Morgunblaðið - 29.10.2005, Blaðsíða 46

46 LAUGARDAGUR 29. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VESTURHEIMI
Magnus Olafson kom að þessusinni til Íslands fyrst og fremsttil þess að mæta á aðalfundÞjóðræknisfélagsins þar sem
hann var útnefndur heiðursfélagi. „Það er
bæði heiður og mikil ánægja að vera hér í
dag sem gestur ykkar og það er mikill
heiður að taka við þessari útnefningu,“
sagði hann við athöfnina í Þjóðmenning-
arhúsinu. „Ég átti ekki von á þessu.“
Björk Eiríksdóttir Olafson, eiginkona
Curtis Olafsonar, formanns Íslendinga-
félagsins í Mountain í Norður-Dakóta, og
Richard Holland voru í Íslandsferðinni með
Magnusi. Félagarnir Magnus og Richard
fóru meðal annars í þriggja daga ferð til
Akureyrar og Hofsóss, þar sem þeir heils-
uðu upp á ættingja og vini. „Ég ákvað að
skella mér með Magnusi og ferðin hefur
verið frábær eins og hinar þrjár Íslands-
ferðir mínar,“ segir Richard. Hann heim-
sótti Ísland fyrst sem meðlimur leikhóps
frá Norður-Dakóta 1999 og síðan í tvígang
vegna byggingar sýningarhúss við Vest-
urfarasetrið á Hofsósi, en hann er smiður á
eftirlaunum og vann sem sjálfboðaliði við
bygginguna. „Það getur vel verið að við
komum aftur að ári,“ segir hann.
Foreldrarnir landnemar
Afi og amma Magnúsar í föðurætt, Krist-
inn Ólafsson úr Eyjafirði og Katrín Ólafs-
dóttir af Snæfellsnesi, fluttu frá Íslandi til
Vesturheims 1873 og fæddist faðir hans,
Jón Kristinsson Ólafsson, í lest á leið frá
Quebec til Milwaukee 27. ágúst það ár. Eft-
ir að hafa búið í sjö ár í Wisconsin og
Minnesota flutti fjölskyldan til Norður-
Dakóta 1880 og var með fyrstu Íslending-
unum þar. Móðir hans, Kirstín Hermann,
fæddist á Raufarhöfn og flutti með for-
eldrum sínum, Hermanni Hjálmarssyni úr
Mjóafirði og Magneu Guðjohnsen, vestur í
Garðasveit árið 1880, þegar hún var 13
ára. Magnus ólst upp í Garðabyggð í Norð-
ur-Dakóta og átti tvo eldri bræður. „Heim-
ilið var mjög íslenskt og íslenska var málið
en mamma, sem var kennari, kenndi okkur
ensku áður en við fórum í skóla,“ segir
hann. „Hún var vel menntuð og las gjarnan
úr Íslendingasögunum fyrir okkur á kvöld-
in. Pabbi þekkti sögu svæðisins manna best
og þaðan er fróðleikur minn um það fyrst
og fremst kominn.“
Félagsmálin mikilvæg
Bændasamfélagið átti vel við Magnus og
hann byrjaði að vinna fyrir sér sem bóndi.
Síðan fengu stærstu kartöfluræktendur
héraðsins, svonefndir Hall-bræður, J.G.
Hall & Sons, hann til að starfa á skrifstofu
fyrirtækisins og vann hann hjá þeim þar til
hann fór á eftirlaun. Lois, kona Magnusar,
lést 1984. Þau eignuðust þrjú börn og eru
barnabörnin orðin fjögur. „Það eru engin
barnabarnabörn enn, bara einn hundur og
tveir kettir,“ segir Magnus.
Íslendingarnir sem settust að í Norður-
Dakóta og ættingjar þeirra hafa alla tíð
ræktað garðinn heima og samskiptin við Ís-
land og Íslendinga. Þar hefur Magnus verið
í fararbroddi í áratugi og átt hlut að mörg-
um merkum málum, jafnt innan sveitar
sem utan. „Eftir að ég fór á eftirlaun hafði
ég meiri tíma til að sinna þessum málum
og dugnaðurinn til þess hefur alltaf verið
fyrir hendi,“ segir hann. „Þetta hefur allt
saman verið mjög skemmtilegt. Það var til
dæmis mjög gaman að koma að uppbygg-
ingu Íslandsgarðsins, Icelandic State Park,
í Norður-Dakóta og það er alltaf jafn
ánægjulegt að taka á móti einstaklingum
og hópum frá Íslandi og fara með þeim
sem fararstjóri um svæðið okkar.“
Ísland og allt sem íslenskt er hefur haft
mikil áhrif á Magnus. Hann talar góða ís-
lensku og hefur heimsótt Ísland átta sinn-
um en fyrsta ferðin var reyndar ekki fyrr
en fyrir tæpum 20 árum. „Ég hafði hvorki
tíma né peninga til þess fyrr en hver ferð
gerir mig að meiri Íslendingi og ekki síst
viðurkenningarnar,“ segir hann og bætir
við að fyrsta ferð sín til Íslands, 1986, hafi
verið eins og að vakna í draumi frekar en
vakna eftir að hafa dreymt. „Sögurnar sem
mamma hafði sagt okkur forðum urðu ljós-
lifandi og mér leið eins og heima hjá mér.
Þannig hefur mér líka liðið í hverri ferð til
landsins.“
Magnus er mikill lestrarhestur og les
helst íslenskar bækur, annaðhvort á ís-
lensku eða í enskri þýðingu. „Fólk er alltaf
að senda mér góðar bækur,“ segir hann.
„Ég hef til dæmis lesið þrjár af bókum Vil-
hjálms Hjálmarssonar frá Brekku og ævi-
sögu Péturs Ólafssonar á Hrannastöðum.
Ég hef lesið bækur Böðvars Guðmunds-
sonar og bækur Viðars Hreinssonar um
Stephan G. Stephansson. Síðan hef ég lesið
margar Íslendingasögur og bækur eftir
Halldór Laxness, til dæmis Sjálfstætt fólk í
enskri þýðingu. Og svo má lengi telja.“
Árið 1999 var Magnus sæmdur ridd-
arakrossi hinnar íslensku fálkaorðu fyrir
framlag sitt til varðveislu íslenskrar menn-
ingar og sögu í Norður-Dakóta. „Það er
mesti heiður sem ég get hugsað mér,“ seg-
ir hann.
Í góðum hópi
Samskipti fólks í Norður-Dakóta við Ís-
land hafa aukist þó nokkuð á nýliðnum ár-
um og segir Magnus að heimsókn íslenskra
ráðamanna til ríkisins og samvinna við
Vesturfarasetrið á Hofsósi hafi haft mikið
að segja. Hins vegar fari 100% „Íslend-
ingum“ fækkandi í ríkinu og því þurfi að
vinna að því að halda þeim, sem ekki eru
með eins mikið „íslenskt“ blóð í æðum, við
efnið. Íslendingafélagið í Mountain geri það
til dæmis með því að virkja ungu kynslóð-
ina við árleg hátíðahöld fyrstu helgina í
ágúst en meira þurfi til. Hann nefnir m.a.
skipulagða íslenskukennslu í því sambandi.
„Hún hefur verið framkvæmd og gengið
vel.“
Ekki fer á milli mála að Magnus er mikill
Íslendingur í sér og honum leiddist ekki að
halda upp á afmæli sitt með ættingjum og
vinum á veitingastaðnum Við Tjörnina. „Ég
átti ekki von á því að halda upp á afmæli
mitt á Íslandi fyrr en þessi ferð var skipu-
lögð og ljóst að dagurinn félli innan henn-
ar,“ segir hann. „Ég vissi heldur ekki hvað
þetta yrði allt saman stórkostlegt. Þetta
hefur verið mikið hátíðarhald og það er
mikill heiður að vera sem heiðursfélagi
Þjóðræknisfélagsins kominn í hóp með Vig-
dísi Finnbogadóttur, fyrrverandi forseta Ís-
lands, og Stefáni J. Stefánsyni í Gimli í
Manitoba.“
Eins og að vakna í draumi
Nýliðinn sunnudag varð
Magnus Olafson frá Norður-
Dakóta í Bandaríkjunum 85
ára og hélt hann upp á af-
mæli sitt á Íslandi í fyrsta
sinn. Hann var jafnframt út-
nefndur heiðursfélagi Þjóð-
ræknisfélags Íslendinga í
fyrri viku. Steinþór Guð-
bjartsson fylgdi bónda eftir
og spjallaði við hann.
Magnus Olafson og Geir H. Haarde, en utan-
ríkisráðherra hélt boð fyrir gestina sem sóttu
Þjóðræknisþingið frá Norður-Ameríku.
Morgunblaðið/Steinþór Guðbjartsson
Sendinefndin frá Norður-Dakóta á þingi Þjóðræknisfélags Íslendinga, sem var í Þjóðmenning-
arhúsinu. Frá vinstri: Richard Holland, Björk Eiríksdóttir Olafson og Magnus Olafson.
steinthor@mbl.is
UM helgina voru 130 ár liðin frá því
Íslendingar tóku land sunnan við
Gimli í Manitoba og byggðu það sem
kallað hefur verið Nýja Ísland. Tíma-
mótanna var minnst á ýmsan hátt
vestra.
Hópur Íslendinga kom til Winni-
peg 11. október 1875 og þaðan lá leið-
in norður. Til stóð að sigla á Winni-
pegvatni að landi þar sem nú er
Riverton og hafði það verið tekið frá
fyrir Íslendingana. Veður gerði það
að verkum að þeir komust ekki svo
langt og tóku land á Víðinesi skammt
fyrir sunnan Gimli 21. október 1975.
Landnámið í Manitoba var hafið.
Þessara tímamóta hefur verið
minnst árlega 21. október með göngu
frá Gimli að minnisvarða um land-
nemana á Víðinesi og tóku margir
þátt í göngunni í ár.
Að henni lokinni flutti Guðrún
Ágústsdóttir erindi í Gimli og kvöldið
eftir var fjáröflunarkvöldverður til
styrktar Safni íslenskrar menningar-
arfleifðrar í Nýja Íslandi. Við það
tækifæri fylgdi Atli Ásmundsson, að-
alræðismaður Íslands í Winnipeg, vil-
yrði Halldórs Ásgrímssonar forsætis-
ráðherra eftir og færði safninu 20.000
dollara að gjöf frá ríkisstjórn Íslands.
Styrkurinn var veittur til minningar
um dr. Leo Kristjanson í Gimli, en
hann féll frá síðsumars.
Svavar Gestsson, sendiherra, flutti
erindi við Manitobaháskóla, og gestir
skoðuðu sýningu Ásmundar Ás-
mundssonar. Sýningin var sett upp í
sýningarsal íslenska bókasafnsins við
háskólann og er fyrst í röðinni í sýn-
ingum sem þarna verða næstu þrjú
árin. Röðin nefnist Visions eða Sýnir
og er skipulögð af Sigrid Johnson,
safnverði íslenska bókasafnsins, dr.
Birnu Bjarnadóttur, prófessor við ís-
lenskudeild háskólans, og Hannesi
Lárussyni, sem er sýningarstjóri
verkefnisins.
Tímamótanna minnst
Ásmundur Ásmundsson sýnir verk sín í Manitoba-háskóla til 10. nóvember.
Opið um helgina
Kosningaskrifstofan er opin
laugardag og sunnudag milli
kl. 13 og 18. Heitt á könnunni,
vöflur og annað góðgæti.
Allir velkomnir