Morgunblaðið - 26.11.2005, Blaðsíða 44

44 LAUGARDAGUR 26. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞEGAR ég var lítil stúlka sat
ég í skólastofu og starði á blað
sem hékk uppi á vegg. Á blaðið
var skrifað með
bleikum tússpenna:
Allir eru góðir í ein-
hverju, en enginn er
góður í öllu. Svo var
okkur nemendunum
úthlutað einu stykki
A4 blaði, þar sem við
áttum að skrifa lista
yfir þá hæfileika sem
við byggjum yfir.
Efst á blaðið skrifaði
ég: Góð að lesa. Og
listinn varð ekki
lengri. Ég gat
ómögulega fundið til
fleiri hæfileika og var
allsátt og hæstánægð
með þennan eina. Ég
þótti líka sérlega
góður upplesari í
æsku og fékk alltaf
hlutverk sögumanns í
leikritum í barna-
skóla.
Þessi minning kom
upp í huga minn þeg-
ar ég las þetta geð-
orð. Í skólanum var okkur sagt að
hver og einn þyrfti að finna eitt-
hvað sem hann væri góður í og
leggja rækt við það.
Í okkur öllum leynast jú marg-
víslegir hæfileikar, sem liggja á
hinum ýmsu sviðum, t.d. listræn-
um, verklegum eða persónulegum,
meðfæddir eða áunnir og mik-
ilvægt að hver einstaklingur eigi
kost á að þroska þá og njóta til
fulls. Það veitir okkur ánægju og
vellíðan þegar hæfileikar okkar fá
að njóta sín, hvort sem er í skóla,
vinnu eða áhugamáli. Eflir sjálfs-
mynd okkar og öryggi.
Þegar ég var beðin um að skrifa
litla hugleiðingu um þetta geðorð,
byrjaði ég á því að kíkja inn í
sjálfa mig og fór í allsherjarleit að
eigin hæfileikum, hvar
og hvernig þeir nýt-
ast. Suma hef ég
ræktað vel en aðra
ekki. Í mörgu er ég
líka gjörsamlega
sneydd öllum hæfi-
leikum.
Hæfileikar spretta
einnig upp frá því sem
maður hefur áhuga á.
Kannski fæ ég, einn
góðan veðurdag, af-
skaplega mikinn
áhuga á matreiðslu, og
verð afbragskokkur,
annars held ég bara
áfram að kaupa til-
búna rétti í Bónus. En
hvort sem ég kem til
með að geta steikt
fiskibollur, tekið slát-
ur, saumað út eður ei,
þá hef ég í hyggju að
starfa við það sem
veitir mér möguleika á
nota hæfileika mína.
Meginatriðið er að
njóta hæfileika sinna, trúa á þá,
nýta í leik og starfi, og rækta vel.
Það eykur líkurnar á vellíðan og
velgengni í lífinu. Einnig er all-
skemmtilegt að uppgötva óvænta
hæfileika.
Á næstunni ætla ég að grafa
upp námshæfileika mína, sem leg-
ið hafa í dvala um hríð og hafa þá
uppi við á meðan ég nem fræði við
háskólann.
Finndu og rækt-
aðu hæfileika þína
Hildur Vala Einarsdóttir
skrifar um geðorð nr. 9
Hildur Vala
Einarsdóttir
’Meginatriðiðer að njóta hæfi-
leika sinna, trúa
á þá, nýta í leik
og starfi, og
rækta vel.‘
Höfundur er IDOL-stjarnan 2005.
FATLAÐAR konur verða fyrir of-
beldi eins og aðrar konur. Á árunum
1999–2000 var gerð könnun á ofbeldi
gagnvart fötluðum konum í Svíþjóð.
Rannsóknin var gerð á
vegum Forum – Kvin-
nor och Handikapp.
Tilgangurinn með
rannsókninni var að
auka þekkingu á hvers
konar ofbeldi er um að
ræða, áhrifum þess á líf
kvennanna og hvetja til
aðgerða gegn ofbeld-
inu. Upplýsingar voru
m.a. fengnar hjá
kvennaathvörfum,
bráðamóttöku, sam-
tökum fatlaðra og með
viðtölum við fatlaðar
konur sem höfðu orðið fyrir ofbeldi.
Erfitt var að fá upplýsingar um
fjölda, þar sem kvennaathvörf og
bráðamóttökur aðgreina ekki fatl-
aðar konur frá öðrum konum í tölu-
legum upplýsingum.
Fatlaðar konur eru oft háðar öðr-
um í daglegu lífi og það gerir þær
berskjaldaðri fyrir ofbeldi. Allar upp-
lýsingar um ofbeldi sýna að það snýst
um völd og stjórn. Ofbeldið fer oftast
fram á heimilinu og er ofbeldismað-
urinn þá maki, sambýlismaður, kær-
asti, karlkyns ættingi eða karlkyns
hjálparmaður. Konurnar eru oft háð-
ar ofbeldismanninum með aðstoð í
daglegu lífi og eiga því erfitt með að
binda enda á sambandið. Þessir
menn eru oft indælir út á við, eru
nánast eins og tvær ólíkar mann-
eskjur. Þær konur sem eiga erfitt
með að tjá sig eru sérstaklega við-
kvæmar, því þær geta jafnvel ekki
sagt frá ofbeldinu eða hver var að
verki.
Það ofbeldi sem fatl-
aðar konur verða fyrir
einkennist af því að það
er ráðist á veikleika
þeirra.
Hér verða nefnd
nokkur dæmi um það
ofbeldi sem kom fram í
sænsku rannsókninni.
 Konum er meinað
um lyf, hjálpartæki
eða meðferð.
 Mjög algengt er að
þroskaheftar konur
verði fyrir kynferð-
islegu ofbeldi.
 Kona er skilin eftir hjálparvana í
lyftu við baðkar á baðherbergi.
 Síminn er færður úr seiling-
arfjarlægð.
 Húsgögn eru færð úr stað ef kon-
an er blind.
 Blind kona er felld með að bregða
fyrir hana fæti.
 Staðið í vegi fyrir konu í hjólastól.
 Fótunum er sparkað undan konu
ef hún á erfitt með jafnvægi og
hún hædd fyrir að standa ekki á
fótunum.
 Konur með ósýnilega fötlun fá að
heyra að þær séu að látast.
 Konan fær að heyra hæðnislegar
athugasemdir um það hvernig hún
gengur, hreyfir sig eða tjáir sig.
 Konur skildar eftir heima þegar
karlinn fer út að skemmta sér, fá
að heyra að þær passi ekki inn í
umhverfið.
 Konur fá að heyra að þær séu ljót-
ar (með poka á maganum, ónýta
fætur o.s.frv.).
Í rannsókninni kom fram að það
svíður meira undan andlegu ofbeldi
en líkamlegu.
Að auki kom fram að þeim konum
sem voru í þeirri aðstöðu fannst nið-
urlægjandi að vera öðrum háðar með
praktíska hluti í hinu daglega lífi, að
þurfa að biðja fallega um aðstoð og
að það væri undir öðrum komið hvort
og hvenær hlutirnir væru gerðir.
Algengt er að konunum finnist
ekki litið á þær sem konur, heldur
einungis einstaklinga sem þurfa að-
stoð og vernd. Þeim finnst fólk oft
ekki sjá manneskjuna á bak við fötl-
unina.
Þótt áðurnefnd rannsókn hafi ver-
ið gerð í Svíþjóð er engin ástæða til
að ætla að ofbeldi gagnvart fötluðum
konum eigi sér ekki líka stað hér-
lendis. Ekki er vitað til að sambæri-
leg rannsókn hafi verið gerð hér á
landi og væri það verðugt verkefni
t.d. fyrir nemendur í fötlunarfræði
við Háskóla Íslands.
Ofbeldi gegn
fötluðum konum
Eftir Þorberu Fjölnisdóttur
’Það ofbeldi sem fatl-aðar konur verða fyrir
einkennist af því að það
er ráðist á veikleika
þeirra.‘
Þorbera Fjölnisdóttir
Höfundur er meðlimur í stýrihópi
kvennaheyfingar Öryrkjabandalags
Íslands.
16 daga átak
JÓLIN nálgast með ljósadýrð,
gjöfum og góðum mat. Þessi hátíð
ljóssins minnir okkur á fæðingu
frelsarans og boðskap hans. Jólin
eru hátíð gleði, vonar og kærleika.
Því er sárt til þess að vita að með-
al okkar í velferðarþjóðfélaginu
eru margir sem,
vegna fátæktar, geta
ekki veitt sér og sín-
um það sem við flest
teljum sjálfsagt til
hátíðahalds. Ein-
staklingar og fjöl-
skyldur sem ná ekki
endum saman, kvíða
hverjum degi og eiga
dapurleg jól.
Nýlega voru stofn-
uð „Samtök um vel-
ferð“. Stofnandi
þeirra, Haraldur P.
Sigurðsson (harp-
sig@yahoo.com), rit-
aði grein í Morg-
unblaðið þann 22.
október sl. Grein
hans má lesa í heild í
greinasafni á
www.landsmenn.is .
Haraldur kemst m.a.
svo að orði:
„Það er erfitt fyrir
fólk að lifa í fátækt í
landi þar sem flestir
virðast lifa í alls-
nægtum. Fólk sem
lendir í fátækragildru
af ýmsum ástæðum
er útilokað frá venju-
legu lífi og jafnvel
brotin á því mann-
réttindi. Sumir sérfræðingar halda
því fram að hægt sé að vinna sig
útúr fátækt ef vilji er fyrir hendi,
jafnvel halda því fram að fátækt
fólk eigi það skilið að standa í
basli, en málið er það að lenda í
fátækt er mjög auðvelt. Fullfrískt
fólk í dag getur orðið öryrkjar á
morgun af ýmsum ástæðum og
hvernig á þá að standa í skilum
með öll lán og skuldbindingar á
rúmum 80.000 kr. frá trygg-
ingastofnun. Því miður fer þessi
hópur vaxandi sem hvorki getur
fætt sig né klætt í velferðarþjóð-
félaginu ... Það ætti ekki að líðast
hér í velferðaríkinu að
fólk þurfi að vera rek-
ið grátandi út frá fé-
lagsmálastofnun og
þurfa að beygja sig í
duftið til að þiggja
einhverja ölmusu frá
góðgerðarstofnunum.“
Þetta eru sterk orð
og lýsa ástandi sem
ekkert okkar vill búa
við. Í allri þeirri vel-
megun sem hér ríkir
er þetta blettur á
þjóðfélaginu. Það á
ekkert okkar að þurfa
að lifa á styrkjum neð-
an við hungurmörk og
þola þá líðan og nið-
urlægingu sem slíku
fylgir.
Stjórnvöld hljóta að
huga að lífskjörum
borgaranna og bregð-
ast við vaxandi fátækt
þannig að félags- og
velferðarkerfi okkar
standi undir nafni.
Þangað til skulum við,
sem erum aflögufær,
gefa eftir getu til góð-
gerðarstofnana eins
og Mæðrastyrks-
nefndar og Fjöl-
skylduhjálpar Íslands
og þannig hjálpa samborgurum
okkar að eiga gleðileg jól.
Fátækt á jólum
Baldur Ágústsson skrifar
um velferðarmál
Baldur Ágústsson
’Stjórnvöldhljóta að huga
að lífskjörum
borgaranna og
bregðast við
vaxandi fátækt
þannig að fé-
lags- og velferð-
arkerfi okkar
standi undir
nafni.‘
Höfundur er fv. forstjóri
og frambjóðandi í
forsetakosningum 2004.
UM KOMANDI áramót tekur
gildi breyting á lögum um tekjuskatt
og eignarskatt. Hluti
þeirrar breytingar
varðar heimild rík-
isstjórnar til að gera
tvísköttunarsamninga
við önnur ríki svo kom-
ið verði í veg fyrir tví-
sköttun tekna og eigna
þegar einstaklingar og
fyrirtæki stunda við-
skipti bæði hér á landi
og erlendis. Í þessari
grein er fjallað um
þessa breytingu sem
virðist takmarka mjög
heimildir ríkistjórn-
arinnar til að gera tví-
sköttunarsamninga við
önnur ríki.
Þegar íslenskir skatt-
þegnar afla tekna frá
öðrum ríkjum getur af-
leiðingin orðið tvískött-
un tekna. Annars vegar
skattleggur Ísland allar
tekjur skattþegna sinna
og hins vegar getur ver-
ið að annað ríki skatt-
leggi sömu tekjur þar
sem þær eru upprunar í
því ríki.
Flest ríki fara tvær
leiðir til að koma í veg fyrir tvískött-
un. Í fyrsta lagi hafa mörg ríki í lög-
gjöf sinni einhliða ákvæði um lækk-
un tekjuskatts til að koma í veg fyrir
tvísköttun. Í öðru lagi gera ríki tví-
sköttunarsamninga sem skilgreina
skyldur ríkja til að koma í veg fyrir
tvísköttun tekna (og eigna). Síðari
leiðin er öruggari fyrir skattgreið-
endur þar sem réttindi þeirra eru
skilgreind í samningi en ekki háð
ákvörðunum skattyfirvalda. Tví-
sköttunarsamningar eru vegna
þessa nauðsynlegir til þess að gera
erlendum aðilum kleift að eiga við-
skipti á Íslandi jafnt sem íslenskum
aðilum að eiga viðskipti erlendis.
Staðan hefur verið sú að rík-
isstjórn Íslands hefur á hverjum
tíma verið falið vald til þess að gera
tvísköttunarsamninga við önnur
ríki, sbr. 1. mgr. 119. gr. laga um
tekjuskatt og eign-
arskatt. Með lögum nr.
129/2004 er gerð breyt-
ing á þeirri grein, þ.e.
varðandi vald rík-
isstjórnar til þess að
gera tvískött-
unarsamninga. Ákvæð-
ið orðast svo eftir
breytinguna: „Rík-
isstjórninni er heimilt
að gera samninga við
stjórnir annarra ríkja
um gagnkvæmar íviln-
anir á sköttum er-
lendra og íslenskra
skattaðila sem eftir
gildandi skattalöggjöf
ríkjanna eiga að
greiða skatt af sama
skattstofni bæði á Ís-
landi og erlendis.“
Ákvæðinu er stillt
þannig upp að heimild
ríkisstjórnarinnar er
fyrir hendi í þeim til-
gangi að koma í veg
fyrir að íslenskum og
erlendum aðilum verði
gert að greiða skatt af
sama skattstofni bæði
á Íslandi og erlendis. Í
þessu sambandi verður að athuga að
skattstofn er hugtak (innan)
landsréttar og skattstofn íslenskra
skattþegna er skilgreindur í íslensk-
um lögum um tekjuskatt og eign-
arskatt. Skattstofn sömu aðila er-
lendis er skilgreindur samkvæmt
lögum í viðkomandi landi. Ríki skil-
greina tekjur með mismunandi
hætti, t.d. getur eitt ríki skilgreint
greiðslu frá einu félagi til annars
sem arðgreiðslu þegar annað ríki
skilgreinir sömu greiðslu sem vaxta-
greiðslu. Ríki hafa einnig mismun-
andi reglur um hvaða gjöld er heim-
ilt að draga frá tekjum.
Þar sem skattstofn er skil-
greindur í landsrétti og ólíklegt er
að önnur ríki skilgreini skattstofn
með nákvæmlega sama hætti og
gert er í íslenskum lögum verður
þegnum þessara landa í undantekn-
ingartilvikum gert að greiða tvisvar
skatt af sama skattstofni. Tvískött-
un getur verið til staðar en ólíklegt
er að hún sé af sama skattstofni.
Með vísan til ofangreinds er ekki
annað að sjá en að heimild rík-
isstjórnar til gerðar tvískött-
unarsamninga við önnur ríki sé svo
takmörkuð samkvæmt lögum nr.
129/2004 að hún sé í raun óvirk. Til-
gangur laganna er að koma í veg fyr-
ir túlkunarvandkvæði um það hve-
nær ríkisstjórninni sé heimilt að
gera tvísköttunarsamninga. Svo
virðist sem sá tilgangur hafi snúist
upp í andhverfu sína.
Að mati greinarhöfunda verður að
gera breytingu á 30. gr. laga nr. 129/
2004 sem mun taka gildi um næstu
áramót. Ef lagaákvæðinu verður
ekki breytt fyrir gildistöku verður
það mikla hagsmunamál sem gerð
tvísköttunarsamninga er í algerum
ólestri.
Heimild ríkisstjórnar til gerð-
ar tvísköttunarsamninga
Gunnar Gunnarsson og Jón
Elvar Guðmundsson fjalla um
heimildir ríkisstjórnarinnar til
að gera tvísköttunarsamninga
við önnur ríki.
’… er ekki annað að sjáen að heimild rík-
isstjórnar til gerðar tví-
sköttunarsamninga við
önnur ríki sé svo tak-
mörkuð samkvæmt lög-
um nr. 129/2004 að hún
sé í raun óvirk.‘
Jón Elvar
Guðmundsson
Gunnar er hdl. á skattasviði KPMG,
kennari við Háskólann í Reykjavík
og LL.M nemi í alþjóðlegum skatta-
rétti. Jón Elvar er hdl. hjá Taxis
lögmönnum og LL.M í
alþjóðlegum skattarétti.
Gunnar Gunnarsson