Fréttablaðið - 08.06.2005, Blaðsíða 46

MIÐVIKUDAGUR 8. JÚNÍ 2005 MARKAÐURINN22
F Y R S T O G S Í Ð A S T
EBITDA er hugtak
sem mikið er notað í
tengslum við rekstur
fyrirtækja en sú stærð
gefur til kynna hversu
vel fyrirtæki geta stað-
ið við skuldbindingar
sínar við lánardrottna
og hluthafa. Þórlindur
Kjartansson ræddi við
Stefán Svavarsson,
endurskoðanda og dós-
ent, til að reyna að fá
botn í hvað EBITDA
þýðir.
Hugtakið EBITDA-hagnaður
heyrist sífellt oftar í umræðum
um fyrirtæki á markaði og við-
skiptalífið. Gjarnan er látið
fylgja með að í raun sé um að
ræða rekstrarhagnað fyrirtækis
áður en frá er dreginn kostnaður
vegna skattgreiðslna, lánsfjár og
afskrifta fastafjármuna. Fyrir
flestum er hin íslenska þýðing á
hugtakinu lítið skiljanlegri en
hin óskiljanlega enska skamm-
stöfun (e. earnings before inter-
est, taxes, depreciation and
amortization).
Líklegast spyrja margir sig af
hverju fyrirtæki séu sífellt að
keppa að því að auka EBITDA
hagnað og stæra sig af því ef
góður árangur næst á þeim
mælikvarða. Í hugum flestra er
sú tala sem mestu máli skiptir í
rekstri hagnaðurinn sjálfur; það
sem stendur eftir þegar búið er
að telja til alla útgjalda- og tekju-
liði í rekstrinum.
Endurskoðendur og fjárfestar
láta sér ekki nægja að skoða
bara hagnaðartölur þegar þeir
vega og meta fyrirtæki. Ein
ástæðan er sú að tiltölulega ein-
falt er að hagræða bókhaldi á
þann veg að ákveðin stærð í
reikningunum líti vel út. Ef fjár-
festar skoða hins vegar fleiri
þætti er auðveldara að meta
raunverulega burði rekstrarins.
Stefán Svavarsson, endur-
skoðandi og dósent í Háskólan-
um í Reykjavík, segir að reikni-
stærðin EBITDA geti komið að
miklu gagni við mat á ýmsum
þáttum í rekstri fyrirtækja.
Hann segir að með því að reikna
út rekstrarhagnað, sem sé mis-
munurinn á gjöldum og tekjum
sem falla til við reksturinn sjálf-
an, sé hægt að átta sig á því
hversu mikið standi eftir til að
greiða eigendum fjármagnsins
sem notað er í reksturinn.
Rekstrarhagnaðurinn að teknu
tilliti til skatta fer því annars
vegar til þeirra sem hafa lánað
fyrirtækinu peninga og hins
vegar til þeirra sem lagt hafa til
hlutafé og með því að skoða
EBITDA sést hve miklu hægt er
að ráðstafa til þessara aðila. Það
fer svo eftir samsetningu lána og
hlutafjár hvort eigendur lánsfjár
eða hlutafjár njóta góðs af
rekstrarhagnaðinum.
Stundum nota fyrirtæki heitið
hagnaður án fjármagnsliða í stað
rekstrarhagnaðar (EBITDA).
Það er afar óheppilegt, segir
Stefán, því fjármagnsliðir eru í
efnahagsreikningi en ekki kostn-
aður í rekstrarreikningi. Þannig
eru menn því í raun
að segja „hagnaður
fyrir skuldir og eigið
fé“, sem auðvitað er
þvæla. Það er raunar
svo að ýmis önnur heiti í reikn-
ingsskilum fyrirtækja mega
missa sín, þó að venja hafi orðið
um þau.
Algengt er að fyrirtæki leggi
mikið kapp á að auglýsa góðan
EBITDA-hagnað og segir Stefán
það vilja brenna við að stjórn-
endur reyni að hækka EBITDA-
hagnaðinn með því að flytja
rekstrarkostnað innan rekstrar-
reikningsins í því skyni að fegra
EBITDA-hagnaðinn. „Það er auð-
vitað þannig að lokum að ekkert
fyrirtæki lifir af án þess að hafa
EBITDA því það er hún sem
segir til um það hvort hægt sé að
borga vextina og höfuðstólinn af
lánum,“ segir Stefán. Mjög lág
EBITDA bendir því til þess að
reksturinn geti ekki staðið undir
mikilli fjárfestingu eða skuldum.
Fyrirtæki sem þurfa mikla fjár-
festingu þurfa því að skila mikl-
um EBITDA-hagnaði til þess að
standa undir skuldbindingum
sínum, hvort sem hún var fjár-
mögnuð með lánsfé eða eigin fé.
Ef fjárfestar vilja verða ein-
hverju nær um stöðu fyrirtækja
er sjálfsagt að líta til EBITDA-
tölunnar, en ein og sér segir hún
ekki mikið. Hún þarf að skoðast í
samhengi við það hversu mikið
fé er bundið í rekstrinum – bæði
í formi lánsfjár og eiginfjár.
Þegar stórir fjárfestar íhuga
hvort þeir vilji kaupa önnur
fyrirtæki telja þeir sig gjarnan
geta gert breytingar á samsetn-
ingu eigna og skulda þannig að
draga megi úr vaxtagreiðslum.
Þá sjá fjárfestar fyrir sér að geta
borgað upp núverandi skuldir
fyrirtækisins og fengið ný lán á
lægri vöxtum og því geti stærri
hluti EBITDA-hagnaðarins runn-
ið til eigenda hlutafjárins.
Ýmsar kennitölur eru gagn-
legar sem nota EBITDA, svo sem
hlutfall EBITDA og langvinns
fjármagns (eigið fé og langtíma-
skuldir). Sé hlutfallið hærra en
vextir af lánsfé eru eigendur í
góðum málum; eignir í rekstri
eru þá ávaxtaðar betur í þágu
hluthafans en ann-
arra. Önnur kenni-
tala ber saman
EBITDA og vaxta-
gjöld og svarar því
hversu oft rekstrarhagnaður
getur greitt vexti af lánsfé. Hár
margfaldari veit á styrk. Loks
getur verið gagnlegt að reikna út
reglulega hversu mörg ár þarf til
þess að greiða langtímaskuldir
með því að deila framlagi rekstr-
ar (EBITDA að frádregnum
vaxtagjöldum) í langtímaskuldir.
Forsendur rekstrar og fjár-
magnsskipan eru að vísu sífellt
að breytast en kennitalan segir
samt talsvert til um fjárhags-
legan styrk.
M Á L I Ð E R
EBITDA
Er EBITDA-framlegð ólík milli
atvinnugreina?
Já, framlegðin er mjög ólík
milli atvinnugreina. Almennt
séð er framlegð hátt hlutfall af
sölu í atvinnurekstri sem krefst
mikilla fjárfestinga, t.d. hjá
orkuverum og í fjarskiptaþjón-
ustu. Kemur þar
til að þegar allur
hefðbundinn
kostnaður hefur
verið greiddur er
eftir að taka tillit
til afnota af fjár-
festingum. Þau
áhrif koma í
gegnum afskriftir
og vexti af lánum,
að því marki sem
fjárfestingarnar
hafa verið fjár-
magnaðar með
lánum. Á hinn
bóginn er fram-
legðin iðulega
lágt hlutfall af
sölu í hefðbundn-
um þjónustufyrir-
tækjum sem
byggja fyrst og
fremst á vinnuafli
en ekki á miklum
fjárfestingum.
Af hverju skiptir EBITDA máli?
Fjárfestum þykir gagnlegt að
sjá hverju reksturinn skilar
óháð því hvernig félagið er fjár-
magnað og er mjög algengt að
EBITDA sé sá mælikvarði sem
er notaður í því samhengi. Til
einföldunar má segja að fjórir
aðilar geri tilkall til EBITDA-
framlegðar rekstrarins. Hluti
fer í að greiða vexti af lánum
fyrirtækisins. Hluti fer í skatt.
Fyrirtækið sjálft þarf hluta til
að ráðstafa í fjárfestingar svo
það megi vaxa og dafna. Hlut-
hafar fyrirtækisins eiga svo
síðastir tilkall til afkomunnar.
Þess vegna er EBITDA iðulega
sett í samhengi við heildarvirði
félagsins, þ.e. verðmæti hluta-
fjár að viðbættum vaxtaberandi
skuldum. Fæst þá kennitalan
EV/EBITDA sem er einn al-
gengasti mælikvarðinn á verð
fyrirtækja.
Hvaða aðrar
kennitölur skipta
máli við mat á
rekstri fyrir-
tækja?
Algengasta
kennitalan er
eftir sem áður
V/H. Er það verð-
mæti hlutafjár
fyrirtækisins á
móti hagnaði.
Hugsunin á bak
við það hlutfall
er hvað það tæki
mörg ár að
greiða verð
hlutabréfanna
miðað við
óbreyttan rekst-
ur. Einnig er al-
gengt að stuðst
sé við arðsemi
eigin fjár. Í tilviki banka er al-
gengt að verðmæti hlutafjár sé
sett í samhengi við bókfært
eigið fé, svokallað V/I hlutfall.
Er algengt að stjórnendur fyrir-
tækja á markaði reyni að fegra
tilteknar kennitölur?
Það er ekki algengt að finna
dæmi um slíkt. Oftast bera slík-
ar aðgerðir einungis árangur til
skamms tíma og væru því fljót-
ar að koma í bakið á stjórnend-
um. Sem dæmi má nefna að
skera niður í vöruþróun sem
myndi auka framlegð til
skamms tíma en fljótt bitna á
sölu fyrirtækisins.
EBITDA mismunandi
eftir atvinnugreinum
T Ö L V U P Ó S T U R I N N
Til Atla B.
Guðmundssonar
Hjá Greiningu
Íslandsbanka
Engin ein tala segir allt
SIGURÐUR SVAVARSSON Segir að fjárfestar þurfi að skoða margar vísbendingar í árs-
reikningum til að átta sig á raunverulegri stöðu fyrirtækja. Rekstrarhagnaður án afskrifta,
EBITDA, er ein af þeim stærðum.
Fr
ét
ta
bl
að
ið
/H
ei
ða
Ein ástæðan er sú að tiltölulega einfalt er að hag-
ræða bókhaldi á þann veg að ákveðin stærð í reikn-
ingunum líti vel út.