Morgunblaðið - 25.10.2005, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 25. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
N
etjubólga eða heimakoma á ganglim-
um er algengur sjúkdómur og má
áætla að minnst 150 sjúklingar
komi á ári hverju á Landspítala –
háskólasjúkrahús vegna sýkingarinnar. Árleg-
ur kostnaður vegna þessa nemur að lágmarki
sextíu milljónum króna. Umtalsverður fjöldi
sjúklinga fær vægari sýkingu, sem meðhöndla
má í heimahúsum.
Ýmsir áhættuþættir
Sigríður Björnsdóttir gerði rannsókn á
áhættuþáttum heimakomu ásamt Ingibjörgu
Hilmarsdóttur sýklafræðingi og smitsjúk-
dómalæknunum Magnúsi Gottfreðssyni, Önnu
Þórisdóttur, Gunnari Gunnarssyni, Má Krist-
jánssyni og Hugrúnu Ríkarðsdóttur. Rann-
sóknin stóð yfir í þrjú ár og birtust niðurstöð-
urnar nýlega í bandaríska læknatímaritinu
Clinical Infectious Diseases.
Sigríður, sem nú er að hefja sérnám í inn-
kirtla- og efnaskiptasjúkdómum í Stokkhólmi,
segir að flestar niðurstöður íslensku rannsókn-
arinnar hafi komið heim og saman við fyrri
rannsóknir, sem sýni að helstu áhættuþættir
fyrir heimakomu liggi m.a. í offitu, fyrri sögu
um netjubólgu, sárum í húð, langvarandi bjúg,
bláæðaaðgerðum og sveppasýkingum á fótum.
Íslensk rannsókn
Í íslensku rannsókninni voru áhættuþættir
fyrir heimakomu á ganglimum sérstaklega
kannaðir.
Rannsóknin tók til eitt hundrað sjúklinga,
sem lögðust inn á Landspítala – háskóla-
sjúkrahús vegna heimakomu á ganglimum, og
200 einstaklinga til samanburðar, sem lögðust
inn á sjúkrahúsið vegna annarra sjúkdóma.
Það sem kom mest á óvart var að sjúklingar
með heimakomu höfðu mun oftar bakteríur,
sem geta valdið heimakomu, í táfitjum sínum
en samanburðareinstaklingar. Þetta vekur
spurningar um tengslin á milli táfitjasýkinga
og heimakomu, að sögn Sigríðar.
„Í heilbrigðum táfitjum finnst eðlileg húð-
flóra. Meinvaldandi húðsveppir úr umhverf-
inu, sem smitast á milli manna, og bakteríur úr
eigin líkamsflóru geta tekið sér bólfestu í tá-
fitjum og valdið þar sýkingum með staðbundn-
um húðeinkennum, s.s. hreistrun, kláða og
jafnvel bólgu. Húðbreytingar á táfitjum eru al-
gengt vandamál og sýndi rannsóknin að um
75% sjúklinganna og 50% samanburðar-
einstaklinganna voru með einhverjar húð-
breytingar í táfitjum. Um helmingur þeirra
reyndist hafa sveppasýkingu. Einföld sveppa-
sýking í táfit veldur einkum hreistrun og
sprungum í húð. Við aukinn hita og raka, eins
og gerist þegar fólk er í lokuðum skóm í lang-
an tíma, geta meinvaldandi bakteríur bæst í
hópinn og verður þá til blönduð sýking. Svepp-
irnir hafa þannig veikt húðina og myndað gott
umhverfi fyrir meinvaldandi bakteríur, sem
fjölga sér og eiga greiðari aðgang að dýpri lög-
um húðar í gegnum laskaða sveppasýkta húð.
Þekktur fylgikvilli er raunveruleg bakteríu-
sýking í táfitinni með roða, hita, bólgu og verk.
Rannsóknin sýndi sterka fylgni heimakomu
við meinvaldandi bakteríur í táfitjum sem
bendir til að þær geti verið uppspretta sýking-
arinnar. Um 50% sjúklinga höfðu bakteríurnar
í táfitjum sínum en einungis 10% saman-
burðareinstaklinga.
Góð fóthirða
Heimakoma getur verið alvarlegur sjúk-
dómur, að sögn Sigríðar, og rannsóknir sýna
að fólk, sem hefur einu sinni fengið sýkinguna
á ganglim, er í aukinni hættu á að fá hana aft-
ur. Mikilsvert er því að greina viðráðanlega
áhættuþætti í forvarnarskyni. Lítið sem ekk-
ert er hægt að ráða við áhættuþætti á borð við
fyrri sögu um heimakomu og bláæðaaðgerðir.
Hinsvegar er hægt að upplýsa fólk um
mikilvægi þess að hugsa vel um laskaða húð,
sér í lagi á fótleggjum og táfitjum, til að koma í
veg fyrir sýkingar. Fólk þarf að sama skapi að
tileinka sér góða fóthirðu til að ekki skapist
kjöraðstæður fyrir sveppi og bakteríur til að
þrífast í, líkt og við hita og raka sem myndast í
þröngum eða lokuðum skóm.
 HEILSA | Að minnsta kosti 150 sjúklingar fá netjubólgu eða heimakomu hérlendis ár hvert
Eftir Jóhönnu Ingvarsdóttur
join@mbl.is
Morgunblaðið/Jim Smart
Sigríður Björnsdóttir lyflæknir segir að sjúk-
lingar sem einu sinni fá heimakomu séu í auk-
inni hættu á að fá hana aftur.
HEIMAKOMA er bakteríusýking í húð.
Einkenni sýkingarinnar eru hiti,
eymsli, roði og bólga á sýkta svæðinu.
Heimakoma getur komið fram hvar
sem er á líkamanum, en sést þó oftast á
ganglimum. Venjulega er hún stað-
bundin í húðinni en getur í sumum til-
vikum breiðst út og leitt til blóðsýk-
ingar. Vægari sýkingar má meðhöndla
með sýklalyfjum um munn, en í alvar-
legri tilvikum er yfirleitt þörf á inn-
lögn á sjúkrahús með sýklalyfjagjöf í
æð.
Ljósmynd/Kristinn Ingvarsson
Roði, hiti, bólga og verkur
Settar hafa verið nýjar reglurum merkingu á matvælum áofnæmis- og óþolsvöldum og
merkingar á matvælum sem inni-
halda lakkrís. Að sögn Jóhönnu E.
Torfadóttur, sérfræðings hjá Um-
hverfissofnun eiga nýju reglurnar
aðallega við um
tilbúin matvæli að
þau séu merkt
þannig að inni-
hald komi skýrt
fram. Ofnæmi eða óþol er ekki mjög
algengt. Talið er að um 2% fái ein-
hver einkenni og þá aðallega ung-
börn en einkennin hverfa oftast með
aldrinum. Nokkur munur er eftir
löndum hvaða ofnæmi eru algengust.
Ofnæmis- og óþolsvaldar
Samkvæmt nýju reglunum skal
merkja með skýrum hætti öll efni og
efnisþætti sem upprunnin eru úr ein-
hverjum þeirra innihaldsefna sem
þar eru.
Nýtt á listanum er:
 Krabbadýr og afurðir úr þeim.
 Sellerí og afurðir úr því.
 Sesamfræ og afurðir úr því.
 Sinnep og afurðir úr því.
 Súlphúr díoxíð í meira magni en
10/mgkg eða 10 mg/l.
Fyrir á listanum er:
 Egg og afurðir úr þeim.
 Fiskur og fiskafurðir.
 Hnetur.
 Jarðhnetur og afurðir úr þeim.
 Korn sem inniheldur glúten.
 Mjólk og mjólkurafurðir (laktós
meðtalinn).
 Sojabaunir og afurðir úr þeim.
 MATUR | Ofnæmi
Sesamfræ
og sellerí
Fjallað verður um nýjar reglur um
merkingu matvæla, í fyrirlestrar-
röð Umhverfisstofnunar, í dag
þriðjudag 25. október frá kl. 15-16.
L
jósálfar er samheiti yfir
flokka átta ára barna innan
skátahreyfingarinnar. Þau
eru yngstu börnin sem
geta skráð sig sem meðlimi í skáta-
starfið. Ljósálfasveitin hjá Vífli heit-
ir Muggar og inniheldur átta börn
sem eru orðin heimsforeldrar. Hlut-
verk heimsforeldra er að styrkja eitt
barn í þróunarlandi til manns og ára,
tryggja því mat og skólagöngu. „Við
köllum verkefnið Líf í öðrum löndum
og er þetta í fyrsta skipti sem
Skátafélag hér á landi gerist heims-
foreldri,“ segir Unnsteinn Jóhanns-
son sveitaforingi yfir ljósálfasveit-
inni Muggum hjá Skátafélaginu Vífli
í Garðabæ.
Áþreifanlegt hjálparstarf
„Styrktarbarn okkar er tíu ára
stelpa sem býr í Salvador, við borg-
um 2.300 kr. á mánuði til hennar í
gegnum SOS barnaþorp og vonum
að hún geti menntað sig, fætt sig og
klætt með því framlagi. Börnin
skilja það vel að þau eru að hjálpa
henni. Ég vildi hafa hjálparstarfið
áþreifanlegt fyrir börnin og styrkja
einn ákveðinn einstakling. Þau fá
svo bréf frá stelpunni og við sendum
henni bréf. Börnin eru mjög forvitin
og eftir að við byrjuðum á þessu eru
þau búin að spyrja mig mikið út í fá-
tækt.“
Spurður út í af hverju þeim datt í
hug að gerast heimsforeldrar svarar
Unnsteinn því að hann hafi viljað
kynna börnin fyrir því hvernig það
er að hjálpa öðrum og axla ábyrgð.
„Ég kynnti hugmyndina fyrir
skátafélaginu, börnunum og foreldr-
unum og allir tóku vel í þetta svo
hópurinn fór strax í að safna flösk-
um. Muggahópurinn kom svo saman
eina kvöldstund og taldi flöskurnar
og þá kom í ljós að við höfðum safn-
að fyrir tveimur mánuðum í einu.
Þessi ljósálfasveit er bara í eitt ár, á
næsta ári koma nýir ljósálfar inn
sem halda áfram að safna handa
þessari stelpu og eftir nokkur ár á
hún eftir að eiga svolítið marga for-
eldra.“ Hann segir að hugmyndin sé
sú að þegar börnin séu orðin eldri
geti þau farið upp í skátaheimili og
fengið fréttir af barninu sem þau
voru að styrkja. „Þá fer það kannski
að síast inn að þau hafi tekið þátt í að
styrkja barn þegar þau voru átta ára
og það fær þau kannski til að leggja
pening til hjálparstarfs áfram. Þetta
fær þau líka til að hugsa núna og í
framtíðinni um hvað þau hafa það
gott og um mikilvægi þess að hjálpa
öðrum.“
Eiga að finna fyrir ábyrgð
Muggarnir ætla ekki eingöngu að
safna dósum til fjáröflunar því nýjar
söfnunarleiðir verða farnar í hverj-
um mánuði. „Ég veit ekki hvað við
ætlum að gera næst en kannski
sleppa þau að kaupa sér nammi og
leggja peninginn frekar í þetta eða
halda basar eða tombólu. Við ætlum
að safna einhverjum pening í hverj-
um mánuði og við leggjum mikið upp
úr sjálfstæðum vinnubrögðum
barnanna við það, ekki er leyfilegt
að fá pening að heiman heldur verða
þau að finna fyrir þeirri ábyrgð sem
þeim er treyst fyrir með því að afla
þessara peninga sjálf. Tvö þúsund
krónur á mánuði er ekki mikill pen-
ingur til að halda einu barni á lífi úti
í hinum stóra heimi. Fólk á mínum
aldri mætti hugsa meira út í það og
t.d. sleppa því að fara út að skemmta
sér, kaupa sér föt eða eyða pening í
óþarfa og leggja hann frekar í hjálp-
arstarf.“
Enginn varamaður í skátunum
Unnsteinn byrjaði níu ára í
Skátafélaginu Vífli og er því búinn
að vera þar í tíu ár. „Ég hef verið
virkur meðlimur allan tímann nema
þegar ég fór út sem skiptinemi til
Nýja Sjálands í eitt ár. Ég byrjaði
sem skátaforingi þegar ég var um
sextán ára og var þá yfir strákum
sem voru þremur árum yngri en ég,
svo var ég yfir ylfingasveit og er
núna yfir ljósálfunum.“ Hann stund-
ar nám á listnámsbraut í Iðnskól-
anum í Hafnarfirði og er formaður
skemmtinefndar þar. „Ég er fé-
lagsvera og tel það vera skátunum
að þakka, það fá allir að taka þátt og
reynt er að höfða til sem flestra. Í
skátunum kynnist maður öðrum vel,
lærir að vinna með fólki og stjórna,
ég finn að skátastarfið hefur hjálpað
mér mikið í öllu sem ég tek mér fyrir
hendur. Ég er félagsskáti og hef
gaman af því að vinna að öflugu
starfi og ég sé það á krökkunum,
sem ég hef verið yfir, að skátastarfið
eflir félagsþroska hjá þeim því í
skátunum fá allir að vera þeir sjálf-
ir,“ segir Unnsteinn að lokum.
 SKÁTAR | Muggarnir í Garðabæ eru styrktarforeldrar
Styrkja líf í
öðrum löndum
Þó að Muggarnir séu aðeins átta ára þá gerðust
þeir nýverið heimsforeldrar. Ingveldur Geirsdóttir
bað Unnstein Jóhannsson sveitaforingja að segja
nánar frá verkefni ljósálfanna í Garðabæ.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Muggarnir sem eru ljósálfar í Garðabæ komu saman eina kvöldstund og
töldu dósirnar sem þeir höfðu safnað til styrktar tíu ára stelpu í Salvador.
ingveldur@mbl.is
Löskuð táfit með hreistrun, soðnun og
sprungum sem gæti auðveldað bakter-
íum inngöngu í dýpri lög húðar.
Hvað er
heimakoma?