Tíminn - 28.03.1976, Blaðsíða 4

4
TÍMINN
Sunnudagur 28. marz 1976
liiiii
mmi
!i

Sakamál:
Eru játningar andlega
vanheilla manna gild
sönnunargögn ?
Bílaframleiðslan
hefur aukizt um
35% á 5 árum
Gary Shields, sex ára gamall
drengur var myrtur i ágúst 1974,
eftir að hafa orðið fyrir kynferðis-
árás. Lik hans fannst i skóglendi
ekki langt frá heimili hans, i
North Shield, Newcastle. Morðið
á honum mun liklega verða mið-
depill i umræðum um það, hvort
vanheilt fólk eigi að hljóta sér-
staka vernd, ef það lendir i yfir-
heyrslum hjá lögreglunni og
hvert gildi framburður fólksins
hefur.
Lögreglan yfirheyrði nokkur
hundruð manns vegna morðsins.
Það hefur heldur alls ekki verið
neinn hrögull á játningum. Fyrst-
ur til að játa á sig sökina var Paul
Hails, 23 ára andlega vanþroska
verkamaður, — með þroska á við
10 ára gamlan krakka og
greindarvisitöluna 67.
Skömmu siðar fékk lögreglan
aðra játningu. Hún var frá A.N.
Other, fjörtán ára pilti, sem
einnig var andlega vanheill. Sex
vikum áður hafði hann haft i
frammi ósæmilegt athæfi við
Gary. Þá yfirheyrði lögreglan
einnig S.O. Else, en hann neitaði
allri aðild að morðinu þá.
1 febrúar á siðasta ári var Paul
Hails sóttur til saka vegna morðs-
ins. Hann var ekki dæmdur fyrir
morð, heldur sekur fundinn um
manndráp af óyfirlögðu ráði, og
hlaut skilorðsbundinn dóm og er
nú i Rampton.
Við réttarhöldin neitaði dómar-
inn að taka til greina játningu
A.N. Others, en sakfelling Hails
var næstum eingöngu byggð á
játningu hans. Þá var það, að
siðastliðinn nóvember játaði
Else, sem þá sat i gæzluvarðhaldi
ákærður um kynferðisárásir, að
hafa drepið Gary. Hann dró siðar
játninguna til baka, en lögreglan
skráði hann og sendi saksóknara
hana til athugunar. Skömmu sið-
ar var Else dæmdur i fangelsi
fyrir árásirnar.
Paul Hails dró einnig játningu
sina tilbaka og áfrýjaði dómnum.
Hann biður þess nú, að málið
verði tekið upp að nýju. Lög-
fræðingar hansmunu þá að öllum
likindum leitast við að sýna fram
á, að dómarinn hefði ekki átt að
leyfa, að játning hans yrði tekin
gild sem sönnunargagn, og hann
hefði gert rangt i að útiloka játn-
ingu Others.
I Confait málinu svonefnda, þar
sem þrir drengir voru dæmdir
fyrir að myrða — gleðimann” i
South-East London, var dómur-
inn einnig að mestu byggður á
iátningu drengjanna sjálfra,
en einn þeirra var andlega van-
þroska. Hann hafði verið yfir-
heyrður i einrúmi á lögreglustöð-
inni. Foreldrum hans hafði þó
verið leyft að vera viðstöddum, —
að þvi tilskildu að þau steinþegðú
á meðan.
Drengurinn Colon Lattimore,
kunni hvorki að lesa né skrifa.
Hann kunni ekki á klukku og
þekkti jafnvel ekki hægri hönd
sina frá þerri vinstri.
Málið var tekið upp að nýju og
skotið til áfrýjunarréttar, eftir að
Christopher Price þingmaður
Verkamannaflokksins hafði bent
á nauðsyn þess og eftir að aðal-
vitnið i málinu hafði framið
sjálfsmorð. Afrý junarréttur ógilti
dóminn á þeim forsendum, að
ekki væri hægt að taka játningu
drengjanna sem gilt sönnunar-
gagn.
t Newcastle málinu neitaði
Paul Hails fyrstu 12 klukkutim-
ana eftir handtökuna, að hafa
ráðiztá Gary og myrt hann. Siðan
kom hann með allmargar
fullyrðingar, og ýmist játaði hann
eða neitaði sekt sinni. Við réttar-
höldin sagði Francis Irwin, aðal-
verjandi Hails, að svona yfir-
heyrslur væru mjög kerfisbundn-
ar og ákveðnar og miðuðust við
heilbrigt fólk, og hefði lögreglan
þvi ekki yfirheyrt hann með tilliti
til þess, að hann væri andlega
vanþroska.
Yfirheyrslurnar stóðu yfir tim-
unum saman, og fór hluti þeirra
fram i rökkvuðum klefa. Aðeins
einu sinni var gert hlé. Af og til
brotnaði Hails saman og beygði
af. Hann breytti svörum sinum æ
ofan i æ og komst i mótsögn við
sjálfan sig, sérstaklega hvað
varðaði föt Garys. t fyrstu hélt
hann þvi fram aðhann hefði kast-
að þeim fram af klettunum og i
sjóinn.
— Þið finnið þau aldrei, sagði
hann.
Lögreglan: — Ertu viss um, að
þú hafir hent fötunum i sjóinn?
Hails: — Nei, ég gróf þau i
sandinn.
Lögreglan: — Ég trúi þér ekki
Paul, segðu mér hvar fötin eru.
Hails: — Ég skammast min
svo.
Lögreglan: — Eru þau heima
hjá þér?
Hails: — Já, á botninum i fata-
skápnum hans pabba. En ekki
fara heim til min, ég skammast
min svo.
Fötin voru ekki á heimili hans
og ekki heldur, á neinum öðrum
stað sem hann nefndi siðar.
Verjandi hans sagði, að það
væri hæpið að taka játningu hans
sem gilt sönnunargagn, þar sem
honum væri algjörlega ótreyst-
andi. Og geðlæknir sem verjandi
neitaði sem vitni, og benti á að
ósamræmið, sem kæmi fram i
svörum hans stafaði af þvi, að
Hails ætti við andlegan van-
þroska að striða, sem gerði hann
ósjálfbjarga og óöruggan undir
miklu álagi. Hann ætti það til að
Sovétrikin framleiða nú 450 bila
á móti hverjum 100 sem fram-
leiddir voru árið 1970. Á þessum
fimm árum hafa 50 nýjar gerðir
★
segja ýmsa hluti sem ættu sér
enga stoð i raunveruleikanum
eingöngu til þess að fá frið. Þá
vitnaði verjandinn i starfsreglur
hæstaréttar, sem kveða á um að
læknar geti borið um það fyrir
rétti hvort ákærði sé andlega van-
heill, þá ætti ekki að taka til
greina neins konar játningu af
hans hendi.
Réttardómarinn var aftur á
móti þeirrar skoðunar, að það
væri dómarans að dæma um það
á hvaða hátt sakborningurinn
gæti verið vanheill og á þeirri for-
sendu ákvæði hann að taka játn-
inguna sem gilt sönnunargagn.
Sækjanda hafði tekizt að sýna
fram á að Hails væri fær um að
greina rétt frá röngu og vissi þvi,
hvaða setningar gætu skaðað
málstað hans.
Dómarinn hafnaði svo játningu
Others af þvi að hann taldi piltinn
svo áhrifagjarnan að hann segði
hvað sem væri bara ef hann
héldi að það gleddi einhvern, og
þar sem hann hélt að játning
gleddi lögregluforingjana, játaði
hann á sig morðið.
Réttmæti dómsins verður
endurskoðað af áfrýjunarréttin-
um og mun hann þá taka með i
reikninginn játningu Else.
Skiptar skoðanir eru á þvi,
hvernig bezt sé að koma i veg
fyrir að fólk, sem á einhvern hátt
er andlega vanheilt, játi á sig við
yfirheyrslur alls kyns ódæði, sem
það hefur ekki komið nærri.
Sumir lögfræðingar halda þvi
fram að það þurfi að endurskoða
kerfið, þvi vitað er, að hefðbundin
yfirheyrsluform eru á engan hátt
miðuð við þetta fólk. Þessir lög-
fræðingar kysu helzt, að vangefið
fólk væri ekki skylt að mæta fyrir
rétti, heldur væri það yfirheyrt af
dómara með aðstoð læknisfræði-
legra og sálfræðilegra ráðunauta.
Enn aðrir telja, að betra væri,
að lögfræðingur fengi að vera
viðstaddur yfirheyrslur hjá lög-
reglunni og hefur komið fram
frumvarp um að þetta verði gert
að lögum i Englandi. Annars eru
þessi mál öll i athugun þar núna
og munu niðurstöður brátt liggja
fyrir um, hvað til bragðs eigi að
taka.
( ÞýttogendursagtJ.B.)
komiðá markaðinn. 1980, þegar
núverandi fimm ára áætlun lýk-
ur, mun framleiðslan komin upp
i yfir tvær milljónir fólksbila og
vörubila á ári.
Sovézkir bilar eru nú fluttir út
til Bretlands, Finnlands, Dan-
merkur, "-Frakklands, Vest-
ur-Þýzkalands og nokkurra
fleiri landa. A bifreiðasýningu i
Brussel nýverið sýndu Sovétrik-
in átta mismunandi tegundir af
Lada, Volga og Moskvitsj. Bif-
reiðaverksmiðjurnar i Togliatti
við Volgu, sem framleiða 660
þúsund bila á ári, munu innan
skamms setja tvær nýjar gerðir
af Ladabilum á markaðinn auk
þeirra sjö, sem fyrir eru.
★
Nýjar rannsóknir
á frjósemi
eyðimerkurinnar
Sérfræðingar hafa lokiö viðtæk-
um rannsóknum á náttúruauð-
lindum Kara-Kum eyðimerkur-
innar. Kara-Kum er stærsta
eyðimerkursvæði Sovétrikj-
anna, og mestur hluti þess ligg-
ur í sovétlýðveldinu Turkmemu
i Mið-Asiu. Rannsóknir hafa
sýnt, að u.þ.b. 70 þúsund ferm af
eyðimörkinni eru fallnir til
áveitu. Gerð hefur verið áætlun
um aukna nýtingu þess lands,
sem þegar hefur verið ræktað,
og um hagnýtingu hinna dauðu
sandsvæða. Með tæknilegum
aðferðum við jarðrækt má þre-
falda eða fjórfalda framleiðsl-
una á Kara-Kum, jafnvei þar
sem skilyrðin eru hvað lökust.
Þetta þýðir, að hægt er að
stunda kvikfjárræktog fá aukna
uppskeru af bómullarrækt,
grænmetis- og ávaxtarækt.
Kara-Kum skurðurinn, sem
þegar er orðinn nálega 900 km
langur, getur flutt vatn á
viðáttumikil landsvæði. Enn-
fremur er hægt að dæla vatni
frá landsvæðum, þar sem er
þéttur leirjarðvegur,' til áveitu
um 3500 rúmm vatns á hvern
ferkilómetra. Allt að milljón
rúmmetrum vatns má safna
saman og geyma i gljúpum lög-
um i jarðveginum. Um 5 milljón
dýr eru á beit á Kara-Kum
svæðinu.
Þá hefur fundizt verulegt
magn af gasi og oliu i
Kara-Kum og jafnframt fer þar
fram viðtæk rannsókn á nýtingu
sólarorku.
DENNI
DÆMALAUSI
„Hvernig getur oröið of inikið af
köttum? Það er fullt af fólki sem
á engan ennþá.”