Morgunblaðið - 12.11.2005, Blaðsíða 8

8 LAUGARDAGUR 12. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Afkoma sveitarfé-laganna á síðastaári var mun betri
en árið 2003 þegar þau
voru gerð upp með 2,5
milljarða króna halla.
Horfur eru á að fjárhags-
staða þeirra haldi áfram
að batna. Staðan er hins
vegar misjöfn. Verst er
hún hjá meðalstórum þétt-
býlisstöðum á landsbyggð-
inni.
Skatttekjur sveitarfé-
laganna hafa aukist mikið
á síðustu árum. Á föstu
verðlagi hafa þær aukist
úr 50,5 milljörðum árið 1997 í 82,2
milljarða í fyrra. Ástæðan er tví-
þætt. Í fyrsta lagi hefur meðal-
útsvar hækkað á þessum árum úr
11,57% í 12,98%. Í öðru lagi hafa
sveitarfélögin fengið meiri tekjur
vegna hærri launa og þenslu í
efnahagslífinu.
Afgangurinn um
2,5 milljarðar
Árið 2002 voru sveitarfélögin
gerð upp með 657 milljóna króna
afgangi. Árið eftir versnaði staðan
hins vegar mikið og niðurstaðan
varð halli upp á tæplega 2,6 millj-
arða. Mun betri útkoma varð á síð-
asta ári þegar sveitarfélögin skil-
uðu um 2,5 milljarða afgangi.
Gunnlaugur Júlíusson, sviðs-
stjóri hag- og upplýsingasviðs
Sambands íslenskra sveitarfélaga,
gerði grein fyrir afkomu sveitarfé-
laganna á fjármálaráðstefnu
þeirra, sem lauk í gær. Hann benti
á að afkoma sveitarfélaganna væri
mjög misjöfn. Allur hagnaður af
rekstri þeirra í fyrra hefði fallið til
á höfuðborgarsvæðinu. Sveitar-
félögin utan þess hefðu samtals
verið gerð upp á núlli. Hann sagði
að athyglisvert væri í þessu sam-
bandi að skoða skiptingu rekstr-
arútgjalda sveitarfélaganna. Í
fyrra hefðu 42,4% útgjalda
Reykjavíkur farið til fræðslu- og
uppeldismála. Hjá sveitarfélögum
með 300–999 íbúa hefði þetta hlut-
fall hins vegar verið 57,3% og 63%
hjá sveitarfélögum þar sem íbúar
eru innan við 300.
Í þeim tölum sem Gunnlaugur
lagði fram á fjármálaráðstefnunni
kemur fram að í fyrra voru um
20% sveitarfélaga með hærri
rekstrarútgjöld en tekjur. Árið
2002 var rekstur um 35 sveitarfé-
laga þannig að handbært fé var við
eða undir núlli. Árið 2003 voru um
50 sveitarfélög í þessari stöðu, en í
fyrra voru þau 25.
Gunnlaugur sagði að sveitar-
félögin á höfuðborgarsvæðinu og
dreifbýlissveitarfélögin hefðu að
jafnaði verið með yfir 5% hand-
bært fé frá rekstri í fyrra. Þorp og
meðalstórir þéttbýlisstaðir úti á
landi hefðu hins vegar verið undir
þessu 5% marki. Samtals hefðu 54
sveitarfélög sem skiluðu jákvæðri
niðurstöðu verið rekin með sam-
tals 3,9 milljarða afgangi, en 44
sveitarfélög sem voru með nei-
kvæða niðurstöðu hefðu samtals
verið rekin með 1,6 milljarða halla.
Bilið fer vaxandi
Gunnlaugur sagði að þótt flest
benti til að fjárhagsstaða sveitar-
félaganna myndi áfram fara batn-
andi benti jafnframt flest til að bil-
ið milli sveitarfélaganna á
höfuðborgarsvæðinu þar sem
þenslan er og fólki fjölgar og
minni sveitarfélaganna færi vax-
andi.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, for-
maður Sambands íslenskra sveit-
arfélaga, sagði á fjármálaráð-
stefnunni að munurinn á afkomu
sveitarfélaganna á höfuðborgar-
svæðinu og sveitarfélaga á lands-
byggðinni þar sem fólki fækkaði
væri áhyggjuefni. Unnið hefði ver-
ið að því að taka á þessum vanda
með því að efla Jöfnunarsjóð
sveitarfélaga. Þessi sjóður væri
gríðarlega mikilvægur. Nú væri
að takast samkomulag um að auka
tekjur hans um 700–800 milljónir.
Það væri mikilvægt að breytingar
á reglum sjóðsins, sem unnið væri
að, leiddu til þess að þessar auknu
tekjur færu til sveitarfélaga sem
væru virkilega í erfiðleikum í sín-
um rekstri.
Jöfnunarsjóðurinn hefur vaxið
mikið á síðustu árum. Tekjur hans
eru í dag um 12 milljarðar, en ekki
eru mörg ár síðan hann velti
tveimur milljörðum. Hafa ber í
huga að á síðustu árum hefur hann
með lögum tekið að sér aukin
verkefni, eins og t.d. húsaleigu-
bætur, að veita sveitarfélögunum
framlög vegna breytinga á álagn-
ingarstofni fasteignaskatts og
jöfnunarframlög vegna rekstrar
grunnskólans. Áætlað er að út-
gjöld sjóðsins vegna grunnskólans
nemi fjórum milljörðum í ár.
Efnahagsumhverfið er sveitar-
félögunum að mörgu leyti hag-
stætt um þessar mundir. Hag-
vöxtur er mikill og atvinnuleysi
lítið. Þetta hefur þau áhrif að
tekjur sveitarfélaganna aukast og
útgjöld vegna fjárhagsaðstoðar
ættu að dragast saman. Gunn-
laugur benti á að þenslan hefði
einnig þau áhrif að sveitarfélögin
ættu í erfiðleikum með að manna
stöður og þrýstingur væri á þau af
hækka laun. Hann sagði að launa-
greiðslur sveitarfélaganna á
fyrstu sex mánuðum þessa árs
væru 10% hærri en á fyrri helm-
ingi síðasta árs. Ástæðan væri
bæði hærri laun og fleira starfs-
fólk.
Fréttaskýring | Afkoma sveitarfélaganna
Staðan er
mjög misjöfn
Afgangur af rekstri sveitarfélaganna
féll allur til á höfuðborgarsvæðinu
Frá fjármálaráðstefnu sveitarfélaganna.
Mikið tap er af rekstri
félagslegs húsnæðis

Sveitarfélögin hafa mikil út-
gjöld af rekstri félagslegra íbúða
sem þau eiga og reka. Í fyrra var
tap af rekstri þeirra um 960
milljónir og jókst frá árinu á
undan. Horfur eru á að þetta tap
minnki á þessu ári. Ástæða er sú
að nokkur sveitarfélög á lands-
byggðinni hafa á þessu ári selt
talsvert mikið af félagslegu hús-
næði. Eftirspurn eftir þessum
íbúðum á almennum markaði
hefur aukist mikið.
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
ÞEGAR gamlir kunningjar hittast á förnum vegi er oft-
ast nær margt sem menn þurfa að ræða. Það var a.m.k.
uppi á teningnum þegar ljósmyndari Morgunblaðsins
smellti mynd á Laugaveginum fyrir skemmstu. Búast má
við líflegu mannlífi um Laugaveginn um helgina, en
framkvæmdir við götuna við Stjörnubíósreitinn er lokið.
Morgunblaðið/Kristinn
Á förnum vegi