sem
hann hafði tamið sér, lét hann af
störfum. Það var mjög í hans anda.
Það var sama við hvern var talað í
bankanum, allir söknuðu Björns.
Hann naut mikils trausts samtarfs-
mannanna og einnig fjölmargra við-
skiptavina sem hann hafði átt sam-
skipti við.
Björn og Guðný kynntust mjög
ung á menntaskólaárunum á Akur-
eyri. Þau hófu búskap, fyrst í Kópa-
vogi en bjuggu lengst af á Leifsgötu
20 hér í bæ. Í því húsi bjuggu einnig
foreldrar hans þau Björn og Þór-
gunnur og um tíma Siggi föðurbróð-
ir hans. Á Leifsgötuárunum fæddust
dæturnar Bryndís og Ásdís.
Þegar dæturnar komu til sögunn-
ar efldist vinskapur okkar enn
meira. Við eigum dætur á líku reki
og fjölskyldur okkar náðu vel saman.
Við lékum okkur saman, hlógum
mikið saman, borðuðum saman og
stundum slógum við öllu upp í kæru-
leysi, fórum út að borða eða pönt-
uðum pizzu saman. Þetta voru okkur
öllum ánægjudagar og frá þeim eig-
um við ljúfar minningar sem gott er
að rifja upp núna.
Við ferðuðumst saman bæði inn-
anlands og utan og þá komu kostir
Björns mjög greinilega í ljós. Hann
var mjög góður og traustur félagi,
mikill fjölskyldumaður, orðheppinn
og skemmtilegur, stundum örlítið
stríðinn en alltaf í jákvæðri merk-
ingu þess orðs. Alla jafna var Björn
skapgóður en gat reiðst snögglega ef
SJÁ SÍÐU 38