Fréttablaðið - 28.03.2004, Blaðsíða 26

26 28. mars 2004 SUNNUDAGUR
Árið 1970 stóð Sveinn SkorriHöskuldsson prófessor við
glugga á Háskóla Íslands ásamt
ungum íslenskufræðingi sem ný-
fluttur var til landsins eftir langa
útiveru. Þeir sáu Ólaf Ragnar
Grímsson ganga Suðurgötuna.
Sveinn Skorri benti á Ólaf Ragnar
og sagði við hinn unga mann:
„Ekki kann ég að þekkja mann á
velli ef þessi maður á ekki eftir að
verða forsætisráðhera.“ Þetta var
djarfur spádómur á þeim tíma
sem Ólafur Ragnar var ungur
framsóknarmaður. Hann varð
reyndar ekki forsætisráðherra en
var kosinn forseti Íslands árið
1996, sem er enn óvæntari niður-
staða en spádómurinn fól í sér.
Ólafur Ragnar segir að það hafi
aldrei hvarflað að sér þegar hann
var í miðju íslenskrar stjórnmála-
baráttu að hann ætti eftir að
verða forseti lýðveldisins.
„Það kom mér mjög á óvart
upp úr áramótum 1996 þegar fólk
fór að leita til mín með áskoranir
um forsetaframboð. Lengi vel
hugleiddi ég það ekki í alvöru. Ég
sagði við suma sem leituðu til mín
að það erfiðasta við þá ákvörðun-
in væri ekki það að fara í kosning-
arnar, því ég hefði oft farið í kosn-
ingar. En ef ég ynni þá væri ég
hugsanlega að ráðstafa veruleg-
um hluta af lífi mínu fyrir fram,
því forsetaembættið er einu sinni
þannig að menn hlaupa ekki frá
því á miðjum velli. Erfiðasti þátt-
urinn væri því að vera reiðubúinn
að taka áhættuna af því að vinna.“
Fannst þér ekkert erfitt að
hverfa af hinum pólitíska vettt-
vangi?
„Það reyndist mér mjög létt.
Ég var búinn að starfa lengi í ís-
lenskum stjórnmálum og þekkti
þau eins og lófann á mér. Ég hef
alltaf verið þannig gerður að ég
þarf að takast á við ögrandi við-
fangsefni sem kalla á hugsun og
þekkingarleit. Ég er ekki að segja
að ég hafi verið orðinn leiður á
vettvangi þjóðmálanna en þar var
orðið fátt nýtt til að fást við.“
Engin „séðogheyrt-væðing“
Það þarf ekki lengi að fylgjast
með íslenskum fjölmiðlum til að
verða var við menn sem eiga
erfitt með að gleyma pólitískri
fortíð Ólafs Ragnars og finnst
greinilega ekki gott að vita af hon-
um í embætti forseta Íslands.
Gagnrýni þessa hóps hefur á
stundum verið býsna kuldaleg.
„Ég er þannig gerður að þetta
hefur ekki áhrif á mig,“ segir
Ólafur Ragnar. „Ég lít á þetta eins
og fljótið sem rennur áfram. Það
er ýmislegt sem flýtur á fljótinu
og ekki allt jafn skemmtilegt en
maður veit að það flýtur framhjá.
Ef ég léti gagnrýni hafa áhrif á
mig tilfinningalega eða persónu-
lega væri erfitt að sinna starfinu.
Það er kosið til forsetaembættis-
ins og enginn sem situr í embætt-
inu getur átt kröfu á að allir í
landinu séu ánægðir eða lofsyngi
hann. Gagnrýni og ólík sjónarmið
eru eðlilegur þáttur í lýðræðinu.
Það sem mér gremst hins vegar
stundum er þegar menn blanda
inn í umræðuna sleggjudómum
um forsetaembættið sem eru
byggðir á sögulegri vanþekkingu
á því hvernig forsetaembættið
hefur þróast og hvernig það var í
tíð fyrri forseta. Þannig er reynt
að draga upp mynd sem er á eng-
an hátt í samræmi við staðreyndir
eða sögulega þróun. Þótt mönnum
sé kappsmál að gagnrýna mig,
sem er út af fyrir sig allt í lagi, þá
verða þeir að halda til haga því
sem rétt er varðandi embættið
sjálft.“
Önnur gagnrýni sem hefur
heyrst er að þú hafir „séðogheyrt-
vætt“ embættið. Hverju svararðu
því?
„Mér finnst sú fullyrðing
hvorki vera rétt né fela í sér
skilning á þeim breytingum sem
hafa orðið á íslenskum fjölmiðl-
um. Ég hef ekkert gert til að
„séðogheyrt-væða“ embættið. Í
fjölmiðlaumhverfi okkar hafa
orðið breytingar. Annars vegar
kom fram tímarit sem sérhæfði
sig í myndbirtingum af ýmsum
atburðum og hins vegar fóru
eldri og virðulegri fjölmiðlar að
myndvæðast. Í minni forsetatíð
hef ég orðið að laga mig að þessu
breytta fjölmiðlaumhverfi. Ég
tek eftir því að jafn virðulegt
blað og Morgunblaðið, sem
byggir á gömlum hefðum, er
farið að birta myndir af sam-
kvæmislífi og félagslífi en ekki
dettur mér í hug að segja að
Morgunblaðið hafi „séðogheyrt-
væðst“. Þetta er hluti af al-
mennri þróun og því er ósann-
gjarnt að halda því fram að þetta
sé stefna sem forsetaembættið
hafi skapað.“
„Andlát hennar lamaði mig“
Allir Íslendingar gera sér
grein fyrir mikilvægum þætti
fyrri eiginkonu Ólafs Ragnars,
Guðrúnar Katrínar, í kjöri hans
sem forseta en hún tók virkan þátt
í kosningabaráttunni, ferðaðist
með honum og tók til máls á fram-
boðsfundum. Hún naut mikillar
hylli meðal þjóðarinnar, sem
syrgði hana þegar hún féll frá eft-
ir erfið veikindi.
„Andlát hennar lamaði mig um
langt skeið, þótt það bæri kannski
ekki mikið á því opinberlega,“
segir Ólafur Ragnar. „Ég fór í
gegnum þau daglegu verk og
gegndi þeim skyldum sem emb-
ættinu fylgdu en það var mjög
erfitt. Um tíma var það mér nán-
ast um megn því við Guðrún
Katrín vorum svo samhent, og svo
miklir vinir og félagar, að það var
mjög flókið að þurfa að takast
einn á við tilveruna. Örlögin hög-
uðu því síðan þannig að ég hitti
Dorrit. Það var mikil gæfa en á
engan hátt sjálfgefið hvernig til
tækist. Það var flókin vegferð
fyrir Dorrit að takast á við allt
það sem mér fylgdi, sem var ekki
einungis ég sjálfur, fjölskyldan og
starfið heldur nánast heil þjóð. En
þetta hefur tekist mjög vel og ég
er þakklátur fyrir það. Ég tel mig
vera mikinn gæfumann. Dorrit
hefur veitt mér mikið liðsinni og
hefur í vaxandi mæli tekið þátt í
þeim störfum sem fylgja forseta-
embættinu. Hún hefur sterkt net
sambanda víða um veröldina, sem
getur nýst landi og þjóð með
margvíslegum hætti. Ég geri mér
fyllilega grein fyrir því að þessar
tvær konur eiga mikinn þátt í
stöðu minni og hug þjóðarinnar til
mín.“
Nú er óhætt að segja að Dorrit
njóti vinsælda meðal þjóðarinnar
en var erfitt fyrir hana að ganga
inn í hlutverk eiginkonu forseta Ís-
lands?
„Á ýmsan hátt var það flókið og
það er ósköp eðlilegt því Guðrún
Katrín hafði einstaka stöðu meðal
þjóðarinnar og ég var sjálfur ekki
búinn að jafna mig eftir andlát
hennar. Það er ekki alveg rétt að
Forsetinn er alltaf einn
Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands, hefur
lýst því yfir að hann bjóði sig fram til endur-
kjörs. Í viðtali við Fréttablaðið talar hann um
árin í embættinu og hlutverk forsetans.
Forsetinn er alltaf
einn í ákvörðunum
sínum og þeirri ábyrgð sem
hann ber. Hann er kosinn
einn og verður að rísa undir
þessari ábyrgð einn. Það
gerir forsetaembættið í senn
flókið en líka spennandi og
ögrandi, að ábyrgðin er al-
farið á herðum forsetans.
Og það er aðeins einn
dómari yfir verkum
forsetans. Það er þjóðin.
,,