Tíminn - 21.12.1975, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 21. desember 1975.
M$nn og mákfni
Vaxandi starf við
afgreiðslu fjárlaganna
A flugi yfir Reykjavík.
Vaxandi starf
Eins ogað venju hefur vinna i
sambandi við fjárlagafrumvarpið
sett meginsvip á störf Alþingis
siöustu vikurnar. Undirbúningur
og afgreiðsla fjárlaga verður
meira starf með ári hverju.
Astæðan er sú, að starfssvið rikis-
ins hefur stöðugt verið að færast
út á siðari áratugum. Hinar sam-
eiginlegu þjónustugreinar, sem
rikiö hefur annazt svo að segja
frá upphafi, eins og heilbrigðis-
mál og skólamál, verða lika stöð-
ugt fjölbreyttari og umfangs-
meiri. Af þessu leiðir að f járlaga-
vinnan eykst með ári hverju.
Þetta er nauðsynlegt að menn
hafi i huga, þegar verið er að tala
um, að seint gangi vinnan viö
fjárlögin, og það fært á reikning
fjármálaráðherra, fjárveitinga-
neftidar eða Alþingis. Þar eru
fyrst og fremst að verki hinar
miklu þjóðfélagslegu breytingar,
sem hafa verið og eru að gerast.
Þær hafa m.a. i för með sér, aö
svokölluð þjónustustarfsemi sem
að verulegu leyti fellur undir hið
opinbera, er alltaf að færast i
vöxt.
Viö þessa útþenslu á verkefnum
rikisinshefur þaðsvobætzt nú, að
sökum óvenjulegra fjárhags-
erfiðleika, þarf að sýna aukna að-
gæzlu. Það hefur að sjálfsögðu
gert fjárlagavinnuna enn erfið-
ari.
Vöxtur ríkis-
kerfisins
Mjög hefur verið rætt um það
aö undanförnu, að nauðsynlegt sé
að hamla meira gegn hinum öra
vexti rikisbáknsins svokallaða og
draga úr útgjöldum rikisins. Svo
velfellur slikur áróður mörgum i
geð, að risið hafa upp stórir flokk-
ar, eins og Glistrup-flokkurinn i
Danmörku, sem þykjast hafa
þetta að höfuðmarkmiði. Það er
vitanlegasjálfsagtaðsýna fyllstu
aðgætni i þessum efnum og
spyrna við fótum eftir þvi sem
hægt er. Hitt verða menn svo
jafnframtað gera sérljóst, að hér
er verið að glima við sjálfa þró-
unina, sem fylgir i kjölfar vax-
anditækni, viðtækari uppgötvana
ognýrra viðhorfa I menningar-og
félagsmálum. Spitalar krefjast
meiri tækja og fullkomnari en
áður, skólastarfið krefst nýs og
betri aðbúnaðar, svo aö aðeins
tvennt sé nefnt. Atvinnuvegirnir
þarfnast meiti visindastarfsemi
og upplýsinga, ef þeir eiga ekki að
dragast aftur úr. Kröfurnar um
sameiginlega þjónustu vaxa allt-
af og koma oft ekki siður frá þeim
sem halda fram einkarekstri en
rikisrekstri. Þannig liggja nú fyr-
ir Alþingi óskir frá iðnrekendum
um stóraukna rannsóknastarf-
semi og ráðunautastarfsemi, likt
og átthefur sér stað hjá landbún-
aöinum um áratugi. Þetta gæti
vafalaust orðið þessari mikil-
vægu atvinnugrein að miklu
gagni, en það kostar peninga og
yrði dýrt i framkvæmd, ef þaö
ætti að koma að fullu gagni. Flest
bendir þó til þess, að þeir skattar,
sem hið opinbera innheimti vegna
sllkrar starfsemi, myndu skila
sér margfalt aftur, beint og
óbeint, I þjóðarbúið.
Tilfærsla
1 umræðunum um skattamál
gætir þess alltof oft, að gefiö sé i
skyn, að rikið sé eins konar
ófreskja, sem leggi háar álögur á
borgarana en láti litið i staðinn.
Þeir sem þannig tala og skrifa,
sleppa oftast að geta þess, að i
mörgum tilfellum eru skattarnir
ekki annað en tilfærsla. Það er
verið að færa fé frá þeim, sem
betur mega, til hinna sem hallari
fæti standa. Þetta gildir t.d. um
útsvarsálagið, sem nú er lagt á
vegna trygginganna. Það er
byggt á þvi, aö réttlátara sé að
leggja á skatt með þessum hætti,
heldur en að láta t.d. þá, sem
liggja sjúkir og óvinnufærir á
spftölum, greiða þar sérstakt
legugjald. I raun réttri má segja,
að allir skattar, sem eru lagðir á
vegna trygginga og heilbrigðis-
mála.séuekkiannaðen tilfærsla,
en hér er um að ræða hvorki
meira né minna en 35% af rikisút-
gjöldunum.
Þdttur stjórnar-
andstöðunnar
Þótt vafalaust megi finna sitt-
hvað að störfum stjórnarmeiri-
hlutans I sambandi við meðferð
og afgreiðslu fjárlaganná, bætir
þaö ekki hlut stjórnarandstöð-
unnar, en óhætt er að segja, að
hún hafi aldrei verið neikvæðari
og aðsópsmeiri en nú. Stjórnar-
andstæðingar hafa hamazt gegn
allri sparnaðarviðleitni af hálfu
meirihlutans, og þeir hafa barizt
hatramlega gegn allri nýrri
tekjuöflun, sem reynzt hefur
óhjákvæmileg, ef halda á uppi
brýnustu framkvæmdum og eðli-
legri tilfærslu milli rikra og fá-
tækra, heilbrigöra og sjúkra i
landinu. Ef farið heföi verið að
ráöum og tillöguflutningi stjórn-
arandstöðunnar hefði orðið stór-
felldur tekjuhalli á fjárlögunum,
með þeim afleiðingum, að verk-
legar framkvæmdir hefðu alveg
setið á hakanum, og draga hefði
orðiö stórlega úr réttlátri aðstoð
viö þá, sem höllum fæti standa i
lifsbaráttunni.
Ef lýsa ætti stefnu eða stefnu-
leysi stjórnarandstöðunnar i
sambandi við afgreiöslu fjárlag-
anna, einkennist framganga
hennar á þeim vettvangi af and-
stöðu við allan sparnað og alla
nýja tekjuöfiun, án þess að benda
á nokkur önnur úrræði. Dæmi um
lélegri og úrræðaminni stjórnar-
andstöðu á fjármálasviðinu er
áreiðanlega ekki aö finna i allri
þingsögunni.
Hlaupizt fró
óbyrgð
Það er rétt hjá Þjóðviljanum,
að bæði sjúkratryggingar og elli-
og örorkutryggingar voru veru-
lega auknar I tið vinstri stjómar-
innar, enda ástæða til, þvi að
þessum málum hafði ekki verið
sinnt sem skyldi á siðari valdaár-
um viðreisnarstjórnarinnar. En
það er ekki nóg að auka trygging-
ar, heldur verður jafnframt að
afla fjár til að mæta þeim. Þetta
verður enn vandasamara og
erfiðara, þegar fjárhagserfiðleik-
ar koma til sögu, eins og átt hefur
sér stað siðustu misserin. Það
gerðu hinir nýju ráðamenn
Alþýðubandalagsins sér lika
ljóst, þegar þeir komu i veg fyrir
að hægt væri að mynda nýja
vinstri stjórn sumarið 1974. Það
var augljóst, að miklir fjárhags-
legir erfiðleikar voru þá fram-
undan, og þvi var það ráð þeirra,
að Alþýðubandalagið ætti að
skerast úr leik og vera utan
stjórnar, i þeirri von, aö það gæti
hagnazt á stjórnarandstöðu á
erfiðum timum. Þeir Lúðvik
Jósefsson og Magnús Kjartans-
son vildu gjarna halda vinstri
stjórninni áfram, en fengu þvi
ekki ráðið vegna hinna nýju
manna, sem voru að taka völdin.
Stjórnarandstaða hefur hins veg-
ar ekki reynzt Alþýðubandalag-
inu eins fengsæl og óróaöflin inn-
an þess gerðu sér vonir um, og nú
vilja þau gjarna komast i stjórn
aftur, jafnvel helzt með erkióvin-
inum, Sjálfstæðisflokknum! Þess
vegna má nú iöulega lesa i Þjóð-
viljanum, að beita eigi afli verka-
lýðshreyfingarinnar til að fella
rikisst jórnina.
Það hefur orðið hlutverk Fram-
sóknarflokksins, siðan Alþýðu-
bandalagið hljóp úr rikisstjórn,
að vinna að þvi að tryggingar
væru sem minnst skertar, þrátt
fyrir sivaxandi fjárhagserfið-
leika. Þetta hefur verið allt annað
en vandalaust verk. 1 sambandi
við gerð fjárlaganna nú kom i
ljós, að afla þyrfti nær tveggja
milljarða króna aukinna tekna, ef
halda ætti þeim i óbreyttu horfi.
Um það gat verið að ræða að
skerða þær, sem þessu munaði en
þaðhefði imörgum tilfellum bitn-
að mest á þeim, sem sizt skyldi.
Niðurstaðan var sú, að hækka
nokkuð gjöld fyrir lyf og sérfræði-
lega læknishjálp, en þó innan
þeirra marka, að sé miðað við
kaupgjald, verða þessar greiðslur
litlu meiri en þegar trygginga-
málin heyröu undir ráðherra Al-
þýðubandalagsins. Til þess að
komast hjá frekari skerðingu
trygginga, hefur verið gripið til
þess ráðs að hækka útsvarastig-
ann um eitt stig og láta það renna
til trygginganna. Hér er um
tekjuöflun að ræða, sem helzt
leggst á menn eftir efnum og
ástæðum. Þannig greiðir maður,
sem hefur þrjár milljónir kr. i
tekjur, þrisvar sinnum meira en
hinn, sem hefur eina millj. kr. i
tekjur. Hér er þvi um að ræða þá
tekjuöflun, sem tvimælalaust
kemur réttlátast niður.eins ogá
stendur. Um hækkun tekjuskatts-
ins var ekki að ræða, enda er það
nú krafa hinna svonefndu verka-
lýðsflokka, að hann verði afnum-
inn að mestu. Ekki hefði hækkun
söluskatts verið hagkvæmari hin-
um láglaunuðu.
Urræðaleysi
Þjóðviljinn reynir nú eftir
megni að gera þessa nýju tekju-
öflun vegna trygginganna tor-
tryggilega. En hver eru úrræði
Alþýðubandalagsins? Það hefur
ekki bent á aörar leiðir til tekju-
öflunar. Það hefur ekki bent á
leiðir til að draga úr rikisútgjöld-
unum. Þvert á móti telur það, að
alltof mikið sé dregið úr ýmsum
útgjöldum, t.d. framlögum til
verklegra framkvæmda. Ef tekið
væri mark á þessari gagnrýni Al-
þýðubandalagsins, yrði niður-
staðan ekki önnur en sú, að gripa
yrði til stórfelldrar skerðingar á
tryggingunum.
Um afstöðu Alþýðuflokksins
þarf ekki að ræða i þessu sam-
bandi. Þess er nægilegt að minn-
ast, að siðustu árin, sem hann sat
i rikisstjórn, var stöðugt verið að
rýra kaupmátt ellilifeyris og ör-
orkuböta. Þvi tekur enginn alvar-
lega, þótt hann látist fylgjandi
auknum tryggingum nú. Svo
langt er Alþýðuflokkurinn kom-
inn frá uppruna sinum.
Þorskastríðið
Fyrir Breta væri það hyggileg-
ast að hætta þorskastriðinu fyrr
en seinna. Hitt er þó liklegra, að
þeir neyni að þráast og halda þvi
áfram I lengstu lög. A.m.k. er
ráðlegast fyrir Islendinga að búa
sig undir það. Þvi verður að
reyna að herða mótspyrnuna á
miðunum, en gæta þess samt, að
þar er við ofurefli að etja. Af
hálfu íslendinga verður fyrst og
fremst um að ræða aukinn skæru-
hemað i ýmsum- myndum en
skæruhemaður hefur oft gefizt
smáþjóðum vel. A alþjóðlegum
vettvangi verður jafnframt að
herða sóknina gegn Bretum eftir
megni. Leita verður skilnings
jafnt hjá þjóðum vestan tjalds og
austan i Evrópu á málstað íslend-
inga. Alveg sérstaklega ber að
leita siðferðilegs stuðnings þriðja
heimsins, þvi að tslendingar em
hér raunverulega ekki að vinna
fyrir sig eina, heldur allar þjóðir,
sem eru beittar ofriki erlends
valds, er reynir i skjóli úreltrar
hefðar og ofbeldis að leggja undir
sig náttúmauðæfi þeirra. Fyrst
og siðast verður svo að stefna að
þvi, að hafréttarráðstefnan
viðurkenni óskoraðan rétt þjóða
til 200 mflna efnahagslögsögu.
Ef Bretar halda svo áfram
ásiglingartilraunum sinum, verð-
ur að taka stjórnmálasambandið
við þá til meðferðar. A fundi þing-
flokks Framsóknarmanna, sem
haldinn var á Hallormsstað
haustið 1973, var samþykkt að
veita Bretum viðvörun um, að
yrði ásiglingum haldið áfram,
myndi verða slitið stjórnmála-
sambandi við þá. Þessi ályktun er
að sjálfsögðu enn i fullu gildi. —
þþ