Tíminn - 04.03.1973, Blaðsíða 13

Sunnudagur 4. marz. 1973.
TÍMINN
J3
VINABÆRINN BORLÁNGE
SVO AÐ SEGJA miðsvæðis
í Svíþjóð er bær, sem nefn-
ist Borlánge, en hann hefur
um nokkurra ára skeið
verið einn af vinabæjum
Vestmannaeyja. Þetta var
smákauptún þar til fyrir
nokkru, að það var sam-
einað hreppnum í kring,
þannig að í dag telur það
um 44 þúsund íbúa. öflug
og umfangsmikil söfnun
hefur staðið þar yfir
undanfarnar vikur til
handa Vestmannaey-
ingum. Verður nánar vikið
að henni siðar í þessari
grein.
Lars-Erik Björk heitir maður,
sem búsettur hefur verið hér á
landi i allmörg ár, en hann er ein-
mitt ættaður frá Borlange og upp-
alinn þar. Við hittum hann að
máli fyrir skömmu og báðum
hann að fræða okkur ögn um bæ-
inn, sem hann varð góðfúslega
við.
Borlánge er i Dölunum (hennar
Selmu Lagerlöv) og er mjög
gömul byggð. Bærinn stendur við
ána Dalelfi (Dalálvan), sem
rennur i Botniska flóann. Var
hann i upphafi hálfgert sjávar-
pláss, þótt ekki liggi hann við sjó,
og mikil verzlunarmiðstöð og
áningarstaður ferðamanna
(þarna var mikið um krár)’ Á
móts við bæinn er áin illfær, fimm
fossar i röð og úfin iðuköst. Þurftu
menn þvi að taka báta sina á land
og bera þá alllangan spöl frá
landi, eina 10-20 kilómetra, fram-
hjá flúðunum, er þeir sigldu upp
ána. Af þvi er komið nafn bæjar-
ins en Borlange þýðir ,,að bera
lengi”.
Mengun í Borlánge einhver
sú mesta í Svíþjóö
Borlá'nge er miðpunktur sýsl-
Lars þess,að eitt sinn meðan i
bænum bjuggu aðeins um 6 þús-
und manns, hafi fjöldi ferða-
manna, sem þangað lagði leið
sina um Jónsmessuna, verið um
80 þúsund. Enn i dag er ferða-
mannafjöldinn, sem árlega
leggur leið sina til Borlánge eða
fer þar i gegn, geysilegur og má
áætla, að það séu alls um 200
þúsund manns. Aður fyrr var her-
deild Dalanna staðsett rétt hjá
bænum, i Falun, og þar dvaldist
hún til æfinga i þrjár vikur ár
hvert. Má geta nærri, að her-
mennirnir hafi mjög orðið til að
hleypa lifi og fjöri i bæinn, meðan
þeir dvöldu þarna.
Mikið og veglegt byggðasafn er
i Borlánge, sem hefur að geyma
hina ýmsu hluti, allt frá æva-
gömlum eikarstokkum til nú-
timagripa. A byggðarsafns-
svæðinu eru einnig varðveitt
nokkur gömul hús, fæðingar-
heimili þekktra manna. Meðal
þeirra má nefna Jussi Björling,
sem talinn hefur verið i hópi
unnar og raunar að mörgu leyti
miðpunktur i Sviþjóð hvað sam-
göngur snertir. Þarna koma
saman járnbrautalinurnar frá
Gautaborg, Gá'vle, og Stokk-
hólmi, og segja má, ,að þarna séu
krossgötur hins sænska vega-
kerfis. Rétt fyrir utan bæinn er
svo varaflugvöllur fyrir aðalflug-
völl Sviþjóðar, Orlanda við Stokk-
hólm. Ena þótt Borlánge sé með
sanni miðstöð sýslunnar, þá er
stjórnarsetrið þó i öðrum bæ
skammt frá, Falun. Og bærinn
Sater, sem liggur ekki langt
undan, er einnig stærri en Bor-
lange, a.m.k. að flatarmáli.
Aður var sagt, að Borlánge
hefði frá fornu fari verið sama-
staður ferðafólks hvaðanæva að
úr Sviþjóð. Um hinn mikla
hátiðisdag Svia, Jónsmessunna ,
safnaðist þarna saman fjöldi
manns. Meðal annars minnist
heimsins mestu söngvara, eftir
að Carusso var og hét.
Borlánge er fyrst og fremst iðn-
aðarbær, og i samanburði við
stærðina er hann mjög öflugur á
þvi sviði, enda er mengun vart
meiri i öðrum bæ i Sviþjóð. Bær-
inn er og mjög nýtizkulegur og
afar vel skipulagður. Svo nánar
sé vikið að iðnaðinum þá eru tvö
stórfyrirtæki i Borlánge, en auð-
vitað fjöldi annarra smærri.
Þessi fyrirtæki eru þau stærstu
sinnar tegundar i Sviþjóð, hvort á
sinu sviði: Domnurvets Jernverk
A.B. Pappcrsbruk A.B., sem
framleiðir blaðapappir (sum blöð
hér á landi nota hann), 420 tonn á
ári. Af öðrum fyrirtækjum má
nefna Stora Kopparbergs Bergs-
lags A.B.,sem er elzta hlutafélag
i heimi, fékk réttindi með bisk-
upabréfi árið 1268. Mestu kopar-
námur i Sviþjóð eru þarna i
grenndinni, má segja.að það sé
náma við námu á kafla.
Borlá'nge og nágrenni er sem
sagt fyrst og fremst iðnaðar-
svæði, auk þess að vera
samgöngusvæði, og hafa bændur
að mestu verið flæmdir burtu.
Enda þótt mengunin sé mjög
mikil, eru þó allmargir fallegir og
friðsælirstaðir, lystigarðar o.þ.h.
Skipulagning bæjarins er, eins og
áður segir, góð. Reynt er að halda
iðnaðinum i úthverfunum eftir
megni. 1 miðbænum eru verzlanir
og ibúðahúsnæði, en utan við mið-
bæinn hafa risið upp einbýlis-
húsahverfi með sinum verzlunar-
miðstöðvum. Félagslif stendur
með allnokkrum blóma, einkum
iþróttalifið. Griðarmikið
iþróttahús er i bænum, sem rúma
myndi nokkrar Laugardalshallir
og býður upp á mjög fjölbreytta
aðstöðu. Er ishokký einhver vin-
sæiasta iþróttin.
Ætli þetta verði ekki að nægja
um Borlánge að þessu sinni, en i
lokin má geta þess, að á þessu
Dalasvæði er enn i dag hið glæsi-
legasta úrval af mállýzkum,
þannig að nærri lætur að ibúar
byggðarlaga i 10 km fjarlægð
hvort frá öðru, skilji vart hvor
annan. Að sögn Lars-Erik skipta
mállýzkurnar á svæðinu innan 100
km radius,miðað við Borlánge,
tugum, en að sjálfsögðu eru
margar þessara mállýzka mjög
svipaðar.
Jú, enn má bæta við, að flokkur
Palme forsætisráðherra, sócial-
demókratar, eru og hafa verið
lengi i meirihluta i bæjarstjórn i
Borlánge.
Söfnunin í Borlange
„Katastrofhjálp Vást-
mannaöar"
Mikil söfnun til handa Vest-
mannaeyingum er i gangi i Bor-
lange um þessar mundir og hefur
staðið um hálfs mánaðar —
þriggja vikna skeið. Jafnhliða
henni hafa verið haldnir ýmsir
fyrirlestrar og fræðsluerindi i
skólum, kirkjum og stofnunum,
þar sem kunnugir menn hafa sagt
frá Vestmannaeyjum, sögu
þeirra i nútið, og sýnt skugga-
myndir.
Bæjarstjórn Borl'ánge ákvað
fljótlega að veita Vestmannaey-
ingum fjárhagsaðstoð og varð full
samstaða innan hennar um þá til-
lögu, sem stjórnmálaflokkarnir
fimm höfðu lagt fram, en hún fól
það i sér, að bæjarsjóðurinn
skyldi leggja fram sömu upphæð
og flokkarnir, þó skýldi fjár-
framlag bæjarins vera minnst 2
milljónir islenzkra króna. Söfn-
unarstjórinn fyrir ,,Katastrof-
hjælp Vestmannaöar”, eins og
söfnunin nefnist i Borlange, var
skipaður Sven Kylberg, slökkvi-
liðsstjóri bæjarins.
Söfnun þessi er sú mesta i
bænum til fleiri ára. Ýmsir hafa
lagt fram sinar tillögur um fram-
kvæmd hennar og hversu viðtæk
hún skyldi vera. Einn lagði það
til, að Sviar tækju sig nú verulega
á til hjálpar Vestmannaeyjum og
Islandi, og að sænska rikið léti
það fé, sem ætlað var til endur-
byggingar i Vietnam, renna til
islenzka rikisins. Það væri hlut
verk Rússlands og Bandarikj-
anna að borga skuld sina i Víet-
nam.
Söfnunin hefur fallið i mjög
góðan jarðveg hjá ibúum Bor-
lánge. Skal söfnunin standa svo
lengi, sem hún ber einhvern
árangur, en æðstu menn bæjarins
og fleiri hafa bent á, að það sé
mikilvægast að sem mest safnist
inn sem allra fyrst, fremur en það
dreifist yfir nokkra mánuði. 1 við-
tölum, sem blöð f Borlange sem
annars staðar i Sviþjóð hafa átt
við fólk um náttúruhamfarirnar i
Eyjum, kemur undantekningar-
laust fram afar rikur skilningur á
vandamálumVestmannaeyingaog
Islands i heild og vilji til að rétta
hjálparhönd með fjárframlögum.
Islenzki fáninn verður við hún f
Borlánge meðan söfnunin stendur
yfir. Söfnunin meðal almennings
fer fram með ýmsu móti. Fólk
getur sent inn peninga á giró-
reikning söfnunarinnar, söfn-
unarbilar aka um og söfnunar-
baukar eru viða. Ýmis fyrirtæki
hafa ákveðið að verja vissum
hluta af seldri vöru sinni i söfn-
unina, eins og til dæmis eitt
stærsta matsöluhúsið i bænum,
sem auglýst hefur, að það muni
verja 10 krónum af hverri seldri
máltið i söfnunina. „Söfnunar-
barómet” er á aðaltorgi bæjarins,
Sveatorget, sýnir á hverjum degi,
hve mikið hefur safnazt. Fri-
kirkjurnar létu samskot sfn
sunnudaginn 11. febrúar s.l.
renna i söfnunina, og rikiskirkjan
mun einnig fara sömu leið.
Það er sem sagt mikill vilji
meðal ibúa Borlánge ,til að veita
vinabæ sinum, sem nú er i nauð-
um staddur, lið, og fyrirsjáanlegt
er, að mikið fé, alla vega miðað
við höfðatölu, mun safnast i
bænum. Stærsta framlagið, sem
borizt hafði i söfnunina, er siðast
fréttist, var frá bæjarfulltrúum,
liðlega 50 þúsund krónur.
Forystumaður söfnunarinnar i Borlange, Sven Kylberg, slökkviliðs-
stjóri bæjarins.
Húsbyggjendur
Upphitun með
HDHX
rafmagnsþilofnunum
er ódýr og þægileg
ADAX
rafmagncþilofnarnlr
hafa fengið æðttu
verðlaun, tem veltt
eru innan nortks
iðnaðar
Stórlækkaður stofnkostnaður. — Hverfandi viðhald.
ADAX rafmagnsþilofnarnir eru norskir og marg-
verðlaunaðir fyrir fallega og vandaða hönnun.
Þriggja ára ábyrgð
er á öllum ADAX rafmagnsþilofnunum
3 gerðir. — Yfir 30 mismunandi stærðir.
• Gegnumstraumsofnar: 15 og 30 sm háir.
• Panilofnar: 28, 38 og 48 sm háir.
• Geislaofnar í baðherbergi.
Fullkomið termostat er á öllum ADAX ofnunum.
Sendið okkur úrklippuna hér að neðan — og við
sendum yður um hæl nákvæmar upplýsingar um
ADAX rafhitun.
Þér getið einnig sent okkur teikningu af húsinu og
við getum aðstoðað yður um val á staðsetningu
ofnanna. Einnig getum við séð um útreikninga á
hitaþörfinni.
------------------------------------------------
Til Einar Farestveit & Co hf
Bergstaðastræti 10A Reykjavík
Ég undirritaður
óska eftir bæklingum yfir ADAX rafhitun
Nafn--------------------------------------------
Heimilisfang------------------------------------