Tíminn - 22.07.1973, Blaðsíða 7

Sunnudagur 22. júll 1973.
TÍMINN
7
forma til þess aö koma nýjum
hugmyndum á framfæri.
Libanskt leikrit i haust
— Hvaöa leikriti verður byrjað
á i haust?
— Viö erum með ýmis leikrit i
deiglunni, en við byrjum leikárið
með verki sem heitir „Hafið,
bláa hafið” og er eftir libanskan
höfund, Georges Shéhadé. að
nafni. Við höfum ekki leitað á þær
slóðir fyrr en nú. Þetta er mjög
vandasamt verk — skáldlegt og
viðkvæmt. Það fjallar um
ferðina, sem aldrei er farin eða
drauminn, sem aldrei rætist — og
hvernig hann þó rætist. Aðalhlut-
verk leika þau Gunnar Eyjólfs-
son, Rúrik Haraldsson, Margrét
Guðmundsdóttir og Árni
Tryggvason.
í Lindarbæ verður „Ellí-
heimilið” eftir Sviana Bengt
Bratt og Kent Andersson sett á
svið um sama leyti eða i byrjun
september — athyglisvert nú-
timaverk.
íslenzk leikgagnrýni
— Það verður varla hjá þvi
komizt, Sveinn, að ég spyrji þig
um Silfurlampann, eða öllu
heldur um álit þitt á islenzkum
leikdómum.
— Þetta kom mér mjög á óvart
að þvi leyti að, ég vissi ekki einu
sinni, hver átti að fá verðlaunin,
hvað þá að Baldvin ætlaði að
hafna þeim.
Hins vegar var viðbúið að til
einhverra tiðinda drægi, þvi að
það hefur verið mikil óánægja i
báðum leikhúsunum i vetur með
tóninn i gagnrýninni, og ég held,
að Baldvin eigi samhug margra
ef ekki flestra þótt hann gerði
þetta upp á eigin spýtur.
Það er nokkuð almennt álit, að
verðlaununum hefði verið hafnað
i þetta sinn, hver sem i hlut hefði
átt.
Misskilningur
— Nú er ekki alveg laust við, að
stöku maður hafi skilið ummæli
leiklistarfólks um leikdóma á
þann veg, að leikarar og aðrir
sem að leiklist vinna, þoli illa
ádeilu og vilji ekki annað sjá á
prenti eða heyra, en hrósið eitt.
Er nokkuð hæft i þvi?
— \ Ég hef orðið þess var að fólk
hefur misskilið, þegar sagt er að
gagnrýni sé neikvæð og haldi að
leiklistarfólk þoli ekki annað en
lof Þetta er grundvallarmisskiln-
ingur — Hinn neikvæði andi eða
tónn i gagnrýninni verður
kannski bezt sýndur með dæmum
og þau eru þvi miður of mörg. Ég
get nefnt eitt — það varðar mig
sjálfan og stendur i sambandi
við sýningu, sem hlaut almennt
lof, Lýsistrata — nánar tiltekið.
Sú sýning var mjög lofuð af gagn-
rýnendum, sem töluðu margir um
nýjan og ferskan anda i þessu
húsi. Nú vildi svo til, að þetta var
fyrsta leikritið, sem ég hafði
valið til sýningar og komið nærri
listrænt séð og þess vegna hefði
kannski mátt imýnda sér að
gagnrýnendur hefðu óskað okkur
til hamingju. Ekki voru nú allir á
þeim buxunum — mér er það
minnisstætt, að gagnrýnandi
Morgunblaðsins lét þess i stað
svo um mælt, að vonandi væri, að
hin nýja stjórn leikhússins eyði-
leg ði nú ekki þennan ferska
anaa
— Þetta og annað i sama dúr
köllum við neikvæða gagnrýni,
sem hafi slæm áhrif á afstöðu
almennings til leikhússins Og
svona dæmi hef ég mörg á tak-
teinum.
Viljum ábyrga gagnrýni
— Hvað finnst þér um viðbrögð
gagnrýnenda?
— Ég get ekki skilið þá sem
vilja leggja alla gagnrýni niður.
Þaö er rangt, að við óskum ekki
eftir gagnrýni — við biðjum bara
um ábyrga gagnrýni, sem við
getum virt. Það er lika ástæðu-
laust að hætta að úthluta verð-
launum, þvi að þau geta verið
mönnum ákveðin hvöt, en þá
verðurlistmaðurinn að geta varið
móttöku þeirra fyrir sjálfum sér.
Ég vona að gagnrýnendur taki
svona atburði á þann hátt, að þeir
spyrji sjálfa sig sömu spurningar
og sá leikari gerir, sem hvað eftir
annað fær ómildilegar umsagnir
það er: Hvar er ég á villigötum!
Bókmenntaleg upp-
dráttarsýki og dómgirni
— Hvers saknar þú i leik-
dómum hér umfram það, sem
ráða má af þvi sem þú hefur
þegar nefnt?
— Ég sakna þess, að þeir skuli
ekki reyna að lýsa meira ein-
kennum sýninganna, eins og þær
koma fyrir sjónir, þvi að hið sýni-
lega verður oft útundan á kostnað
orðsins. Þetta stafar sjálfsagt af
þvi, að íslendingar eru svo
strangt mótaðir af orðsins list,
þannig að umfjöllun um leik-
sýningar er stundum mörkuð af
bókmenntalegriuppdráttarsýki. I
þessu sambandi dettur mér það i
hugaðfyrir nokkrum árum talaði
einn gagnrýnandinn um litaskala
i öðrum þætti ákveðins verks.
Svona nokkuð fjöllum við um á
hverjum degi — en þá rak alla i
rogastanz að sjá slikar hug-
myndir á prenti, Þetta var nú
reyndar tónlistargagnrýnandi
sem þarna hélt á penna
Þá hef ég sem leiksögu-
fræðingur stundum þurft að gara
i gegnum islenzka leikgagnrýni,
af þvi að gagnrýnin er eitt þeirra
hjálpargagna, sem maður notar
til þess að endurskapa mynd af
fyrri sýningum. Þar verður þá oft
fyrir manni persónuleg ein-
kunnagjöf i stað þess, að af gagn-
rýninni á að vera hægt að lesa og
sjá hvernig sýningarnar komu
mönnum fyrir sjónir — hún á að
fela i sér eitthvað af blæ sýn-
ingarinnar og forsendunum fyrir
hsnni. Að sjálfsögðu má þó ekki
spyrða alla islenzka leikgagnrýn-
endur saman að þessu leyti, þvi
að þeir eru ekki allir á einum báti.
En ég hygg, að sú dómgirni, sem
oft má lesa út úr umsögnum
þeirra hafi ágerzt hér en i þeim
nágrannalöndum okkar, þar sem
ég þekki til, hefur hins vegar
dregið úr henni.
Helgi Hálfdánarson sagði
hnyttilega i grein i Morgun-
blaðinu, að gagnrýnendur ættu
að vera málflytjendur en ekki
dómarar. Þetta virðist koma
heim og saman við þá skoðun,
sem sumir þeirra hafa látið uppi,
að þeir séu ekki sérfræðingar
heldur raddir hins almenna
áhorfenda. t samræmi við það
legg ég til, að þeir skipti hið skjót-
asta um nafn á félagsskap sinum
og hætti að kalla sig Fél. isl. leik-
dómara. — annað gæti haft vond
áhrif á markmið þeirra og leitt þá
á villugötur.
Að svo mæltu slitum við talinu,
enda hefur hinn nýi leikhússtjóri i
mörgu að snúast, eins og ráða má
af frásögn hans af þeim ný-
mælum, sem eru á döfinni i Þjóð-
leikhúsinu
—HHJ
Stúlkur
Húsmæðraskólinn á Hallormsstað starfar
frá 15. september til 15. mai.
Kennslugreinar: Hússtjórn, vefnaður,
hannyrðir, fatasaumur auk bóklegra
greina.
Þriggja mánaða hússtjórnar námskeið
hefst 15. september.
Tveggja mánaða vefnaðar námskeið hefst
15. janúar 1974.
Skólastjóri.
Bréf frá Harrisburg
Þurrkaðir ávextir og skreið
ÉG ólst upp á mannmörgu
heimili, þar sem mikið þurfti að
elda til að fylla marga svanga
maga. Ég var talinn frekar
matvandur, en hafði orð á mér
fyrir að geta látið i mig óvenju
stóra skammta af vissum rétt-
um, sem mér likaöi sérstaklega
vel við. Einn þeirra matar-
flokka, sem ég unni hugástum,
var ávaxtagrautar. Galli var
þaö náttúrulega, aö þegar ég
var að alst upp, voru ávaxta
grautar ásamt lambalæri,
eingöngu á boðstólum á sunnu-
dögum.
Sunnudaganna var þannig
beðiö með óþreyju, og s-vo þegar
grauturinn kom, var látið i sig
eins mikið og hægt var að
útvega. Þóttu það mikil undur
og teikn, hve marga diska ég
gat oft á tiðum hesthúsað. 1
mestu uppáhaldi var sveskju-
grauturinn, en svo kom apri-
kósu-, epla-, og blandaður. Oft
hugsaði ég til þess með öfund,
hve krakkar i Ameriku þar sem
þurrkaðir ávextir yxu á trjám,
fengju mikið af ávaxtagrautum,
liklega i hvert mál og kannske
einnig með kvöldkaffinu.
Þegar ég kom vestur hingað
til Ameriku, beið ég þess með
óþolinmæði, að mér yrði boðinn
ávaxtagrautur. En innfæddir
minntust aldrei á þessa
uppáhaldsrétti mina, og þegar
ég spurði, kannaðist enginn við
neins konar grauta. Tók ég mig
til og athugaði framboð á þurrk-
uöum ávöxtum i verzlunum. A
endanum fann ég nokkra
sveskjupakka og slangur af
aprikósum. Loks varð ég að
horfast i augu við hinn hræði-
lega sannleika: Það eru yfirleitt
ekki eldaðir ávaxtagrautar
hérna i henni Ameríku!
Nú hefi ég hugsað álið i mörg
ár og velt þvi fyrir mér, hvernig
geti staðið á þvi, að Islendingar
skuli nota svona mikið af
þurrkuðum ávöxtum. En aftur á
móti að Ameríkanar, sem rækta
þá, skuli ekki vita um leyndar-
dóma grautagerðar þeirrar,
sem lyft hefir svo mörgum
islenzkum ungling á stig æðri
unaðar og velliðanar. Ég hefi
ekki komizt að neinum visinda-
legum niðurstöðum, en það,
sem ég hefi uppgötvað um mál-
ið, hefir svalað að mestu for-
vitni minni, og að auki oröið til
þess að skerpa ást mina á Is-
lenzkum ávaxtagrautum.
Islendingarlærðu að notafæra
sér þurrkuðu ávextina, þegar
það voru einu ávextirnir, sem
hægt var að flytja til landsins.
Fósturlandsins freyjur urðu
snillingar i útvötnun, suðu,
sykurblöndun og hræringu á
þurrkuðum sveskjum,
aprikósum, eplum og perum.
Að minu áliti eiga rúsinur alls
ekki heima i þessum heiðurs-
hóp. Þær voru eingöngu not-
hæfari sagó-sætsúpur ásamt
sveskjum og einstaka elpa
ræksni, sem laptar voru á eftir
soðnu kjöti á miðvikudögum.
Rannsókn min leiddi I ljós, að
i Ameriku búa sveskjur við hin
verstu kjör og i hinni mestu
niðurlægingu. Þær eru eingöngu
taldar nothæfar, og þá
útvatnaðar i miðaaldra við-
skiptajöfra, sem eiga við harð-
lifi að striða. Þær eru sem sé
eingöngu þekktar sem hægða-
lyf. Enginn virðist hér elska
sveskjur fölskvalaust og borða
þær með ánægju eða komast i
stemmningu, nema kannski af
þeirri tegund, sem sendir menn
til salernis.
Þegar ég harma hlutskipti
sveskjunnar i Ameriku, kemur i
huga mér máltækið, „Enginn er
spásveskja i sinu heimalandi”.
Hefi ég einnig brotið um það
heilann, hvort nokkur á Islandi
hafi, a' ■ bernskuárum minum,
vitað um þessa duldu hæfileika
hennar, að hafa áhrif á hægðir.
Alla vega man ég ekki eftir
neinu óvenjulegu, jafnvel á
þeim einstöku sunnudögum,
þegar sérstaklega stór
skammtur af sveskjugraut féll i
minn hlut.
Mér er sagt, að i Suður
Kaliforniufylki, þar sem allir
ávextirnir vaxa, séu
ávaxtaþurrkunarstöðvar, sem
bókstaflega lifi á ávaxtagrauts-
áti tslendinga. Þeir, sem
atvinnu við vinnsluna hafa,
hljóta að halda, að tslendingar
séu upp til hópa forstoppaðir og
þjáist af einlægri hægðateppu.
Það hefir hvarflað að mér, að
það sé reyndar margt likt með
þurrkuðu ávöxtunum og
skreiðinni, sem við seljum
blámönnum i svörtustu Afriku.
Þeir hafa, frá alda öðli, vanizt
að nota skreið, útvatna hana og
matreiða svo á alla vega
furðulega máta. Ég er viss um,
að margir blámenn geta minnzt
uppáhaldsmátiða sinna,
elduðum úr skreiö ofan af
tslandi.
Ekki vil ég segja, að skreiðin
búi við sömu niðurlæginguna á
tslandi og sveskjan i Ameriku.
En vist er um það, að ég þekki
ekki marga, sem étið hafa
skreið og Fróni, og alls engan,
sem kann að elda úr henni góm-
sætar máltiðir á borð við
sveskjugraut.
Þórir S. Gröndal
Eignist markaðinn
auglýsið i VÍSI
vísm
17.750
eintök á dag
22.000
eintök á mánudögum beint á mesta
markaðssvæði landsins- auk bess magns,
semvið dreifum í aðra Iandsnluta.
. OgVISIR er offsetprentaður, allar síður prentast
jafn vel, engmn myndamótakostnaður
og ijogurra lita prentun.