Fréttablaðið - 30.12.2004, Page 20

Þetta var ekki gott ár fyrir hug-
myndina um fjölmenningarsam-
félög. Morðið á Van Gogh í
Hollandi og ólga í kringum póli-
tíska ofsatrúarmenn víða í Evr-
ópu veldur nú sviptivindum um
alla álfuna. Það dró án efa úr
fylgi við þá hugmynd að evr-
ópsk samfélög séu svo sterk og
umburðarlynd að tilvist ólíkustu
menningar innan þeirra geri lít-
ið annað en að auðga þau. Um-
ræðan um þetta einkenndist af
stóryrðum og vanstillingu í
mörgum ríkjum álfunnar. Það
var eins og menn hefðu skyndi-
lega fengið leyfi til að segja það
sem þeim hafði lengi búið í
brjósti. Núna um daginn hitti ég
unga hollenska blaðakonu sem
sagði mér að morðið á Van Gogh
hefði breytt sínum skoðunum og
skoðunum vina hennar á fjöl-
menningarsamfélaginu. En
þetta stóð bara í eina eða tvær
vikur, sagði hún, svo snerumst
við aftur. Öll hugsunin um þetta,
sagði hún, gerði okkur að lokum
enn sannfærðari en áður um að
hin fjölbreyttu samfélög Evrópu
hafa mikla yfirburði yfir önnur
samfélagsform heimsins.
Kannski er þetta fólk ekki
dæmigert og líklegt er að marg-
ir þeirra sem snerust í haust
muni ekki snúast aftur í bráð.
En hvers vegna skyldi mörgum
þykja svona erfitt að búa í ná-
vígi við fólk með aðra menn-
ingu? Sumir segja að manninum
líði best í litlum ættbálkasamfé-
lögum þar sem menn þekkja
hvern annan og eru svo líkir
hverjir öðrum að sjálfsmyndir
þeirra verða einfaldar og þægi-
legar. Ég hef stundum staðið
sjálfan mig að því að hallast að
þessu, síðast núna rétt um dag-
inn þegar ég horfði á bedúína
austur í Arabíu dansa og syngja
í brúðkaupi af innlifun og gleði
sem þeim einum er töm sem veit
fyrir víst hver hann er. Ég hugs-
aði til þess að oftast þegar ég
hef séð stóran hóp fólks deila
svona einfaldri, djúpri og ein-
lægri gleði hef ég verið staddur
langt í burtu frá stórborgum
heimsins. Og í þau skipti sem ég
hef séð þetta gerast langt inni í
stórri borg hef ég oftar en ekki
verið staddur í mosku, kirkju
eða hofi. Á slíkum stöðum og við
þá iðkun sem þar fer fram
hverfur stundum þörf manna
fyrir aðgreiningu frá öðrum og
fyrir persónulega tilfinningu
um hverjir þeir telja sig vera.
Sem leiddi til þeirrar niðurstöðu
að líklega felist svona gleði ekki
í því að vita hver maður er, held-
ur í því að hafa litla þörf fyrir
persónulega skoðun á því. Í
flóknari samfélögum eru menn
hins vegar sífellt rukkaðir um
það með beinum eða óbeinum
hætti hverjir þeir eru. Þar þekk-
ir enginn neinn og allir sýnast
ólíkir. Við þær aðstæður virðast
menn á ófriðlegri tímum finna
til ríkra þarfa til að búa til í
kringum sig ímyndað samfélag
líkra manna með sama guð og
sama uppruna. Úr þannig við-
leitni verður til hópur sem á
saman um alla hluti en sker sig
um leið frá öllum öðrum, eins
konar ættbálkur í hafi öðru vísi
fólks. Þörfin fyrir svona ætt-
bálkamyndun er oft afleiðing
átaka eða þá afleiðing af
heimsku rasismans. Það er víða
stutt í þá heimsku en átök sam-
tímans eru hins vegar oftar en
ekki innflutt. Maðurinn sem
myrti Van Gogh var fæddur í
Hollandi og mun hafa fallið vel
inn í hollenskt samfélag þar til
nýlega að hreyfing ofsatrúar-
manna í Miðausturlöndum vakti
athygli hans. Það var ekki
reynslan af Evrópu eða Hollandi
sem umturnaði honum, heldur
hatrið sem dapurleg saga Mið-
austurlanda getur af sér.
Flest kjarnaríki Evrópu hafa
lengi þrifist á innflutningi fólks.
Sagt er að meira en helmingur
íbúa London eigi að minnsta
kosti eina ömmu eða afa sem
var útlendingur. Fjórðungur alls
fólks í Frakklandi á eða átti út-
lenda ömmu eða afa. Allar mik-
ilvægustu, skemmtilegustu og
mest skapandi borgir Evrópu
einkennast af fjölbreytileika í
uppruna og menningu íbúanna
og það sama má segja um Norð-
ur Ameríku.
Deilur um innflytjendur eru
líka harðari og sprottnar af aug-
ljósari rasisma í Kaupmanna-
höfn og öðrum borgum þar sem
tiltölulega fáir útlendingar búa
og eru nýlunda en í London eða
öðrum stórborgum sem hafa
lengi sótt styrk sinn í fjöl-
breytnina. ■
Á ramótin eru framundan með tilheyrandi ljósadýrð í háloftun-um.
Ýmsir velta í ár vöngum yfir því hvort þeir eigi að draga úr flug-
eldakaupum, eða jafnvel sleppa þeim alveg, og verja þess í stað fé til
hjálparstarfsins í kjölfar flóðanna við Indlandshaf. Aðrir benda á að
fjárhagslegur grundvöllur hjálparsveita hér á landi hvílir að stórum
hluta á flugeldasölu og því sé afar óviturlegt í strjálbýlu landi þar
sem allra veðra er von að breyta flugeldakaupvenjum sínum.
Ef að líkum lætur munu margir tugir milljóna króna springa í loft
upp í formi flugelda og annarra áramótasprenginga annað kvöld.
Þannig hefur það verið undanfarin ár og heldur aukist ár frá ári. Nú
er svo komið að hér á höfuðborgarsvæðinu, að minnsta kosti, minna
göturnar á nýársnótt helst á götur í stríðshrjáðri borg, slíkt er
draslið eftir sprengjur kvöldsins og næturinnar og mökkurinn sem
fylgir. Mökkurinn er raunar víða svo mikill um áramótin að hann
spillir verulega útsýni til flugelda. Í raun þyrfti því ekki neyðar-
ástand í annarri álfu að koma til, til þess að raunhæft og eðlilegt
væri að velta fyrir sér á hvaða leið við erum í flugeldasprengingum
um áramót. Flóðin við Indlandshaf nú gera það hins vegar að verk-
um að spurningin verður áleitnari en ella.
Óneitanlega er fallegur siður að kveðja liðið ár með flugeldum.
Hvergi í heiminum tíðkast að gera það með viðlíka hætti og hér á
landi og ástæðulaust er annað en að halda þennan sið í heiðri þótt
ekki sé hann nema fárra áratuga gamall. Hingað kemur líka um hver
áramót vaxandi fjöldi ferðamanna til að fylgjast með háloftaspreng-
ingum Íslendinga þannig að við erum orðin þekkt meðal þjóða fyrir
það hversu hressilega hér er tekið á í áramótasprenginum. Öllu má
hins vegar ofgera, einnig þessu. Fjármagnið sem fer í flugeldana er
gríðarlegt og ekki nema von að einhverjir hugleiði hvort einhverju
af þessu fé væri betur varið í að styðja við það umfangsmikla hjálp-
arstarf sem nú fer fram við strendur Indlandshafs og ófyrirsjáan-
legt er hversu umfangsmikið muni verða og hversu lengi það mun
standa.
Björgunarsveitir á Íslandi vinna gríðarlega öflugt og mikilvægt
starf. Þær hafa bjargað mörgum mannslífum sem seint verður full-
þakkað og í landi þar sem enginn her er gegna björgunarsveitir
vissulega lykilhlutverki. Það er því afar mikilvægt fyrir þær að
hafa góðar og traustar tekjur. Velta má fyrir sér hvort tekjur af
flugeldasölu hljóti ekki að vera of hverful tekjulind fyrir svo mikil-
væga starfsemi sem starf björgunarsveita á Íslandi er. Sömuleiðis
er íhugunarefni hvort rekstrargrundvöllur lífsnauðsynlegs björg-
unarstarfs eins og það sem björgunarsveitirnar í landinu inna af
hendi ætti ekki í meira mæli að vera tryggður með skattfé en nú er,
á sama hátt og til dæmis almannavarnir og Landhelgisgæslan. Loks
má má benda á að til eru fleiri leiðir til að styðja við starf björgun-
arsveita en með flugeldakaupum, til dæmis bein og milliliðalaus
fjárframlög. ■
30. desember 2004 FIMMTUDAGUR
SJÓNARMIÐ
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR
FRÁ DEGI TIL DAGS
Nú er svo komið að hér á höfuðborgarsvæðinu, að minnsta
kosti, minna göturnar á nýársnótt helst á götur í stríðshrjáðri borg, slíkt
er draslið eftir sprengjur kvöldsins og næturinnar.
,, Ímynduð samfélög
Þriðja kynslóð
Pétur Ásgeirsson, skrifstofustjóri í utanrík-
isráðuneytinu, hefur skipulagt neyðarvakt
ráðuneytisins vegna hörmunganna í Asíu.
Þykir hann hafa sýnt fumleysi og nær-
gætni í yfirlýsingum í fjölmiðlum. Pétur
er þriðja kynslóð sinnar fjölskyldu sem er
að störfum í stjórnarráðinu. Faðir hans,
Ásgeir Pétursson, fyrrverandi sýslumaður
(f. 1922), starfaði í forsætis- og mennta-
málaráðuneytinu á sjötta áratugnum og
var þá náinn samstarfsmaður
Ólafs Thors og Bjarna Bene-
diktssonar. Afi skrifstofustjór-
ans og nafni, Pétur Magnús-
son (1888-1948), var alþing-
ismaður Sjálfstæðisflokksins
um langt árabil og fjármála-
og viðskiptaráðherra
í nýsköpunarstjórninni á fimmta áratugn-
um. Var jafnan talað um hann sem hægri
hönd Ólafs Thors forsætisráðherra.
Ekki úrelt
Í gær er spurt í ritstjórnargrein í Morgun-
blaðinu, Staksteinum, hvort „sú þögn,
sem ríkir um margvísleg sakarefni
[manna sem eru í fréttum] og byggist á
lagaákvæðum þar um, sé ekki löngu orð-
in úrelt fyrirbæri.“ Bætt er við: „Stjórnvöld
virðast hafa mjög takmarkaða möguleika
á að koma til almennings upplýsingum
um þær forsendur, sem liggja til grund-
vallar ýmsum ákvörðunum þeirra. Það
leiðir svo til þess í fjölmiðlaheimi nútím-
ans að margvíslegur misskilningur grefur
um sig án þess að yfirvöld geti rönd við
reist“. Tilefni þessara skrifa eru fréttir um
brottvísun úkraínsks námsmanns úr landi
á grundvelli tiltekins ákvæðis í nýju út-
lendingalögunum en sú ákvörðun hefur
sætt opinberri gagnrýni. Telur Staksteina-
höfundur að fréttir um heróínneyslu við-
komandi einstaklings setji brottvísun
hans í nýtt samhengi. Hér virðist gæta
einhvers misskilnings. Hvort sem heróín-
fréttin,sem lögregla virðist hafa látið leka
til fjölmiðla, á við rök að styðjast eða
ekki breytir hún engu um rétt Úkraínu-
mannsins gagnvart lögum. Neysla eitur-
lyfja getur tæpast verið sjálfstætt tilefni
brottvísunar úr landi. Það sem Stakstein-
ar kalla „þögn um sakarefni“ er í rauninni
ekki annað en grundvallaratriði réttarrík-
isins. Menn eru saklausir uns sök sann-
ast. Ástæða er til að gjalda varhug við
óígrunduðum hugmyndum um að slaka
á í því efni.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
SKOÐANIR OG UMRÆÐUR Á VISIR.IS
Í DAG
ALÞJÓÐAKERFIÐ
JÓN ORMUR
HALLDÓRSSON
Það var ekki reynsl-
an af Evrópu eða
Hollandi sem umturnaði
honum, heldur hatrið sem
dapurleg saga Miðaustur-
landa getur af sér.
,,
Annað kvöld springa tugir milljóna króna í loft upp.
Ljósadýrð
um áramót
20-61 (20-21) leiðari-viðskipti 29.12.2004 20:51 Page 2