Morgunblaðið - 26.11.2005, Qupperneq 24

24 LAUGARDAGUR 26. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
VISTFRÆÐINGAR og eiturefna-
fræðingar sögðu í gær að baneitruð
efni, sem bárust í Songhua-fljót í
Kína, gætu stefnt heilsu manna í
hættu næstu árin, borist í fæðukeðj-
una og skaðað viðkvæmt vistkerfi í
norðaustanverðu landinu.
Yfirvöld í Kína sögðu að um 100
tonn af bensóli, sem getur valdið
krabbameini, og eiturefninu nítr-
óbensóli hefðu borist í fljótið eftir
sprengingu í efnaverksmiðju í borg-
inni Jilin fyrir þrettán dögum.
Um 80 km eiturefnabrák mjak-
aðist í gær niður fljótið í gegnum
borgina Harbin þar sem vatnsveitu
til rúmlega þriggja milljóna manna
var lokað vegna mengunarslyssins.
Bensól-mengunin var allt að 33
sinnum yfir hættumörkum í gær, að
sögn fréttastofunnar AFP.
„Refsingar að vænta“
Kínverska stjórnin sendi embætt-
ismenn til Harbin í gær til að rann-
saka hvers vegna ekki var skýrt frá
mengunarslysinu fyrr en tíu dögum
eftir að sprengingin varð í efnaverk-
smiðjunni. Yfirvöld í Harbin sögðu í
fyrstu að vatnsveitu borgarinnar
hefði verið lokað vegna viðhalds.
„Refsingar er að vænta fyrir
ábyrgðarlaust athæfi,“ sagði kín-
verska fréttastofan Xinhua um
rannsókn embættismannanna og
bætti við að öll þjóðin væri forviða á
málinu. „Það hefur verið hræðilegt
fyrir rúmar þrjár milljónir manna í
Harbin að þurfa að vera án vatns.“
Kínversku ríkisfjölmiðlarnir hafa
verið óvenju gagnrýnir síðustu daga
á viðbrögð yfirvalda við mengunar-
slysinu.
„Ef upplýsingar eru ekki veittar
tímanlega með nákvæmum og
hreinskilnum hætti verður það til
þess að hviksögur breiðast út,“
sagði í grein í einu kínversku blað-
anna þar sem rangar og misvísandi
upplýsingar frá embættismönnum
voru tíundaðar.
Margir íbúanna hafa forðað sér
frá Harbin vegna mengunarinnar.
Eiturefnabrákin barst til borgar-
innar í fyrradag og gert var ráð fyr-
ir því að hún yrði öll farin þaðan í
dag.
Mengunin barst um 380 kílómetra
frá Jilin til Harbin og íbúar bæja á
milli borganna tveggja sögðu að
þeim hefði aldrei verið sagt frá
menguninni. Þeir hefðu því haldið
áfram að borða fisk úr fljótinu.
Lífríkið í hættu í nokkur ár
Gu Jidong, sérfræðingur í meng-
unarslysum, sagði að eiturefna-
mengunin myndi stofna lífríkinu í
hættu í nokkur ár.
Kenneth Leung, eiturefnafræð-
ingur við Hong Kong-háskóla, tók í
sama streng. Hann sagði að bensól-
ið myndi setjast í botn fljótsins og
berast í fæðukeðjuna með fiskum
sem leita fæðu í botninum. „Þetta
gæti skaðað tegundir sem eru
hærra í fæðukeðjunni, svo sem
vatnafugla, og ógnað heilsu manna.“
Leung bætti við að dýr gætu auð-
veldlega tekið í sig bensól en væru
ekki fær um að losa sig við eitur-
efnið. „Bensól getur haft áhrif á
DNA og valdið stökkbreytingu sem
getur leitt til krabbameins.“
Viðbúnaður í Rússlandi
Óttast er að eiturefnabrákin ber-
ist úr Songhua í Amur-fljót við
landamæri Kína og Rússlands.
Fulltrúi Vladímírs Pútíns forseta í
Austur-Rússlandi, Kamil Iskhakov,
gerði í gær ráðstafanir til að vernda
milljónir Rússa sem fá vatn úr Am-
ur-fljóti. Hann gaf út tilskipun um
að sérstök nefnd yrði skipuð til að
fylgjast grannt með menguninni.
Rússneska fréttastofan Itar-Tass
hafði eftir embættismönnum í
Moskvu að þeir hefðu ekki fengið
nægar upplýsingar frá Kínverjum
um mengunarslysið.
Um 100 tonn
af eiturefnum
bárust í fljótið
Óttast að baneitruð efni setjist í botn
fljótsins, berist í fæðukeðjuna og
ógni heilsu manna næstu árin
Eftir Boga Þór Arason
bogi@mbl.is



$
%  
9  

&B&  

S/

 .
4 
,0:6/   8
4)

;:
/ 0/
 )1
% 0:/
= .4: .

/1
9  
C0/
!%7$Y2BC7 2B
+ C    
C 7 $ 7 2
7 2 2 M 7
+ Y 2B\ $ I
C 

@
@
&(

#
  
$*+ ,- .,/01 $ /
,6
  <
:/

;,  06;  "40/
 / O

6
: ./  , 6;
/
+, 5 
94 . 4::
1"1 . 4
0 : / 9 09 /

4/0 .0  ,
">
):
- "/
,
<<0 . 
/?
">
/0  
4 ,,:/
0
,
<<0 , . 0;/0
B/
 ": < 8: ) 
< 8:6O,"80/01 " 0
/4/ : =
. 0, /0 05 
/
R:  ": "/:
.
:!"- -:7 -D
7 =E=@=*&@<!&!
@
7 $ $7 @&
 & D
 !< $!"

-
($7 ,

E
6": $=

   
  

    
  
 
     
*=<=
 .
4 
,0:6/ 0

: ,,/

/"
/: 0
 4
9
4 68/1 *00 0
=/ .4:
%,, 
4)

/:
: ,  /0
 5:  R
: 
/  
:
+/ /

<
 . <8
. MO " 
9 4 09:

+FG#H#+2F
9@)
!!Q 40$!!<

9@)
@&

Q '$!!=
D
7Q =0'
($
17!Q 3&

'    
(  )
#
&&)#
"


 
     *  #

( +  
=<=- / ,:
=<= ? 34
; " :4/
0/
 ):
.
-@)
E&
2/6"  )6/
B/
. !
< 
/ 4 / R:
. 4)

"
($!:
@
6(
9 /?4 68 <
 .
/0 <
 . 5

%"D! O
 0/

?
8
/0 )0/0 
: R) 0/ O
'=*& 4 
/ "
),,6
?
 
4:   

:/
.,  /: 9 0
/

I
+
2 
AP
Harbin-búar bíða eftir því að fá vatn úr tankbíl. Lokað var fyrir vatnsveitukerfi borgarinnar á þriðjudaginn var.
Tókýó. AP. | Æsku- og uppvaxtarár japanska
munaðarleysingjans Takayoshi Ishihara í
Kína voru erfið. Í stríðslok var fjölskylda hans
drepin fyrir augunum á honum og maðurinn,
sem tók hann að sér, barði hann oft og kallaði
öllum illum nöfnum, til dæmis „riben guizi“,
japanska djöfulinn.
Eftir 30 ár komst Ishihara loks heim til
lands feðra sinna en raunasögu hans var ekki
þar með lokið. Ættingjar hans í Japan vildu
ekkert með hann hafa og litu á hann sem hvern
annan útlending.
Ishihara er nú sjötugur að aldri og stendur í
málaferlum við japönsk stjórnvöld ásamt 2.000
manns, sem máttu upplifa það sama og hann.
Krefst hann og hver þeirra um 18 millj. ísl. kr.
í bætur.
„Japanska stjórnin bar ábyrgð á okkur
munaðarleysingjunum sem japönskum þegn-
um,“ segir Ishihara en hann býr nú einn í fé-
lagslegu húsnæði í Tókýó. „Hefði hún gengið í
að flytja okkur heim eftir stríð, hefðum ekki
þurft að líða svona mikið.“
Japanskur undirréttur í Osaka hefur úr-
skurðað, að ríkinu beri ekki skylda til að greiða
fólkinu neinar bætur en hvernig sem það fer
að lokum, þá hefur málið að minnsta kosti vak-
ið athygli á hlutskipti þeirra, sem nauðugir
viljugir tóku þátt í landvinningum Japana í
Austur-Asíu á fyrra hluta síðustu aldar.
Talið er, að 2,8 milljónir Japana hafi farið
sjóleiðina frá Kína til Japans eftir uppgjöfina í
styrjöldinni en um 6.000 manns komust fyrst
heim eftir að ríkin tóku upp eðlileg samskipti
1972. Í þeim hópi voru um 2.500 manns, sem
höfðu verið skilin eftir í Kína sem börn. Var
um að ræða syni og dætur japanskra her-
manna, embættismanna og kaupsýslumanna
og sum svo ung, að þau gleymdu fljótt sínum
japönsku nöfnum. Öll dreymdi þau samt um að
komast heim.
Heimkoman var hins vegar öðruvísi en þau
hugðu. Ætlast var til, að ættingjar þeirra
hjálpuðu þeim við að aðlagast og styddu þau
fjárhagslega en sú varð þó sjaldnast raunin. Í
Japan var litið niður á munaðarleysingja og
Kínverja og á því fékk fólkið að kenna og jafn-
vel börnin þess líka.
Drápu móður hans og þrjá bræður
Saga Ishihara hefst árið 1944 en þá kom
hann með fjölskyldu sinni til Mansjúríu þar
sem faðir hann ætlaði að stunda búskap. Hann
var þó fljótlega kallaður í herinn þar sem hann
lést úr einhverjum sjúkdómi. Ishihara segir,
að hann hafi verið 10 ára þegar sovéskir her-
menn komu í þorpið og drápu móður hans og
þrjá bræður.
Ishihara var tekinn í fóstur af kínverskri
fjölskyldu og kallaður Li Lianyu. Fór fóstur-
faðir hann illa með hann, neyddi hann til að
vinna baki brotnu, barði hann og neitaði hon-
um um skólagöngu. Önnur börn í þorpinu
níddust á honum fyrir að vera japanskur en
Ishihara reyndi samt að laga sig að lífinu og
þeim aðstæðum, sem hann bjó við. 23 ára
kvæntist hann frænku stjúpmóður sinnar og
átti með henni sex börn. Hann gleymdi samt
aldrei sínum japanska uppruna.
Ishihara og fjölskylda hans komust til Tók-
ýó 1977 en frændi hans þar, sem ætlaði að taka
á móti honum, lét ekki sjá sig þegar til kom.
Fékk fjölskyldan inni í niðurníddu húsnæði og
Ishihara framfleytti henni með vinnu sinni í
stóru bakaríi og stundum sem túlkur. Síðar
kom hann upp litlum, kínverskum matsölustað
en hætti að vinna á síðasta ári.
Betra líf í Kína þrátt fyrir allt
Könnun, sem japönsk stjórnvöld gengust
fyrir á árinu, sýnir, að meira en 60% þeirra,
sem sneru heim til Japans eftir 1972, segja, að
lífið hafi verið betra í Kína eða ekki verra. Er
nú verið að skipuleggja stuðning við þetta fólk
þótt seint sé en það er flest orðið aldrað og
margt af því á enn í basli með japönskuna.
Iwao Ioriya, sem bjó í Mansjúríu á stríðs-
árunum og vinnur við að hjálpa fólkinu, segir,
að stjórnvöld hafi brugðist því.
„Aðrir Japanir tóku þátt í uppbyggingunni
eftir stríð en munaðarleysingjarnir voru bara
skildir eftir og þeim gleymt.“
Munaðarlaus, gleymd og grafin
Munaðarlausu börnin sem Japanir skildu eftir í Kína í stríðslok hafa flest átt illa og erfiða ævi. Nú þegar þau eru komin
á gamals aldur krefjast þau nokkurra bóta af stjórnvöldum í Japan. Um það bil 2.000 manns standa í málaferlunum
AP
Takayoshi Ishihara, japanski munaðarleys-
inginn, sem var skilinn eftir í Kína. Hann
krefst nú bóta af japönskum stjórnvöldum.