Morgunblaðið - 12.11.2005, Qupperneq 36

36 LAUGARDAGUR 12. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Í Reykjavíkurbréfi Morgun-blaðsins 6. nóvember erfjallað um viðhorfin í ís-lensku viðskiptalífi og þá
viðsjárverðu stefnu sem þar sé
tekið að gæta. Frelsi til athafna er
nú meira hér á landi en það hefur
verið frá því í upphafi síðustu ald-
ar og hlutur opinberra aðila í við-
skiptalífinu minni en um langt
skeið. Jafnframt hafa frjálsir
flutningar fjármagns til og frá
landinu, ásamt ötulli starfsemi
einkavæddra banka, skapað færi
til stórbrotnari viðskipta en menn
gátu áður gert sér í hugarlund.
Þetta hefur stuðlað að örari hag-
vexti og meiri velmegun en dæmi
voru um áður. Allt hefur þó sínar
skuggahliðar, og það er að þeim
sem Morgunblaðið hefur iðulega
beint athygli sinni og gerir enn á
eftirminnilegan hátt í umræddu
Reykjavíkurbréfi. Er frelsi við-
skiptanna að leiða til þess að eign-
ir og áhrif þjappist saman hjá
fáum fyrirtækjum og ein-
staklingum sem hika ekki við að
misbeita aðstöðu sinni, ekki að-
eins í atvinnulífinu sjálfu heldur
jafnvel einnig í stjórnmálum og í
þjóðlífinu öllu? Eru útrásarfyr-
irtækin, studd af íslenskum bönk-
um, að ráðast í ævintýraleg við-
skipti sem ekki eiga stoð í
heilbrigðum rekstri? Eru eig-
endur og stjórnendur þessara fyr-
irtækja að draga sjálfum sér
stórfé úr rekstrinum? Í stuttu
máli sagt, er íslenskt viðskiptalíf
komið á refilstigu? Erum við ef til
vill að ganga í gegnum svipað
ribbaldaskeið ungs kapítalisma
sem Bandaríkin gerðu í byrjun
tuttugustu aldar, Svíar nokkru
seinna, og Rússar og aðrar þjóðir
sem brotist hafa undan áþján
kommúnismans hafa mátt þola
undanfarin ár?
Ef í þetta
stefnir, hva
þá til ráða?
grípa til str
ar, umfangs
illar löggjaf
einbeittrar,
vel harkaleg
framkvæmd
þeirrar lög-
gjafar? Við
þessar línur
um höfum v
þeirrar skoð
að mikillar v
úðar ætti að gæta í þeim efn
Við höfum efast um að víðtæ
gjöf gæti náð tilgangi sínum
óttast að hún yrði hemill á e
legri framþróun. Við höfum
þess að ný fyrirtæki myndu
spretta upp og skáka þeim s
ætluðu að misnota aðstöðu s
að ævintýramennsku lyktaði
skellum og brot á trúnaðartr
hefndu sín. Við höfum talið o
vita að tré yxu ekki upp í him
ininn. Frá þessum grundvall
arsjónarmiðum höfum við ek
horfið. Á hinn bóginn höfum
vissulega áhyggjur af því að
sjálfslækning geti tekið lang
tíma og sé síður en svo þrau
laus. Þess vegna sé rétt að íh
Á refilstigum?
Eftir Jóhann J. Ólafsson
og Jónas H. Haralz
Jóhann J. Ólafsson Jónas H. Haralz
Of snemmt er að segja til umhvort einhver hús þurfi aðrífa til að koma fyrir tenginguSundabrautar við Sæbraut,
en eftir úrskurð umhverfisráðherra á
miðvikudag er ljóst að vinna við skipu-
lag mun miðast við hina svokölluðu innri
leið, segir Dagur B. Eggertsson, for-
maður skipulagsráðs Reykjavíkurborg-
ar.
Væntanlega verður fjallað um Sunda-
brautina á fundi skipulagsráðs í næstu
viku, og í framhaldi af því hefjist vinna
við skipulag tenginga við brautina
beggja vegna Kleppsvíkur. Mun sú
vinna miðast við forsendur sem settar
voru af borgarstjórn um góð tengsl við
miðborgina og að haft verði víðtækt
samráð við íbúa í nærliggjandi hverfum,
sem Dagur segir hafa verið skilyrði
borgaryfirvalda fyrir því að íhuga að
fara innri leiðina.
Framkvæmdasvið Reykjavíkurborgar
mun svo standa fyrir opnum fundi um
Sundabrautina 17. október, og segir
Dagur að hugmyndir sem þar muni
koma fram verði nýttar í vinnunni, og
eru allir áhugasamir velkomnir á fund-
inn. Vonir standa til þess að vinnu við
skipulagið verði lokið í vor, þótt ljóst sé
að breyta þurfi aðalskipulagi borgarinn-
ar, en það gerir ráð fyrir því að ytri
leiðin verði farin.
Iðnaðarhúsnæði víkur
Dagur segir ekki ljóst á þessari
stundu hvort rífa þurfi einhver hús til
að koma umferðarmannvirkjum fyrir,
þótt ljóst sé að gamalt iðnaðarhúsnæði í
eigu eins af olíufélögunum standi í veg-
stæði Sundabrautarinnar þar sem hún
kemur á land, og þurfi því að líkindum
að víkja.
Víðtækt samráð verður haft víð íbúa
báðum megin við Kleppsvíkina, eins og
lögbundið er í málum sem þessu, segir
Dagur. „Um leið er ljóst að ef brautin
liggur þarna þá felst verkefnið í því að
útfæra hana þannig að sæmilega fari.
Það er kannski ekki hægt að fullyrða
fyrirfram að allir verði sáttir við nið-
urstöðuna, sumir hafa jú sett fram þau
sjónarmið að brautin eigi alls ekki að
vera þarna.“
Tvær mögulegar lausnir hafa verið
ræddar á hinni svokölluðu innri leið;
eyjalausn og lágbrú. Dagur segir að
eyjalausnin, sem gerir ráð fyrir landfyll-
ingu í miðri víkinni og tveimur brúm
Vinna Reykjavíkurborgar við skipul
Ekki ljóst hvort
Loftmynd af Sæbrautinni þar sem Sundabrautin mun að l
Sundabrautin mun koma frá hægri þar sem Kleppsmýrar
Eftir Brján Jónasson
brjann@mbl.is
VAXTAHÆKKUN
LANDSBANKANS
Það verður fróðlegt að sjá, hvaðgerist í framhaldi af vaxtahækk-un Landsbanka Íslands á íbúða-
lánum í gær en bankinn hækkaði vexti
af þessum lánum úr 4,15% í 4,45%,
rúmu ári eftir að Kaupþing banki stóð
fyrir byltingu á húsnæðislánamarkaðn-
um með lánum til 40 ára með 4,15%
vöxtum.
Ef horft er á þessa ákvörðun Lands-
bankans út frá efnislegum forsendum
er hún áreiðanlega rétt. Staða efna-
hagsmála þjóðarinnar er slík um þess-
ar mundir að skýr efnisleg rök eru fyr-
ir ákvörðun bankans.
En til þess að taka slíka ákvörðun
þarf töluverðan kjark. Fylgja keppi-
nautarnir í kjölfarið eða hefur Lands-
bankinn verðlagt sig út af markaðnum?
Hver tekur lán með 4,45% vöxtum í
Landsbanka ef aðrir bankar og spari-
sjóðir og Íbúðalánasjóður lána með
4,15% vöxtum?
Ef keppinautar Landsbankans hins
vegar hækka vexti innan hæfilegs tíma
hefur Landsbankinn sýnt að hann hef-
ur afl til þess að leiða markaðinn og þá
er það umhugsunarefni fyrir keppi-
nautana.
Auðvitað er það rétt hugsun hjá for-
ráðamönnum Landsbankans að takist
með vaxtahækkunum og öðrum ráð-
stöfunum að draga verulega úr verð-
bólgunni kemur það sér vel fyrir við-
skiptavini bankans vegna þess að lánin
hækka minna en ella vegna verðtrygg-
ingarinnar. Heildarniðurstaða gæti
orðið jákvæð fyrir landsmenn ef allir
aðilar fjármálamarkaðarins tækju
höndum saman um aðgerðir til þess að
draga úr verðbólgu.
Fyrstu viðbrögð fjármálamarkaðar-
ins hér bentu til þess að markaðurinn
mundi fylgja í kjölfarið á Landsbank-
anum. En þetta á eftir að koma betur í
ljós. Hvað gerir Íbúðalánasjóður? Það
hafa verið uppi stífar kröfur á hendur
stjórnvöldum um róttæka uppstokkun
á starfsemi Íbúðalánasjóðs. Sumir
ganga svo langt að halda því fram, að
sú aðgerð ein og sér gæti haft víðtæk
áhrif.
Stærsti banki þjóðarinnar, Kaup-
þing banki, ætlar greinilega að flýta
sér hægt í að hækka vexti ef bankinn
þá hækkar vexti af íbúðalánum yfir-
leitt. Kannski gerir Kaupþing banki
þetta mál að prófsteini á það, hver
bankanna hafi mestan styrk til þess að
leiða markaðinn. Hvort metur Kaup-
þing banki meir, mikilvægi þess að
taka þátt í að ná tökum á efnahagsþró-
uninni eða þýðingu þess fyrir bankann
að ná auknum viðskiptum til sín frá
Landsbanka og hugsanlega öðrum
lánastofnunum, sem kynnu að fylgja
fordæmi Landsbankamanna?
Svo er auðvitað spurning, hvort
bankarnir fá eitthvað fyrir sinn snúð
um þessar mundir með lánveitingum á
þessum kjörum. Eru peningar ekki að
verða dýrari?
Þetta mál snýst um viðskipti, pólitík
og sálfræði.
En það verður ekki annað sagt um
Landsbankamenn en að þeir þora.
SKÓLAGJÖLD Í LEIKSKÓLUM
Umræða um skólagjöld hefurlöngum tekið á sig undarlegar
myndir á Íslandi. Í leikskólum lands-
ins hafa alla tíð verið innheimt skóla-
gjöld og er það ekki fyrr en nýlega að
vaknað hefur umræða um að það væri
óeðlilegt og komið fram hugmyndir og
sums staðar áform um að leggja þau
niður.
Ingimundur Sigurpálsson, formaður
Samtaka atvinnulífsins, gagnrýndi
sveitarfélögin fyrir ábyrgðarleysi í
ræðu á fjármálaráðstefnu Sambands
íslenskra sveitarfélaga á fimmtudag.
Ingimundur beindi þar spjótum sínum
sérstaklega að leikskólum: „Yfirfærsla
verkefna frá ríki til sveitarfélaga og
návígi sveitarstjórnarmanna við
íbúana hefur á hinn bóginn á sér aðra
hlið, sem nauðsynlegt er að huga að.
Hún kemur fram í því, að sveitarfélög-
in eiga jafnvel enn erfiðara en ríkið
með að standa gegn kröfum um aukna
opinbera þjónustu og launahækkanir,
sem ekki eru í samræmi við fjárhags-
legt bolmagn sveitarfélaganna. Sem
dæmi um þetta má nefna vafasöm ný-
leg yfirboð tiltekinna sveitarfélaga um
gjaldfrjálsan leikskóla, á sama tíma og
fjárhagsstaðan hefur verið veik …“
Það vill svo til að þessi „vafasömu“
yfirboð eiga við um stofnanir, sem eru
hluti af námskrá menntamálaráðu-
neytisins. Nánast öll börn á Íslandi
fara í gegnum leikskólana og þeir eru
taldir nauðsynlegur undirbúningur
barna undir grunnskóla. Engum dett-
ur í hug að krefjast tugþúsunda króna
á mánuði í skólagjöld í grunnskólum
landsins. Engum dettur í hug að leggja
til að sveitarfélögin bjargi nú fjár-
hagnum með því að krefjast skóla-
gjalda af grunnskólabörnum. Litið yrði
á slíkar tillögur sem fullkomlega frá-
leitar og sveitarstjórnarmenn, sem
reyndu slíkt, gætu litlar vonir gert sér
um endurkjör. Slíkar tillögur heyrast
ekki einu sinni úr ranni Samtaka at-
vinnulífsins. Hvað er þá svona „vafa-
samt“ við það að tala um gjaldfrjálsa
leikskóla? Hvers vegna á að greiða
nokkur hundruð þúsund krónur á ári
fyrir skólagöngu fimm ára barna, en
ekki sex ára barna? Vissulega er hægt
að líta einfaldlega á leikskólana, sem
spurningu um kostnað og tekjur, en er
þá ekki verið að horfa fram hjá kjarna
málsins. Leikskólar eru ekki geymslur
fyrir börnin á meðan foreldrarnir fara
í vinnuna. Börn læra á leikskólum. Þau
læra að bera virðingu hvert fyrir öðru
og umhverfi sínu, ekkert síður en á
heimilinu. Góðir leikskólar veita börn-
um ómetanlegt veganesti. Spurningin
um skólagjöld í leikskólum snýst ekki
um fjárhagsstöðu sveitarfélaganna.
Hún snýst um grundvallaratriði í ís-
lensku skólakerfi. Af hverju í ósköp-
unum er það ofurviðkvæmt mál að tala
um skólagjöld í ríkisháskólum á Ís-
landi þar sem fullorðið fólk stundar
nám og getur fengið til þess námslán á
meðan sjálfsagt þykir að innheimta
skólagjöld, sem jafnast á við einka-
skóla í leikskólum landsins? Það er
ekkert „vafasamt“ við tillögur um
gjaldfrjálsan leikskóla, þær snúast um
samkvæmni og sanngirni.