Morgunblaðið - 26.11.2005, Blaðsíða 42

42 LAUGARDAGUR 26. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Það fer ekki framhjá þeimsem fylgjast með gangimála hér í Þýskalandi umþessar mundir, að nú
blása nýir og ferskir vindar í þýsk-
um stjórnmálum.
Eftir að ríkisstjórn Angelu Mer-
kel tók við völdum hefur almenning-
ur í landinu átt fullt í fangi með að
átta sig á því, hver er hvað í nýju rík-
isstjórninni. Ástæðan er fyrst og
fremst sú að sumir þeirra sem nú
verma ráðherrastóla í ríkisstjórn
nýju „kanslaraynjunnar“ (eins og
ónefndur málfarsspekingur vildi
kalla fyrsta kvenkanslara Þýska-
lands) hafa lítið sem ekkert verið í
sviðsljósinu eða haft sig opinberlega
í frammi.
Nýi utanríkisráðherrann
Þetta gildir t.d. um nýja utanrík-
isráðherrann, jafnaðarmanninn
Frank-Walter Steinmeier. Fáeinum
dögum áður en Steinmeier tók við
þessu valdamikla embætti af
Joschka Fischer höfðu fæstir al-
mennir borgarar hugmynd um hver
maðurinn var. Enda hafði hann ár-
um saman verið einn af „mönnunum
á bak við tjöldin“ í þýskum stjórn-
málum.
Ferill Steinmeiers, sem er 49 ára
að aldri, hófst eftir að hann hafði
lokið doktorsprófi í lögum árið 1991.
Sama ár sótti hann um starf í for-
sætisráðuneyti Neðra-Saxlands.
Þáverandi fosrætisráðherra fylkis-
ins, Gerhard Schröder, réð hann til
starfa og innan tíðar tókst góð vin-
átta með þeim tveimur. Þegar
Schröder tók við embætti kanslara
og myndaði stjórn með græningjum
árið 1998 fylgdi Steinmeier vini sín-
um og yfirmanni til Berlínar. Þar
var hannfyrst settur yfir þýsku
leyniþjónustuna. Ári síðar varð
hann svo skrifstofustjóri kanslar-
ans. Þar með var Steinmeier orðinn
hægri hönd valdamesta stjórnmála-
manns Þýskalands, auk þess sem
umrætt starf er í raun ráðherra-
embætti, án sérstaks ráðuneytis.
Í þessu hlutverki þjónaði Stein-
meier herra sínum dyggilega í heil
sjö ár. Það er haft fyrir satt að hann
hafi ekki aðeins verið húsbóndaholl-
ur, heldur hafi hann líka haft mikið
persónulegt dálæti á Schröder og
stjórnmálaviðhorfum hans. Ýmsir
telja því að það geti orðið Stein-
meier þungt í skauti að þurfa nú að
þjóna Angelu Merkel, sem er á önd-
verðum meiði við Schröder í ýmsum
mikilvægum untaríkismálum. Þann-
ig töldu þeir sem fylgdust með
blaðamannafundi Merkel í höfuð-
stöðvum NATO í Brussel síðastlið-
inn miðvikudag að það hefði vakið
litla hrifningu nýja utanríkisráð-
herrans, þegar Merkel fór að rétt-
læta einleik Bandaríkjamanna í ut-
anríkismálum og sendi þar með
Schröder, fyrrverandi húsbónda
Steinmeiers, augljósa sneið. Nýi
ráðherrann lét þó ekki á neinu bera,
enda á löngum ferli búinn að læra þá
list embættismannsins að láta
hvorki vanþóknun né neinar aðrar
tilfinningar í ljósi. Og kannski á það
eftir að verða honum heilladrjúgt að
kunna að setja upp svipbrigðalausa
grímu embættismannsins, því nú er
talið fullvíst að Angela Merkel stefni
að því að fara sínar eigin leiðir í ut-
anríkismálum.
Nýjar áherslur í
menningarmálum
Þegar Frank-Walter Steinmeier
var spurður að því í viðtali fyrir fá-
einum dögum, hvað honum þætti
vænst um af því sem hann átti þátt í
að koma til leiðar sem einn nánasti
samverkamaður Schröders kansl-
ara, hafði hann orð á því að skipan
sérstaks menningarmálaráðgjafa
stjórnarinnar hefði blásið nýju lífi í
æðstu valdastofnanir landsins.
Fyrstur manna til að gegna því
starfi var góðvinur Gerhards
Schröders, úgefandinn og jafnaðar-
maðurinn Michael Naumann. Því-
næst fylgdu tveir aðrir í kjölfarið.
Nú hefur Bernd Neumann, forystu-
maður kristilegra demókrata í
Brimum, verið skipaður í þetta emb-
ætti. Það hefur farið lítið fyrir Neu-
mann á opinberum vettvangi síð-
ustu árin, en hann var á sínum tíma
einn af nánustu samverkamönnum
og fylgisveinum Helmuts Kohls.
Eftir að menningarmálin hafa síð-
ustu sjö árin verið í höndum félaga
Schröders og Joschka Fischers af
’68-kynslóðinni er það tímanna tákn
að þau skuli nú vera komin í hendur
manns sem á árum áður hvatti til
þess að það yrði bannað að láta lesa
verk eftir róttæka höfunda á borð
við Erich Fried í skólum landsins og
ljóð þessa byltingarsinnaða skálds
yrðu brennd á báli.
Auðvitað hafa mörg vötn runnið
til sjávar frá því að Neumann setti
fram þessar kröfur sem ungur mað-
ur í lok áttunda áratugarins, og eng-
inn vafi að hann hefur breyst og
þroskast til muna síðan. En þrátt
fyrir að hann sé ekki jafn öfgafullur í
skoðunum og áður er hann engu að
síður af allt öðrum pólitískum meiði
en þeir sem verið hafa menningar-
ráðgjafar þýsku stjórnarinnar til
þessa. Og hann mun tvímælalaust
beita sér fyrir nýjum áherslum,
enda hafa viðhorf jafnaðarmanna og
kristilegra til listsköpunar og menn-
ingarmála löngum verið býsna ólík.
Það má hins vegar vel vera að
jafnaðarmenn í ríkisstjórninni verði
honum enginn sérstakur þrándur í
götu. Ástæðan er sú að þeir eru
margir af allt öðru sauðahúsi en hin-
ir sem sátu á ráðherrastólum fyrir
flokkinn í síðustu stjórn.
Ný kynslóð jafnaðarmanna
Þegar þýski jafnaðarmannaflokk-
urinn, SPD, hélt sögulegan aðalfund
sinn í borginni Karlsruhe fyrir
skömmu varð ljóst að viss kynslóða-
skipti voru að eiga sér stað í flokkn-
um. Þetta birtist ekki aðeins í því að
Franz Münterfering, formanni
flokksins, var „óviljandi“ steypt af
stóli, heldur fór fram rau
„hallarbylting“ í flokknum.
Það má segja að á þes
burðaríka fundi hafi ný
fólks á aldrinum 30–50 ár
sér völl í forystu flokksin
fer fjarri að þetta hafi veri
sjálfsprottin hreyfing sem
þessum eina fundi. Þver
mun umræddur hópur le
búinn að róa að því öllum
losa sig við „gamla ’68-ge
forystunni og „yngja“
„upp“, bæði með tillti til al
toganna, sem og í pólitísku
ingi.
Áhrifamestir í þessum h
menn eins og Kurt Beck
Gabriel, Martin Schulz, H
Heil og Matthias Platzeck.
segja að hafi verið kjarnin
um sem gerði síðan áhlaup
stilluna“ á flokksfundinum
einn úr þessum hópi, Matth
zeck, orðinn leiðtogi jafnað
og annar úr hópnum, H
Heil, var um leið kosinn a
eða framkvæmdastjóri flok
Þrátt fyrir að þessi harð
hreyfing“ hafi náð umta
völdum í flokknum er „g
gengið“ ekki dautt úr öllum
Þannig er Franz Mün
eftir sem áður áhrifamesti
flokksins sem varakans
„gamla brýnið“ Peter Str
var ráðherra varnarmála
stjórn Schröders, náði kjör
maður þingflokksins. St
reyndar þau orð falla opi
fyrir skömmu að hann og h
herjar ættu eftir að sýn
ungu félögum sínum „hv
keypti ölið“. Og þó að hann
þessi orð falla með bros á vö
engum sem til heyrði að u
fúlasta alvara.
Flokkur á breytingas
En hvað skyldi það vera
kennir hina nýju forystusve
hvaða leyti á hún eftir að b
hlutverki sem jafnaðarmen
þessa gegnt í þýskum stjór
Þessar spurningar hafa v
ir mörgum stjórnmálaský
Ein af ástæðunum er án
það er erfitt að koma auga
heillega „pólitíska“ línu í
ingi þessa hóps. Nýju fory
Vatnaskil í þ
um stjórnm
Fréttaskýring| Nýir
menn hafa hafist til
valda í Þýskalandi og
greina má skörp kyn-
slóðaskipti, ekki síst
innan Jafnaðarmanna-
flokksins. Arthúr
Björgvin Bollason
skrifar frá Þýskalandi.
Angela Merkel lagði land undir fót strax á öðrum degi sínum í em
Frakklands þar sem hún fundaði með Jacques Chirac forseta en
ræður við Tony Blair forsætisráðherra Bretlands í London.
’Eftir að hafa upphrun kommúnism
hafa þeir litla trú
að hefðbundin jafn
aðarstefna geti or
þjóðinni til fram-
dráttar.‘
LESTUR DAGBLAÐA
Á undanförnum árum hefurlestur dagblaða breytzt tölu-vert mikið víða um heim og þó
alveg sérstaklega á Vesturlöndum.
Þróunin hefur í stórum dráttum ver-
ið sú, að lestur á áskriftarblöðum og
lausasölublöðum hefur minnkað en
fríblöð, þ.e. ókeypis blöð hafa komið
inn á markaðinn og náð umtalsverð-
um lestri. Sums staðar er lestur
seldra blaða og fríblaða ekki borin
saman á þeirri forsendu, að ekki sé
um sambærileg blöð að ræða.
Jafnframt þessum breytingum á
blaðamarkaðnum hafa nýir fjöl-
miðlar komið til sögunnar og þá ekki
sízt netmiðlar. Víða hafa dagblöð
hafið slíka netstarfsemi og í raun
dreift því efni, sem unnið er á rit-
stjórnarskrifstofum þeirra annars
vegar í formi hins hefðbundna dag-
blaðs og hins vegar með netmiðli.
Jafnframt er mjög ör þróun á ljós-
vakamarkaðnum og þá alveg sér-
staklega í sjónvarpi. Margir eru
þeirrar skoðunar að hefðbundin dag-
skrársjónvörp eins og RÚV, Stöð 2
og Skjár 1 muni láta undan síga á
næstu árum. Ný tækni muni auð-
velda fólki að byggja upp sína eigin
dagskrá í stað þess að taka við tilbú-
inni dagskrá frá sjónvarpsfyrirtækj-
um. Það sé því lítið vit í fjárfestingu í
slíkum miðlum.
Netmiðlar eru harðsnúnir keppi-
nautar allra þessara miðla. Fólk get-
ur setzt við mbl.is, netútgáfu Morg-
unblaðsins, hvenær sem því hentar
og lesið fréttir netmiðilsins og blaðs-
ins sjálfs á netinu. Mikilvægi út-
varpsfrétta er því ekki hið sama og
áður og enn síður sjónvarpsfrétta.
Blaðamarkaðurinn hér á Íslandi
hefur tekið miklum breytingum, ekk-
ert síður en í nálægum löndum. Nú
er 180 þúsund eintökum af tveimur
ókeypis dagblöðum dreift hér dag
hvern frá mánudegi til laugardags og
100 þúsund eintökum á sunnudögum,
þar sem Blaðið kemur ekki út þann
dag, alla vega ekki enn sem komið er.
Morgunblaðið kemur út í 50–55
þúsund eintökum og er aðallega selt í
áskrift en að litlum hluta í lausasölu.
Það gefur auga leið að þessi mikla
dreifing á fríblöðum hefur haft áhrif
á lestur dagblaða og þar með Morg-
unblaðsins, þótt færa megi rök að því
að þau áhrif hafi verið minni en ætla
hefði mátt.
Miðað við að Fréttablaðinu er
dreift ókeypis í tvöfalt stærra upp-
lagi en Morgunblaðinu ætti munur-
inn á lestri þessara tveggja blaða að
vera mun meiri en hann mælist í
lestrarkönnunum, sem bendir til
þess, að nýtingin á upplagi Frétta-
blaðsins sé takmörkuð og býsna stór
hluti af hinu dreifða upplagi nýtist
ekki. Hið sama má segja um hitt frí-
blaðið, Blaðið. Því er dreift í 80 þús-
und eintökum á höfuðborgarsvæðinu
og ætti miðað við upplagstölur að
mælast með meiri lestur en Morg-
unblaðið, sem bendir líka til þess, að
upplag þess nýtist ekki nema að
hluta til.
Hvað sem slíkum vangaveltum líð-
ur er ljóst að fríblöð eru orðin hluti
af dagblaðamarkaðnum hér eins og í
nálægum löndum og telja má víst að
svo verði í framtíðinni.
Þótt lestur Morgunblaðsins hafi
minnkað samkvæmt mælingum á það
ekki við um það ritstjórnarefni, sem
unnið er dag hvern á ritstjórn Morg-
unblaðsins. Lestur þess hefur þvert
á móti stóraukizt.
Á mbl.is eru birtar fréttir, sem
unnar eru af sérstakri netritstjórn,
þar sem fréttir eru skrifaðar frá því
snemma að morgni og þar til seint að
kvöldi. Jafnframt er töluverður hluti
frétta, sem skrifaðar eru fyrir Morg-
unblaðið sjálft einnig birtar á net-
útgáfu þess og loks er hægt að kaupa
áskrift að Morgunblaðinu á netinu,
sem fjölmargir Íslendingar gera,
bæði þeir, sem búsettir eru í öðrum
löndum og þeir sem búa í dreifbýli.
Þegar horft er til þeirra, sem lesa
Morgunblaðið og þeirra sem lesa
fréttir ritstjórnar Morgunblaðsins á
netinu er ljóst að þeir tveir frétta-
miðlar, sem Árvakur hf. starfrækir
ná til um 84% þjóðarinnar. Auðvitað
er einhver skörun þarna á milli, sem
breytir ekki þeirri meginniðurstöðu
að fréttir Morgunblaðsins ná til svo
stórs hóps þjóðarinnar eftir þessum
tveimur dreifileiðum.
Á ritstjórnarskrifstofum Morgun-
blaðsins fer fram víðtækari frétta-
öflun og fréttavinnsla en á nokkrum
öðrum fjölmiðli á Íslandi. Á því hefur
engin breyting orðið. Með nýrri
tækni er hægt að dreifa þessum
fréttum með margvíslegri hætti en
nú er gert. Það er hægt að gera í
hefðbundnu útvarpi og það er hægt
að gera í sjónvarpssendingum á
mbl.is eins og sumir andstæðingar
fjölmiðlalaganna voru óþreytandi að
benda á í umræðum á síðasta ári og
reyndar ráð fyrir því gert í nýrri
byggingu blaðsins. Það er líka hægt
að gera í farsímum.
Þegar rætt er um lestur dagblaða
er nauðsynlegt að hafa þetta í huga.
Þær tölur segja ekki nema hálfa sög-
una. Á nokkrum árum hefur Árvakur
hf. byggt upp öflugasta netmiðil
landsins og lagað útgáfu Morgun-
blaðsins að breyttum aðstæðum.
Í öllu því umfangsmikla starfi, sem
fer fram á ritstjórnarskrifstofum
Morgunblaðsins á nánast hverjum
einasta degi allan ársins hring er
lögð megináherzla á gæði. Þar skilur
á milli seldra blaða og fríblaða. Hin
fyrrnefndu leggja áherzlu á gæði
efnis og eðlilegt hlutfall á milli efnis
og auglýsinga. Í Morgunblaðinu er
hlutfall auglýsinga af efni blaðsins
um 37%.
Í fríblöðunum er af eðlilegum
ástæðum lögð megináherzla á aug-
lýsingar, sem geta jafnvel verið yfir
75% af efni blaðanna. Fréttir og ann-
að ritstjórnarefni er frekar til upp-
fyllingar, þótt ekki skuli gert lítið úr
því. Þvert á móti eru bæði fríblöðin
hér myndarlega út gefin frá rit-
stjórnarlegu sjónarmiði og á margan
hátt betri blöð en víða í öðrum lönd-
um.
Sérstaða Morgunblaðsins í sam-
keppni við fríblöðin er meira efni og
gæði. Staða Árvakurs hf. á fjölmiðla-
markaðnum er sú, að það efni, sem
unnið er á vegum félagsins, bæði
fréttir og annað efni, nær til yfir-
gnæfandi meirihluta þjóðarinnar eft-
ir tveimur dreifileiðum.