Morgunblaðið - 13.12.2005, Qupperneq 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 13. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
AÐGENGI Veðurstofu Íslands að veðurgögnum frá
gervitunglum mun stóraukast í kjölfar þess að Ísland
gerðist samstarfsaðili að Veðurtunglastofnun Evrópu
(EUMETSAT) í gær. Sigríður Anna Þórðardóttir um-
hverfisráðherra skrifaði undir samning við stofnunina í
Þjóðmenningarhúsinu í gær.
„Þetta mun hafa veruleg áhrif á starfsemi Veður-
stofu Íslands, og mun í raun marka tímamót, því hér
fáum við aðgang að miklu nákvæmari upplýsingum
heldur en við höfum áður haft, svo öll veðurspágerð og
vöktun mun verða nákvæmari en áður var unnt,“ sagði
Sigríður Anna. Aðild Íslands að stofnuninni kostar 130
þúsund evrur á ári, eða um 10 milljónir króna á gengi
gærdagsins.
Skammtímaspár betri
„Ég held að spárnar, sérstaklega stuttu spárnar næstu
6–12 tímana, eigi að geta orðið mun betri. Hægt verður
að tímasetja mun betur hvenær skil fara yfir, hvenær
veður versnar eða batnar. Ég held að þetta sé h
þeirri byltingu sem ég held að verði þegar alme
ingur getur farið að ná sér í upplýsingar með ga
virkum hætti, hægt verði að ná sér í spá sem se
um hvernig veðrið verður næstu klukkustundin
næstu tvær, þrjár eða fjórar klukkustundir,“ se
Magnús Jónsson veðurstofustjóri.
Veðurtunglastofnunin er tæplega 20 ára göm
stofnun, og eiga 18 Vestur-Evrópuríki aðild að
auk þess sem samstarfssamningur, líkur þeim s
undirritaður var við Ísland í gær, er í gildi við 1
Mið- og Austur-Evrópu. Stofnunin á m.a. fjögu
tungl í mikilli hæð yfir miðbaug jarðar sem fylg
snúningi jarðarinnar, og eru því alltaf yfir sama
Veðurstofan hefur þegar fengið aðgang að gögn
stofnunarinnar, og er farin að vinna veðurspár
grundvelli þeirra upplýsinga.
Teknar eru myndir á 15 mínútna fresti sem h
að nýta við veðurspágerð, auk þess sem margví
annars konar upplýsingar berast, t.d. um hitast
í mismunandi hæð, sjávarhita, seltustig sjávar o
segir Magnús. Hann segir að upplýsingarnar m
Ísland semur um að gerast samstarfsaðili að Ve
Stóraukið að-
gengi að gervi-
tunglum getur
bætt veðurspár
Eftir Brján Jónasson
brjann@mbl.is
Morgunblaðið/Sverrir
Sigríður Anna Þórðardóttir umhverfisráðherra og dr. Lars P. Prahm, for-
stjóri Veðurtunglastofnunar Evrópu, ræddu samninginn yfir kaffibolla eftir
undirritun í Þjóðmenningarhúsinu í gær.
Mynd tekin úr gervitun
Íslandi. Dökkbláu fletir
ALMENNINGUR virðist reiðubúinn í rafræna þjón-
ustu hjá Tryggingastofnun ríkisins (TR) og meirihluti
þátttakenda í nýrri rannsókn óskar eftir að geta séð
virk réttindi til bóta og afslátt-
arkorts hjá TR á netinu. Rúmlega
níu af hverjum tíu telja sig eiga að
hafa aðgang að eigin heilsufars-
upplýsingum og svipaður meiri-
hluti telur forráðamenn eiga að
hafa aðgang að upplýsingum um
börn sín. Þetta er meðal nið-
urstaðna meistaraverkefnis Gyðu
Halldórsdóttur í upplýsingatækni
á heilbrigðissviði Háskóla Íslands.
Verkefnið nefnist Einstakling-
urinn og upplýsingasamfélagið:
Aðgengi að eigin heilsufarsupplýsingum og þjónusta
Tryggingastofnunar ríkisins á netinu og tilgangur
þess var að rannsaka skilning, viðhorf og óskir Íslend-
inga varðandi persónulegt aðgengi að heilsufars-
upplýsingum hjá heilbrigðis- og almannatrygg-
ingaþjónustunni. Þá var einnig markmiðið að afla
upplýsinga um hvaða þáttum væri óskað eftir í gagn-
virkri þjónustu TR á netinu og að kanna hvort munur
væri á sjónarmiðum almennings og örorkulífeyr-
isþega á Íslandi hvað þessa þætti varðaði. Mikill
meirihluti þátttakenda vildi sjá eigin heilsufars-
upplýsingar og ráða hverjir hefðu aðgang að þeim.
Undirbúningur hafinn
Íslendingar búa við góðar aðstæður hvað tölvuað-
gengi snertir, en rafrænt aðgengi almennings að heil-
brigðis- og almannatryggingaþjónustu er af skornum
skammti og þróunin takmörkuð, segir í verkefni
Gyðu. Hún leggur til að niðurstöður verkefnis henn
ásamt fyrirmyndum erlendra þróunarverkefna, ve
nýttar við þróun og innleiðingu rafrænnar þjónustu
hjá TR og persónulegs aðgangs að heilsufarsupplý
ingum. Hún leggur einnig til að sjónarmið starfs-
manna heilbrigðis- og almannatryggingaþjónustu
varðandi viðfangsefnið verði könnuð. Rannsókn Gy
er sú fyrsta sinnar tegundar hér á landi svo vitað sé
og styðja niðurstöður hennar erlendar rannsóknir.
Gyða segir koma skemmtilega á óvart hversu já-
kvæðar undirtektir aðgangur að heilsufarsupplýs-
ingum fái, ekki síst í ljósi þess að matið sé byggt á
væntingum.
Flestir vilja rafrænan aðgan
ingum og þjónustu Tryggin
Eftir Hrund Þórsdóttur
hrund@mbl.is
Gyða
Halldórsdóttir
FRAMBOÐ OG EFTIRSPURN
Hart hefur verið deilt á nýjankjarasamning Reykjavíkur-borgar við stéttarfélagið Efl-
ingu og Starfsmannafélag Reykjavík-
urborgar vegna mikilla launahækkana
til lægst launuðu starfsmanna borgar-
innar. Steinunn Valdís Óskarsdóttir
borgarstjóri, sem beitti sér fyrir þess-
ari samningsniðurstöðu, m.a. í nafni
kynjajafnréttis, hefur verið sökuð um
að rjúfa samstöðu sveitarfélaga, sýna
ábyrgðarleysi í fjármálum og jafnvel
að hleypa af stað skriðu launahækkana
og verðbólgu.
Þeir, sem halda því fram að opinber-
ir aðilar hafi oft gengið of langt í launa-
hækkunum hafa vafalaust sitthvað til
síns máls. En að þessu sinni dugar ekki
að einblína á prósentuhækkanir, án
þess að taka tillit til þess við hvaða að-
stæður Reykjavíkurborg hækkar laun
lægst launuðu starfsmanna sinna. Mik-
il þensla er nú á vinnumarkaði. Eftir-
spurn eftir ófaglærðu starfsfólki er
umfram framboð. Fólkið, sem er lík-
legast til að vinna á leikskólum, frí-
stundaheimilum fyrir skólabörn, í
heimaþjónustu við aldraða o.s.frv. er
jafnframt eftirsótt til verzlunar- og
þjónustustarfa í einkageiranum.
Einkafyrirtæki hafa kjarasamninga
til hliðsjónar við launagreiðslur, en við
aðstæður eins og þær, sem nú ríkja á
vinnumarkaði, yfirborga þau starfsfólk
sitt. Margir þekkja vafalaust raun-
veruleg dæmi um t.d. starfsmenn leik-
skóla, sem geta hátt í tvöfaldað laun sín
með því að fara að vinna í verzlun eða á
veitingastað. Enginn hefur sakað þá
vinnuveitendur í einkageiranum, sem
borga það sem til þarf að fá fólk í vinnu,
um að rjúfa samstöðu vinnuveitenda
eða hleypa efnahagsmálunum í bál og
brand.
Stjórnendur leikskóla, grunnskóla
og annarra opinberra stofnana verða
að halda sig við kjarasamninga og eiga
enga möguleika á að yfirborga fólk.
Foreldrar tuga leikskóla- og skóla-
barna í Reykjavík hafa í allt haust verið
í standandi vandræðum vegna þess að
börnin hafa ekki fengið dagvistun sök-
um starfsmannaeklu. Þetta kemur nið-
ur á fjölskyldunum, sem um ræðir, fyr-
irtækjunum sem foreldrarnir starfa
hjá og atvinnulífinu í heild. Skortur á
fólki sem annast heimaþjónustu við
aldraða hefur svipuð áhrif. Nú vantar
fólk í um 10% stöðugilda við þessa
þjónustu hjá borginni. Það kemur nið-
ur á því aldraða fólki, sem þarfnast
þjónustunnar, og ekki síður á fjöl-
skyldum þess, fyrirtækjunum og at-
vinnulífinu.
Miðstýring í kjarasamningum sveit-
arfélaga er úrelt fyrirbæri, eins og
sýndi sig í samningaviðræðum við
kennara í fyrra. Það er hollt að ákveðin
samkeppni ríki á milli sveitarfélaga um
starfsfólk. Til lengri tíma litið er auð-
vitað æskilegt að fjölga enn vinnuveit-
endum í almannaþjónustu með því að
færa rekstur fleiri skóla, leikskóla og
annarra stofnana á hendur einkaaðila,
þótt skattgreiðendur fjármagni hann
áfram. En til skemmri tíma litið er ljóst
að jafnvel í opinbera geiranum verður
lögmál framboðs og eftirspurnar ekki
tekið svo glatt úr sambandi. Ef við vilj-
um að fólk fáist til að sinna börnunum
okkar og öldruðum foreldrum verðum
við að borga því samkeppnishæf laun.
ÁMINNING TIL STJÓRNVALDA
Dómur Hæstaréttar í máli Valgerð-ar H. Bjarnadóttur, fyrrverandi
framkvæmdastjóra Jafnréttisstofu,
gegn ríkinu er alvarleg áminning til
stjórnmála- og embættismanna um að
standa rétt að málum er viðkvæmar
ákvarðanir eru teknar. Hæstiréttur
hefur komizt að þeirri niðurstöðu að
Árni Magnússon félagsmálaráðherra
hafi brotið meðalhófsreglu stjórnsýslu-
laga er hann knúði Valgerði til að segja
af sér starfi sumarið 2003. Þá hafði fall-
ið dómur í Héraðsdómi Norðurlands,
þar sem Leikfélag Akureyrar, þar sem
Valgerður var formaður stjórnar, var
dæmt fyrir brot á jafnréttislögum við
ráðningu leikhússtjóra. Kona, sem ekki
hlaut starfann, hafði unnið mál sitt fyr-
ir kærunefnd jafnréttismála.
Þetta mál var að sjálfsögðu við-
kvæmt fyrir Jafnréttisstofu á sínum
tíma. Gögn málsins sýna að Valgerður
Bjarnadóttir hafði sjálf fullan skilning
á því. Hins vegar kemst Hæstiréttur að
þeirri niðurstöðu að ráðherra hafi farið
offari er hann þvingaði hana til að segja
upp störfum. Hann hafi ekki sýnt fram
á að ekki hefði mátt ná sama markmiði,
þ.e. að skapa frið um Jafnréttisstofu,
með því að Valgerður hyrfi úr starfi
tímabundið, þar til Hæstiréttur hefði
dæmt í málinu. Svo fór að sex mánuð-
um síðar kvað Hæstiréttur upp þann
dóm að LA hefði ekki brotið jafnrétt-
islög og þar með var ráðherrann kom-
inn í vonda stöðu.
Félagsmálaráðherrann virðist hins
vegar ekki hafa viljað koma sér úr
þeirri stöðu með því að ganga til samn-
inga við Valgerði um starfslok hennar.
Þess í stað var látið við það sitja að
greiða henni upphæð, sem svaraði til
sex mánaða launa. Eins og Morgun-
blaðið benti á – raunar áður en Hæsta-
réttardómurinn féll – skaut þetta nokk-
uð skökku við í ljósi þeirra háu
fjárhæða, sem skömmu áður höfðu ver-
ið greiddar karlmönnum, sem höfðu
hrökklazt úr störfum forstjóra hjá rík-
isstofnun.
Í ljósi þess að félagsmálaráðherra
segist með framgöngu sinni hafa viljað
gera það sem var jafnréttinu fyrir
beztu var þetta enn neyðarlegra. Og að
sama skapi er niðurstaða Hæstaréttar
nú verri fyrir ráðherrann en hún hefði
þurft að vera. Rétturinn dæmir Val-
gerði Bjarnadóttur sex milljóna króna
starfslokagreiðslur.
Áður hafa fallið dómar í Hæstarétti,
þar sem ákvarðanir ráðherra baka rík-
inu skaðabótaskyldu, oft svo nemur
háum fjárhæðum. Það er ekki meiri
ástæða til afsagnar ráðherra nú en í
ýmsum þeim málum. En dómurinn er
auðvitað álitshnekkir fyrir félagsmála-
ráðherrann. Af honum verður ekki ráð-
ið að pólitísk sjónarmið hafi ráðið því að
Valgerður Bjarnadóttir var knúin til
afsagnar; fremur klaufaskapur eða of-
urkapp – nema hvort tveggja hafi ver-
ið.
Dómurinn er hins vegar auðvitað
líka álitshnekkir fyrir stjórnsýsluna,
því að ráðherra kallaði embættismenn
til ráðuneytis um ákvörðun sína. Frá
lögfræðingafjöld stjórnarráðsins hlýt-
ur að hafa mátt vænta betri ráðgjafar.