Tíminn - 21.03.1976, Blaðsíða 2
2
TÍMINN
Sunnudagur 21. marz 1976
FÁEIN ORÐ TIL HÁKONAR
BJARNASONAR
SKÓGRÆKTARSTJÓRA
Þriöjudaginn 3. febrúar siðast
liðinn fluttir þú erindi i hljóðvarp-
ið, þar sem þú gerðir gróöureyö-
ingu að umræöuefni. Þar taldir
þú, aö gróið land hefði minnkað
um aö minnsta kosti helming að
flátarmáli siðan á landnámsöld,
og eftirtekjan þó til muna meiri.
Nú værieftirtekjan af gróna land-
inu ekki nema sem svaraði 1/5
hluta þess, sem hún var á land-
námsöld. Taldir þú sauðkindinni
að miklu leyti um aö kenna,
hvernig gróðurfari lands okkar
hefði hrakað.
Þetta getur allt verið satt og
rétt, þvi ég hef ekki hugmynd um
það. Og með fullri virðingu fyrir
þér, Hákon Bjarnason, álít ég, að
þú hafir ekki hugmynd um það
heldur. Ég held, að enginn núlif-
andi maður viti, hvernlg landið
leit út þegar forfeður okkar komu
hingaö fyrst.
Enginn maður veit einu sinni
með vissu, hvort i fornsögum
okkar stendur, að landið hafi ver-
ið viði eða viði vaxiö á milli fjalls
og fjöru. Þótt þar standi, að það
hafi veriö viði vaxið, þá veit eng-
inn nú, hvaða merkingu forn-
menn lögðu I orðið viður. Sumir
nú á dögum kalla t.d. fjalldrap-
ann við, og hafi mikill hluti
gróðurlendis landsins verið vax-
inn fjalldrapa, þá telja sumir
hannheldurlélegabeitarjurt, yfir
sumartimann að minnsta kosti.
Svoereitt enn. Margir fræðimenn
draga I efa sannleiksgildi Islend-
ingasagnanna. Ef eitthvað er
bringlað I þeim, þá gat frásögnin
af gróðurfari landsins á land-
námsöld bringlazt eins og annað.
Annars ætlaði ég ekki að ræða
þetta við þig, heldur segja þér frá
reynslu minni af sauðfjárbeit á
gróið og ógróið land.
Fyrst ætla ég þó að segja þér
frá ferð, sem ég fór i.Kverkfjöll
og Hvannalindir, fyrir fáum ár-
um. Þá var ég nýbúinn að lesa
Sögu Fjalla-Eyvindar eftir Guð-
mund Guömundsson. Þar segir,
að Mývetningar hafi komið i
Hvannalindir 1880 og talið þár
næga haga sumarlangt fyrir 200
fjár. Segir einn þeirra, Jón
Stefánsson, að hann hafi ekki séð
annað eins engi.
Ég átti von á að sjá þarna við-
lent og þroskamikið gróðurlendi,
en mér brá heldur en ekki i brún,
að sjá þessa bletti meðfram
Lindaánni, litla og með svo veik-
byggðum gróðri, að ef tjaldað er
þarna á grasinu, þótt ekki sé
nema eina nótt, deyr gróðurinn
gjörsamlega, ogsvart flag veröur
eftir. Sá ég nokkur merki þess
þarna. Ég tel, að nú myndi ekki
nokkur maður, sem umgengizt
hefur sauðfé, telja að I Hvanna-
lindum væri nægur hagi sumar-
langt fyrir 20 fjár, hvað þá 200,
svo virðist mér gróðurinn þarna
hafa minnkað frá 1880. Hér er
ekki sauðfénu um að kenna, þvi
þangaö kemur engin kind.
í þessari ferð komum við I svo-
nefndan Arnardal, sem er æði-
langt sunnan við Möðrudal. Þar
er viðáttumikiö gróið land, en
heldur sýndist mér gróðurinn
þroskalitill og veikbyggður. Það
vakti athygli mina, að skammt
frá gangnamannaskýli, sem
þarna er, var ofurlitiö giröingar-
hólf með dökkgrænu kafgrasi. Ég
hélt, að þetta væri einhver til-
raunareitur. Helzt datt mér i hug,
að hér væri verið að athuga,
hvaða áhrif algjör friðun hefði á
gróöurinn. Þó fannst mér ein-
kennilegt, að hlið, sem var á
þessu girðingarhólfi, stóð opið.
Datt mér helzt i hug, að grindin
heföi fokið úr þvi, og hugsaði ekki
meira um þaö.
A heimleiðinni komum við i
Möðrudal. Af tilviljun átti ég tal
við heimamann þar. Datt mér þá
allt i einu I hug að spyrja hann
um, hvers konar tilraunareitur
væri þarna frammi i Amardal.
Fyrst vissi maðurinn ekkert,
hvað ég var að fara, og sagöist
ekki vita um neinn tilraunareit
þar fremra. Þegar ég sagði hon-
um, að ég ætti við girðinguna hjá
gangnamannaskýlinu, áttaði
hann sig strax og sagði, að þarna
væri hýst fé og hestar i öllum leit-
um á haustin. Af þessu getur hver
sem vill dregið sinar ályktanir.
Þá sný ég mér að sauöfjár- og
hrossabeit hér i Sigluvlk á Sval-
barðsströnd.
Þegar ég kom hingað árið 1944,
var allstór girðing neðan vegar,
og náði hún frá Sigluvikurtúni að
túni Litla-Hvamms sem er næsti
bær við Sigluvik að sunnan.
Meginhluti landsins innan þess-
arar giröingar var flagmóar með
bláberja- og krækjuberjalyngi i
lautum á milli þúfna og grastodd-
um hér og þar, en ofan brattar
brekkur með melum og flagmó-
um á milli. Var þetta land búið að
vera alfriðaöi 15til 20 ár, en hafði
ekkert groið upp. Upp úr 1950 var
ég búinn að rækta allt, sem rækt-
anlegt var innan þessarar girð-
ingar.Fórégþá aðbeita túnið, og
hef haldiö þvi áfram siðan fyrst
meö sláturlömbum á haustin, þá
ánum meöan hægt er, slöan
ganga hross á þessu landi siðari
hluta vetrar og að lokum beiti ég
lambám þarna á vorin frá þvi
snemma i mal og þar til um miðj-
an júni. Fyrstu árin, sem ég var
hér var féð innan við 100 á fóðr-
um, en nú er það um 300 og búið
að vera það I æðimörg ár.
Fljótlega eftir að ég fór að beita
fénu I áðurnefnt hólf, tók ég eftir
HOTEL —
VEITINGAHÚS
t nágrenni Reykjavikur er hótel og
veitingahús i fullum rekstri til sölu.
Mjög arðbær rekstur fyrir fjölskyldu eða
tvo samhenta aðila.
Þeir sem áhuga hafa fyrir kaupum
þessum leggi nafn og heimilisfang sitt inn
á afgreiðslu blaðsins merkt: Hótel og
Veitingahús fyrir 30. þ.m.
ski-doOMP ine 1976
FRÁ BOMBARDIER í KANADA
Þáer hann loksins kominn stærsti og sterkasti sleðinn
i flotanum.
65 hestafla vél
tvö 15" belti
eitt skiði eða framhjól
Tilvalinn fyrir björgunarsveitir og sem vinnutæki.
Gísli Jónsson & Co. hf.
Sundaborg — Klettagörðum 11 — Simi 86644
þvl að holtin fóru að gróa upp og
nú er svo komið að þau eru öll
með kafgrasi seinnipart sumars
og I melana er lika kominn gróð-
ur, þó að það gangi hægar en með
holtin, hins vegar er allt lyng
horfið.
Nokkru eftir að ég kom hingað I
Sigluvik tók ég lakasta hlutann af
áðurnefndu landssvæði og girti
það af handa hestum. Fyrsta
sumarið hafði ég þar 3 hesta frá
júlibyrjun þar til um miöjan
ágúst, en þá varð ég að taka þá úr
girðingunni þvi ég sá ekki betur
en þeir stæðu I sveltu. Siðastliöið
sumar hafði ég I girðingunni
7 hesta frá um miðjan :maí þar
tii um miðjan september og auk
þess 12 trippi um hálfsmánaðar
tima. Nægur hagi var þó eftir i
girðingunni.
Arið 1948 girti ég ca. 2 hektara
lands og gróðursetti þar trjá-
plöntur á næstu árum. Hluti þess-
arar landsspildu voru flagmóar,
en auk þess graslágir, og smá-
melar. Þrátt fyrir algjöra friöun
þess a lands i nær 30 ár get ég ekki
séð að það hafi gróið neitt upp.
Þar sem graslendi var er nú
þykkur sinuþófi, en flagmóarnir
og melarnir eru nákvæmlega eins
og þeir voru, þegar ég girti land-
ið.
Ég hef aldrei borið neinn áburð
á þetta land, og veit ég að þess er
einmitt þörf.
Mitt álit er, að friðun og sáning
1 örfoka land nái ekki tilætluöum
árangri, nema áburðargjöf fylgi i
kjölfarið. Það nægir ekki að bera
einu sinni á, heldur þarf að halda
þviáfram meðeins til þriggja ára
millibili, annars visnar gróöurinn
og deyr með tlmanum.
Að lokum ætla ég að minnast á
afréttarlönd okkar Svalbarðs-
ströndunga, en þau eru I vestan-
verðri Vaðlaheiði eins og mörg-
um er kunnugt.
Ég hef um æðimörg afréttar-
lönd farið, en hvergi séö i nálægt
þvi eins margt fé á ekki stærra
svæði og hér er um að ræða. Þetta
er samdóma álit allra, sem ég hef
talað við, og þeir eru orðnir
margir. Þrátt fyrir þetta kemur
ekki lakara, heldur jafnvel vænna
fé af þessari afrétt en úr öðrum
sveitum til Kaupfélags Sval-
barðseyrar. Tii viðmiðunar er þó
fé sem gengiö hefur á öörum af-
réttum Þingeyjarsýslu, og eru
þær alls ekki eins þétt setnar.
Þrátt fyrir þessa miklu sumar-
beit i Vaðlaheiði virðist mér
gróðri landsins slður en svo hafa
hnignað. Fyrir um það bil 20 ár-
um áttu Svalbarðsströndungar
fjölda fjár I réttum I næstu sveit-
um. Núkomaþar ekki nema örfá-
ar kindur. Aftur á móti fjölgar
stöðugt þvi fé, sem aðrar sveitir
eiga hér. Þrátt fyrir þessa fjölgun
fjár I landinu — og að búið er að
taka stór svæði til ræktunar af
bezta bithaganum, virðist féð
vera sizt lakara nú en undanfarin
ár, t.d. hafði einn bóndi hér næst-
um 20 kg. meðalvigt siðastl.
haust, og hefur þó að heita má
hverja á tvílembda.
Margir hafa spurt mig I hverju
það liggi, að Svalbarðsströndung-
ar hafi svo vænt sláturfé, sem
raun ber vitni um, þrátt fyrir
þessi miklu landþrengsli. Finnst
mörgum þetta ljótara sauðland
en sums staöar annars staðar,
þar sem fé verður ekki eins vænt.
Ég hef litlu getað svarað öðru en
þvl, aö sennilega sanni þetta
kenningu Benedikts frá Hofteigi,
en hann segir einhvers staöar
eitthvað á þessa leið: „Eftir þvi
sem fleira búfé er I landinu verð-
ur landið betra”.
Þaö getur vel veriö aö sauöfé
eyðileggi gróður og valdi upp-
blæstri einhvers staðar á landinu
um þaðget égekkertsagt, þó mér
viröistþað ekki gera þaö, þar sem
ég þekki til.
En það er annar skaðvaldur
gróðurs, sem benda má á. A ég
þar við andvaralaustferöafólk og
þó sérstaklega bilana. Maður sér
varla svolyng- eða grasbrekku að
fleiri eða færri hjólför séu ekki i
henni. Þarna hafa bilarnir verið
látnir spóla þar til allur gróður er
dauður I hjólförunum. Svo kemur
uppblásturinn I kjölfarið.
Skrifað I febrúar 1976,
Valdimar Kristjánsson’,
Sigluvik.