Tíminn - 22.07.1973, Blaðsíða 14

14
TÍMINN
Sunnudagur 22. júll 1973.
Nýja fóstureyðingafrumvarpið:
Úrslitavaldið
í hendur
konunnar
— Það er óréttmætt og
óæskilegt að neyða konu
til að taka á sig þá
ábyrgð að fæða barn,
þegar hún vill það ekki
sjálf og álitur rétt að
binda endi á þungun.
A þessari skoðun byggist tillaga
nefndar, sem að undanförnu hef-
ur haft núgildandi lög um fóstur-
eyðingar til endurskoðunar, um
að endanlegur ákvöröunarréttur
um fóstureyðingu skuli vera hjá
konunni, ef engar læknisfræðileg-
ar ástæður mæli móti aðgerö.
Skal fóstureyðingin framkvæmd
fyrir lok 12. viku meögöngutima,
og konan fá fræðslu um áhættu
samfara aðgerö og þá félagslegu
aöstoð, sem stendur til boða, ef
hún kýs að fæða.
Þessar tillögur byggjast aö
miklu leyti á þvi, aöskýrgreining
á hugtakinu heilsa hefur á seinni
árum færzt i þá átt aö ná til
félagslegrar heilsu. Mælir nefnd-
in, sem i eiga sæti læknarnir Pét-
ur H.J. Jakobsson og Tómas
Helgason, Guðrún Erlendsdóttir
lögmaður og Vilborg Harðardótt-
ir blaðamaður með, aö tekið skuli
i auknum mæli tillit til mats við-
komandi sjálfra á aðstæðunum.
tsland var fyrsta landið i
heiminum, þar sem heimilaðar
voru fóstureyðingar af heilsu-
farslegum og félagslegum ástæð-
um. I núgildandi löggjöf um
fóstureyðingar, sem sett var 1935,
er fóstureyðing leyfð af heilsu-
farsástæðum. Félagslegar ástæð-
ur einar heimila aldrei fóstur-
eyöingu. En ófullnægjandi heil-
brigðisástæður að félagslegum
ástæðum viðbættum geta einnig
talizt næg ástæða til að leyfa
fóstureyðingu.
Ungu stúlkurnar
Ef frumvarp nefndarinnar til
nýrra laga um ráðgjöf og fræðslu
varðandi kynlif og barneignir og
um fóstureyðingar og ófrjósemis-
aögerðir nær fram að ganga má
búast við, að algengara verði, að
konur hér á landi fái löglega
fóstureyðingu en áður, einkum
ungar og barnungar konur. En á
undanförnum áratugum hafa
einkum konur á aldrinum 30-40
ára fengið leyfi til fóstureyðingar.
Enda segir i nefndarálitinu með
frumvarpinu, að þar sé ekki sizt
höfð i huga ótimabær þungun
ungra stúlkna, sem ef til vill hafi
orsakazt af fávisi og barnaskap.
„Stúlka, sem 16 ára gömul eign-
ast óskilgetið barn, hefur skyndi-
lega mikinn hluta lifsleiðarinnar
ákveðinn fyrirfram. I flestum til-
vikum hættir hún frekari skóla-
göngu, jafnvel þótt einhver i fjöl-
skyldunni hjálpi henni að annast
barnið. Sennilega á hún erfitt með
að fá fasta vinnu, sem borguð er
það vel, að hún geti séð fyrir sér
og barninu. Ef til vill finnst henni
hún vera tilneydd að giftast ein-
hverjum, sem hún annars hefði
ekki gifzt. Hefði hún getað frestað
fæðingu fyrsta barnsins, hefðu
framtiöarhorfur hennar veriö allt
aðrar.
Ekki er siöur nauðsyn aö hafa i
huga erfiöleika og horfur óvel-
komins barns. Sú áhætta er fyrir
hendi, að þegar barniö er fætt,
haldi það áfram að vera óvelkom-
iö og andúöin á þvi fremur vaxi en
minnki, þegar barnið á sinn eðli-
lega hátt krefst allrar umhyggju
og ástúðar móður, sem á erfitt
með að láta slikt i té. — 1 slikum
tilvikum er veruleg hætta á and-
legri misþyrmingu barna og jafn-
vel líkamlegri.
Ábyrgð feðranna
Orð Vilmundar Jónssonar land-
læknis i greinargerð hans meö
lögunum frá 1935, ,,að varla megi
minna krefjast til handa hverju
barni, sem fæðist, en að það sé að
minnsta kosti aufúsugestur móð-
ur sinni” eru i dag i fullu gildi og
vafasamt hversu miklu eftir-
sóknarverðari vistarvera
heimurinn er i dag, en hann var
þá.
Föðurhlutverkinu hefur til
þessa veriö alltof litill gaumur
gefinn i sambandi við óskilgetin
börn. Fjöldi barna i nútima sam-
félagi liða fyrir það, að þau skort-
ir tilfinningaleg tengsl við föður
sinn og alltof mikil brögð hafa
veriö að þvi til þessa, að feður
kæmust upp meö að yfirgefa börn
sin hugsunarlaust undir þvi yfir-
skyni, að þaö væri hlutverk
móðurinnar einnar aö annast og
ala upp börnin. Hlutverk föðurins
I umönnun og uppeldi barna er
engu þýðingarminna en móður-
innar. Eflaust mætti með aukinni
kýnlifs og samfélagsfræðslu i
skólum draga úr ábyrgðarleysi
ungra pilta i þessum málum og
vekja ábyrgðartilfinningu þeirra
gangvart föðurhlutverkinu.
12 vikur — 16 vikur
Nefndin telur nauðsynlegt að
setja ákveðin timatakmörk um
fóstureyðingar i löggjöf og leggur
áherzlu á, að fólki skuli veitt
fræðsla um það, að fóstureyðing-
ísland hefur i dag
langlægsta hlutfalls-
tölu löglegra fóstur-
eyðinga á Norður-
löndum, eða 25 á
móti 1000 lifandi
fæddum 1970, og 34 á
1000 lifandi fædd-
um jan.—nóv. 11972.
Á hinum Norðurlönd
unum eru löglegar
fóstureyðingar á
sama tima frá 114
upp i 255 á 1000 Iif-
andi fædda eftir
löndum.
T«fl« XIX d.
Syn.ianlr umsókna um vönun oe/eða fósturcyðlngu skv. 1. nr. 16/1938 á arunum 1964-1970.
Aldur HJsk. Staða Abgerð
stétt hennar sem far-
og elg- 16 er
inroanns fram á
Tllefnl
Félagsl.
éstæbur
Hve Hve
oft mörg
þunp- börn
u6 fætt
<y>
ci
Cr hellsuftrs-
oe sjúkrasögu
Hvers vegna
synjab leyfls
(frh.1966) 39 G. 1965 HÚsm . S jóm. Vönun og fóstur- eyöing héttar fæö. erfiöar ástæb- ur, depr. mentls (ekkl endogen) Barnamergö, 12 þreyta 12 Asthmavelk. Tvíbura- fæblng fyrir 6 mán. Kægar ástæöur tll samþykktar liggja ekkl fyrlr
36 G. HÚsm. Vkm. Vönun Slltln, s(- hreytt, slltin,lo þreytt, hald- hellsutæp, of in vægrl mlkiö vlnnuá- taugaveiklun. lag Borlö á gast- ritls og colltls 7 Tbc. 12 ára gömul, 2 andvana fædd börn. A von á lo. barnl. An athugasemda.
34 G. Husm. BÍlstj. Vönun Ulcus duodenl Er mjög þreytt. 6 Maki magaveikur 5 Magabólga á meö- göngutíma án athugasemda.
32 G. HÚsfrú Fóstur- eyö. áöur fætt 2 börn meb mb. congen. varlae Status post strlpplng 2 börn meö meö- 7 fæddan galla • 6 1 barn meö mb. cordis congen. septum defect. Annab barn meö palatoschisls. An athugasemda.
37 G. Húsm. Fós tur- eyöing Rhesus sjúkd. Foetus mortuus reiterata 8 8 2 börn meö erythroblastosls dóu. Blóöskipti An athugasemda.
í sföasta barni.
Anæmlsk, en hraust
annars.
Þessi tafla sýnir, að túikun iaganna um fóstureyðingar og vananir frá 1938 hefur verið þröng og lítt i samrænii við þau sjónarmið, sem ráða i
dag. Samkvæmt bókstafnum skal aðeins leyfa vananir (ófrjósemisað gerðir) ef viðkomandi er fáviti eöa varanlega geðveikur eða haldinn
öðrum alvarlegum langvarandi sjúkdómi og giid rök til þess, að hann geti ekki með eigin vinnu alið önn fyrir sjálfum sér og afkvæmi sinu.
ar skuli framkvæmdar eins fljótt
og auðið er. Með tilliti til heilsu
móður, andlegrar og likamlegr-
ar, er æskilegt að fóstureyðing sé
framkvæmd áður en fyrstu 12
vikur meðgöngutima eru liðnar.
Astæður geta þó verið á þann veg
að þungun, sem binda ætti endi á,
uppgötvast ekki fyrr en eftir 12.
viku meðgöngu og telur nefndin
þvi nauösynlegt að heimila
fóstureyðingar að læknisráði
fram til 16. viku meðgöngu. Eftir
þann tima verði fóstureyðingar
einungis heimiiar af ótviræðum
mannúðar- eða heilbrigðisástæö-
um.
1 þvi skyni að stuðla að þvi, að
fóstureyöingar séu framkvæmd-
ar eins fljótt og auðið er á með-
göngutimanum, er lagt til, að að-
gerðir þessar veröi leyfðar viðar
en hingað til hefur verið, á fleiri
sjúkrahúsum, sem heilbrigðis-
yfirvöld viðurkenna i þvi skyni.
Til þessa hafa langflestar fóstur-
eyðingar verið framkvæmdar á
Fæðingardeild Landsspitalans.
Nefndin leggur einnig áherzlu á,
að meðferð umsókna verði hrað-
að eftir föngum.
Eftirrannsóknin
Nefndin mótaði tillögur sinar
um i hvaða tilfellum fóstur-
eyðingar skuli heimilar á grund-
velli þeirra niðurstaða, sem feng-
ust f eftirrannsókn þeirra Svövu
Stefánsdóttur féiagsráðgjafa og
Péturs H.J. Jakobssonar læknis á
högum kvenna, er framkvæmd
hefur verið fóstureyðing hjá og
með hliðsjón af þeirri læknis-
fræðilegu reynslu, sem fengizt
hefur varðandi áhættu samfara
aðgerð i hverju einstöku tilfelli.
Einnig hefur nefndin tekið tillit til
félagslegra aðstæðna einstæðra
mæðra. Þá hefur verið tekið tillit
til þróunar löggjafar i nágranna-
löndunum svo og til sjálfs-
ákvörðunarréttar einstak-
linganna.
76 af 98 konum, sem fengu
fóstureyðingu á Fæðingadeild
Landsspitalans 1966 og 1967, tóku
fullan þátt i eftirrannsókninni. Af
þeim voru 58giftar, 10 fráskildar,
4 ógiftar og 4 i sambúð þegar að-
gerðin var gerð.
Með örfáum undantekningum
finnst konunum að fóstureyðing
hafi veriö rétt hjálp i þeim
kringumstæðum, sem réðu i lifi
þeirra. Félagslegar ástæður vega
þungt á metunum, þegar sótt er
um fóstureyðingu. Tæpur
fjórðungur kvennanna telur erfið-
ar félagslegar ástæður, sem ekki
varð bætt úr á annan hátt, hafa
verið aðalorsök fóstureyðingar-
innar. Eru þar efst á blaði ýmis
fjölskylduvandamál, barnafjöldi,
sem fyrir er, og erfiðleikar hjá
börnum og unglingum, erfið af-
koma og einskis fremur að vænta
frá barnsföður. Tæpur fjórðungur
kennanna getur um geðræn
vandamál og ýmis hegðunar-
vandkvæöi hjá börnunum, sem
fyrir eru. Þessar niðurstöður
benda til þess, að viða sé ábóta-
vant hvað snertir uppeldi og ð-
búnað barna, og gæta þurfi hlut-
skiptis barna, sem fyrir eru i fjöl-
skyldu, þegar ákvörðun er tekin
um takmörkun barneigna.
í nýju frumvarpi til
laga um fóstureyð-
ingar i Sviþjóð eru
engin timatakmörk
sett. Frumvarpið
kveður á um, að kon-
an eigi rétt á að að-
gerð verði fram-
kvæmd eins fljótt og
auðið er og aðgerð i
hverju tilfelli sé hag-
að þannig, að kon-
unni verði sem
minnst um hana.